Czy fundacje i stowarzyszenia muszą wykonywać obowiązki z ustawy o AML i zgłaszać się do CRBR?

Ustawa o AML wprowadza pojęcie instytucji obowiązanej. Są to podmioty zobligowane do realizowania wzmożonych środków bezpieczeństwa w związku z prowadzoną działalnością. Ich pełny katalog znajduje się w art. 2 ustawy i jest systematycznie rozszerzany przez ustawodawcę.

Warto zwrócić uwagę, że poza spółkami, indywidualnymi przedsiębiorcami lub firmami zajmującymi się doradztwem finansowym i inwestycyjnym status instytucji obowiązanej zyskały też podmioty, które na pierwszy rzut oka nie są narażone na nielegalne przepływy pieniężne – mowa o NGO-s w postaci fundacji i stowarzyszeń.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 21 fundacja będzie instytucją obowiązaną w zakresie w jakim:

• przyjmuje lub dokonuje płatności w gotówce o wartości równej, lub przekraczającej 10 tysięcy euro;

• bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako jedna operacja lub kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.

To samo dotyczy stowarzyszeń zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 22 ustawy o AML, o ile:

• posiadają one osobowość prawną;

• przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej, lub przekraczającej 10 tysięcy euro;

• bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako jedna operacja lub kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.

Z treści przepisu wynika, że status instytucji obowiązanej nie dotyczy stowarzyszeń zwykłych, niewpisanych do KRS, a jedynie do ewidencji zdecentralizowanej prowadzonej przez właściwego starostę.

Warto zwrócić uwagę, że przepisy o AML w art. 2 ust. 1 pkt. 20 za instytucję obowiązaną uznają podmiot, który prowadzi działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach w zakresie ustawy o grach hazardowych. Nie jest niczym nowym fakt prowadzenia przez fundacje loterii charytatywnych, które będą korelowały z ustawową definicją.

Niezależnie od tego zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 16 lit. c instytucją obowiązaną będzie również przedsiębiorca, który zapewnia siedzibę, adres prowadzenia działalności lub adres korespondencyjny oraz inne pokrewne usługi osobie prawnej, lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej (np. stowarzyszenie zwykłe).

De facto należy więc uznać, że wiele fundacji i stowarzyszeń będzie wypełniało definicję instytucji obowiązanej, ponieważ wystarczy spełnienie przesłanek kwalifikacyjnych dla jednej grupy podmiotów. Aby mieć pewność, czy NGO powinno wdrażać mechanizmy z ustawy o AML warto skorzystać z porady prawnej prawników doświadczonych w obsłudze organizacji pozarządowych.

Jakie obowiązki ciążą na instytucji obowiązanej?

Ustawa o AML nakłada na organizacje obowiązane szereg obligacji, które dla wielu podmiotów mogą być trudne do zrealizowania. Chodzi nie tylko o stopień skomplikowania regulacji prawnych, ale także koszty związane ze szkoleniami pracowników, przygotowaniem dokumentacji oraz utworzeniem działu compliance, który będzie na bieżąco kontrolował sytuacji w strukturach podmiotu tak, aby nie doszło do naruszenia przepisów. O jaki obowiązkach mowa?

Obowiązki na płaszczyźnie personelu

Zgodnie z art. 6 ustawy o AML instytucja obowiązana wyznacza kadrę kierowniczą wyższego szczebla do realizowania obowiązków wymienionych w ustawie. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 2 pkt. 9 ustawy o AML chodzi o członka zarządu, dyrektora lub pracownika instytucji obowiązanej posiadającego wiedzę z zakresu ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z działalnością instytucji obowiązanej, oraz podejmującego decyzje mające wpływ na to ryzyko.

Jeżeli w instytucji obowiązanej działa zarząd lub inny organ zarządzający należy wyznaczyć z tego organu osobę odpowiedzialną za wdrażanie konkretnych obowiązków wskazanych w ustawie.

Choć ustawodawca nie mówi wprost o konieczności powołania działu compliance art. 8 ustawy o AML przewiduje powołanie pracownika zajmującego kierownicze stanowisko, który będzie odpowiedzialny za:

• zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej, jej pracowników oraz innych osób wykonujących czynności na jej rzecz z przepisami AML;

• przekazywanie w imieniu instytucji obowiązanej do GIIF lub właściwego prokuratora zawiadomień dotyczących podejrzenia popełnienia przestępstwa prania pieniędzy, lub finansowania terroryzmu, lub innego czynu zabronionego na zasadach opisanych w ustawie.

Artykuł 50 nakłada obowiązek wdrożenia wewnętrznej procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, w tym procedurę anonimowego zgłaszania naruszeń przez pracowników (tzw. whistleblowerów). Dodatkowo należy zadbać o regularne szkolenia osób, które realizują obowiązki z zakresu ustawy o AML.

Obowiązki informacyjne

Ustawa o AML reguluje także obowiązek zgłaszania potencjalnych naruszenia w zakresie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz raportowanie określonych transakcji.

Do GIIF należy zgłosić:

• przyjętą wpłatę lub dokonaną wypłatę środków pieniężnych o równowartości 15 tysięcy euro;

• okoliczności, które wskazują na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;

• uzasadnione podejrzenie, że określona transakcja może mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu.

Zgłoszenie transakcji właściwemu prokuratorowi jest obligatoryjne, jeśli zachodzą uzasadnione podejrzenia, że wartości majątkowe będące przedmiotem transakcji lub zgromadzone na rachunku pochodzą z przestępstwa innego niż pranie pieniędzy, finansowanie terroryzmu lub przestępstwo skarbowe albo mają z nim związek.