|
10 czerwca 2021 | Ostatnio zmodyfikowano 23 grudnia, 2023 o 11:08 | Czas na przeczytanie: 15 minut
Pozostałe Artykuły
Jednoosobowa działalność gospodarcza – co to takiego?
Na przestrzeni lat definicja działalności gospodarczej zmieniała się. Mało tego, występuje ona równolegle w kilku ustawach, choć za pojęcie dominujące znaczeniowo uznaje się powszechnie to, które zostało wprowadzone do ustawy Prawo Przedsiębiorców z dnia 6 marca 2018 roku. Ustawodawca w akcie prawnym wskazał, że za działalność gospodarczą uznaje się (…) zorganizowaną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły (…). Jednoosobową działalność gospodarczą mogą prowadzić wyłącznie osoby fizyczne, które rejestrują swoją firmę w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (rejestrze lepiej znanym jako CEIDG).
Wyjątkiem w kwestii rejestracji w CEIDG jest działalność gospodarcza w zakresie agroturystyki, produkcji wina przez rolników oraz rolniczy handel grzywny. Przepisy prawa wyróżniają także pojęcie działalności nierejestrowej, jednak ta instytucja nie znajdzie zastosowania w przypadku podmiotu funkcjonującego uprzednio w formie spółki prawa handlowego z uwagi na bardzo niski limit przychodu oraz przesłanki nieprowadzenia działalności gospodarczej na przestrzeni ubiegłych 60 miesięcy.
Prowadzenie działalności gospodarczej bez rejestracji w innym przypadku niż przewidziane ustawą, może skończyć się nałożeniem kary finansowej w myśl przepisów kodeksu wykroczeń.
Jak rozumieć poszczególne warunki definiujące działalność gospodarczą?
- Cel zarobkowy oznacza ukierunkowanie działań na osiągnięcie zysku w sposób pośredni (np. negocjacje) lub bezpośredni (np. sprzedaż towarów lub usług). Oczywiście zysk nie musi wystąpić, ale trzeba do niego dążyć.
- Zorganizowany charakter firmy przekłada się na systematyczną działalność opartą o określone schematy działania. Zorganizowanie to zarówno wynajem powierzchni biurowej, marketing towarów usług jak i zatrudnienie pracowników czy zakup sprzętu biurowego.
- Wykonywanie działalności we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność oznacza zogniskowanie procesu decyzyjno-zarządczego w rękach jednej osoby. W tym przypadku sami decydujemy o aspektach biznesowych firmy, a nie jest ona kierowana przez podmiot zewnętrzny lub organy.
- Ciągłość działania przekłada się na powtarzalne zachowanie w postaci świadczonych usług, metod zdobywania klientów. Oczywiście działalność możemy zawiesić, a nawet zlikwidować, ale w danym okresie działa ona stale, a nie incydentalnie.
Kluczową przesłanką do identyfikacji jednoosobowej działalności gospodarczej jest także ponoszenie pełnej odpowiedzialności za zobowiązania firmy przez przedsiębiorcę.
Dopuszczalność przekształcenia
Niestety dla osób, które rozważały możliwość bezpośredniego przekształcenia spółki komandytowej w jednoosobową działalność gospodarczą nie mamy najlepszych wieści. Jak wspomnieliśmy w pierwszym artykule poświęconym spółce komandytowej, ustawodawca przewidział zamknięty katalog podmiotów, które posiadają zdolność przekształceniową zaliczając do nich jedynie spółki prawa handlowego (osobowe oraz kapitałowe).
W praktyce oznacza to, że choć jednoosobowa działalność gospodarcza może zostać przekształcona w spółkę prawa handlowego, ta relacja nie zachodzi w drugą stronę. Innymi słowy, firma indywidualnego przedsiębiorcy może przyoblec szaty spółki osobowej, a nawet kapitałowej, ale żadnej spółki nie przekształcimy w jednoosobowe przedsiębiorstwo. Czy to oznacza, że rozumowanie w tym kierunku prowadzi w niechybnie ślepy zaułek i trzeba szukać nowego rozwiązania? Nie do końca.
Alternatywne rozwiązanie dla przekształcenia spółki komandytowej
Efekt analogiczny do przekształcenia spółki można uzyskać poprzez jej likwidację, a następnie przeniesienie majątku na wspólnika, który zarejestrował jednoosobową działalność gospodarczą. Spółkę komandytową wspólnicy likwidują w drodze podjętej uchwały. Na formularzu NIP-2, w polu oznaczonym B-4 należy zaznaczyć pole numer 2 – ustanie bytu prawnego.
Likwidacja spółki komandytowej wiąże się z koniecznością sporządzenia tzw. spisu z natury (remanentu likwidacyjnego) dla celów VAT. Warto przypomnieć, że spółki osobowe są odrębnym, czynnym podatnikiem VAT nawet jeżeli poszczególni wspólnicy także posiadają ten status. Spis z natury obejmuje przedmioty, względem których przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT (bez względu na to, czy spółka z tego prawa skorzystała). Zalicza się do nich przede wszystkim:
- towary handlowe i materiały,
- wyposażenie,
- środki trwałe.
Likwidacja spółki będącej podatnikiem VAT wiąże się z koniecznością wyrejestrowania podmiotu z rejestru czynnych podatników VAT. Dokonuje się tego poprzez złożenie formularza VAT-Z. Konieczne jest także prawidłowe zlikwidowanie kasy fiskalnej, jeżeli była ona prowadzona. Cały proces likwidacji spółki może być czasochłonny i żmudny dla wspólników, którzy najczęściej w tym samym czasie zajmują się organizacją nowego biznesu. Dlatego przekształcenie spółki bezpieczniej powierzyć profesjonalistom.
Korzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorcy jest rejestracja jednoosobowej działalności jeszcze przed formalną likwidacją spółki. Dzięki temu może on kupić majątek ułomnej osoby prawnej i ująć go w Podatkowej Książce Przychodów i Rozchodów, a także odliczyć podatek VAT. Oczywiście nie jest to obligatoryjne, a firmę można otworzyć w dowolnym momencie.
Wadą takiego quasi-przekształcenia jest brak możliwości aneksowania umów zawartych wcześniej z kontrahentami. Należy je rozwiązać i zawrzeć od nowa, co może stanowić dobry moment do podjęcia ewentualnych negocjacji przez strony kontraktów.
Zgłoszenie przedsiębiorcy w CEIDG (na formularzu CEIDG-1) automatycznie wpisuje osobę fizyczną na listę płatników składek. Pozostaje jeszcze złożyć stosowne formularze w ZUS (ZUA i ZZA), a także w Urzędzie Skarbowym, jeżeli planujemy wejść do obrotu prawnego jako podatnik VAT (formularz VAT-R). Decyzja o tym, czy warto rejestrować się jako czynny podatnik VAT powinna być poprzedzona konsultacjami podatkowymi.
Zalety zarejestrowania jednoosobowej działalności gospodarczej
Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej wiąże się z szeregiem ustępstw i ma wiele zalet pozbawione zalet. Przede wszystkim, ustawodawca przewidział różnego rodzaju ulgi dotyczące zapłaty składek ZUS.
W pierwszym okresie przedsiębiorca jest całkowicie zwolniony z tego ciężaru. Następnie może skorzystać z ulgi i płacić przez kolejne 24 miesiące ZUS pomniejszony, a także składki proporcjonalne. Po wyczerpaniu karencji powstaje jednak obowiązek zapłaty pełnej składki. W 2021 roku ta kwota wyniosła 1457,49 zł w przypadku objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Jest to spora kwota i dla dużej części początkujących przedsiębiorców może niestety okazać się zaporowa.
Jednoosobowa działalność gospodarcza może być prowadzona bez żadnego wkładu własnego. Wymaga także znacznie mniej formalności niż zarządzanie spółką osobową (nie wspominając już o kapitałowej). Dodatkową zaletą jest fakt, że cały proces decyzyjny skupia się w rękach jednej osoby, która sama decyduje czy zatrudnić pracowników i w jaki sposób rozwijać swoją markę. Dla jednej osoby często to zbyt duże obciążenie, dlatego warto rozważyć konsultacje w zakresie planu biznesowego oraz business compliance w przedmiocie zgodności polityki firmy z przepisami prawa.
Okazuje się, że spółka komandytowa może jednak transformować się w jednoosobową działalność gospodarczą. Choć nie jest to przekształcenie w kodeksowym znaczeniu, nowo założona firma będzie zarządzała dotychczasowym majątkiem spółki osobowej i przejmie odpowiedzialność za jego dalsze losy.
Przekształcenie spółki komandytowej w partnerską
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, każda spółka osobowa może zostać przekształcona w inną spółkę prawa handlowego, w tym także w spółkę osobową. Choć spółka partnerska nie jest najczęściej wybieranym modelem, a jej założenie i prowadzenie wiąże się z koniecznością przestrzegania specyficznych warunków, dla niektórych spółek komandytowych takie rozwiązanie może okazać się kuszące.
Przyjrzyjmy się, czym jest spółka partnerska, jakie są ogólne zasady jej funkcjonowania, a także, w jaki sposób przebiega przekształcenie w ten właśnie podmiot.
Czym jest spółka partnerska?
Pod pojęciem spółki partnerskiej kryje się spółka osobowa założona przez wspólników (partnerów) wykonujących wolne zawody pod własną firmą. Już na pierwszy rzut oka widać, że nie każdy będzie mógł prowadzić działalność gospodarczą w tej formie. Ustawodawca ograniczył bowiem możliwość założenia spółki partnerskiej jedynie do osób, które reprezentują określone profesje. Nie są to jednak wszystkie odrębności tego rozwiązania. Przepisy stanowią, że prawo do wykonywania zawodu musi posiadać przynajmniej dwóch partnerów. Jeżeli jeden z nich straci ten przywilej, spółka ulegnie rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku od dnia wystąpienia tego zdarzenia.
Wolne zawody – co to takiego?
Spółka partnerska jest jedynym podmiotem prawa handlowego, w kontekście którego pojawia się pojęcie „wolnych zawodów”. Przepisy polskiego porządku prawnego nie posiadają niestety (w przeciwieństwie do niektórych ustawodawstw zagranicznych) definicji legalnej tego pojęcia. Dlatego kodeks spółek handlowych, w kontekście spółki partnerskiej stworzył zamkniętą listę zawodów, które w rozumieniu przepisów prawa można za takie uznać. Katalog jest dosyć obszerny i regularnie uzupełniany, niemniej jednak posiada stały rdzeń. Za wolne zawody uznaje się m.in.:
- przedstawicieli niektórych zawodów prawniczych, a więc radców prawnych, adwokatów, komorników, rzeczników patentowych i notariuszy,
- praktyków nauk medycznych – lekarzy i lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii, ale także diagnostów laboratoryjnych, pielęgniarki i fizjoterapeutów,
- architektów i inżynierów budownictwa.
Co łączy te profesje? Można stwierdzić, że wykonywanie wolnego zawodu bardzo często wiąże się ze znacznym kredytem zaufania publicznego, koniecznością spełnienia określonych wymagań formalnych (np. ukończenie dodatkowego etapu kształcenia, zdanie egzaminu zawodowego), a nierzadko także z przynależnością do struktury samorządu. Z tego ostatniego wynika zaś konieczność przestrzegania obowiązujących pragmatyk zawodowych oraz podleganie sądownictwu dyscyplinarnemu.
Już na tym etapie widać, że nie każda spółka komandytowa będzie mogła przywdziać szaty spółki partnerskiej. Potrzeba do tego przynajmniej dwóch wspólników posiadających stosowne uprawnienia Mało tego, niekiedy muszą oni wykonywać taki sam wolny zawód (np. nie można założyć spółki radcy prawnego i dentysty).
Powołanie zarządu spółki
W spółce partnerskiej dopuszcza się możliwość powołania zarządu, jako organu reprezentującego interesy podmiotu. Obowiązująca od kilku lat zmiana narzuca, aby przynajmniej jednym członkiem zarządu był partner, nie można go więc w całości powierzyć osobom trzecim. Skorzystanie z tego uprawnienia wyłącza uprawnienie pozostałych partnerów do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej na zewnątrz. Aktualny w świetle niespójnych poglądów doktryny pozostaje spór, czy zarząd jest organem, czy też quasi-organem spółki. Jest to jednak rozważanie natury głównie teoretycznej i na ogół nie sprawia problemów przy prowadzeniu działalności.
Odpowiedzialność partnera w spółce partnerskiej oraz udział w zyskach i stratach
Specyfika spółki partnerskiej objawia się także w kwestii uregulowania odpowiedzialności partnerów za zobowiązania ułomnej osoby prawnej. W tej sytuacji ustawodawca prezentuje unikalną konstrukcję, polegającą na tym, że „(…) Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki (…)”.
Ten wielokrotnie złożony i umiarkowanie czytelny przepis można streścić, wskazując, że każdy partner odpowiada wyłącznie za działanie własne oraz tych osób, którym wydaje polecenia służbowe. Jest to zdecydowany wyłom w stosunku do pozycji komplementariuszy, którzy odpowiadali za całość zobowiązań spółki, a tym bardziej komandytariuszy, których odpowiedzialność ograniczała się do wysokości sumy komandytowej. Takie rozwiązanie okazuje się jednak przydatne w przypadku sporów sądowych.
Odpowiednie stosowanie przepisów o spółce jawnej do spółki partnerskiej pozwala przyjąć, że co do zasady, udział partnerów w zyskach i stratach spółki będzie równy, chyba że inny model zostanie przewidziany w umowie spółki. Aktualne pozostaje także prawo do żądania przez partnerów odsetek w wysokości 5% swojego udziału nawet w przypadku poniesienia przez spółkę strat.
Jak przebiega przekształcenie w spółkę partnerską?
Pierwszym etapem jest sporządzenie planu przekształcenia w formie pisemnej pod rygorem ad solemnitatem. Zawiera on ustalenie wartości bilansowej majątku spółki ulegającej przekształceniu na dzień poprzedzający datę przedłożenia wspólnikom planu przekształcenia. Drugim elementem jest określenie udziału wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym. Do planu przekształcenia należy załączyć:
- projekt umowy spółki partnerskiej,
- umowę w sprawie przekształcenia,
- sprawozdanie finansowe.
Drugi etap obejmuje badanie przez biegłego rewidenta planu przekształcenia pod kątem rzetelności i poprawności. Rewident jest wyznaczany przez sąd rejestrowy na wniosek spółki i w terminie najdalej dwóch miesięcy musi sporządzić opinię. Jej pozytywny wynik jest warunkiem dopuszczalności przekształcenia.
Kolejnym krokiem jest dwukrotne zawiadomienie wspólników o zamiarze powzięcia uchwały przekształceniowej ze wskazaniem miejsca i terminu spotkania. Uchwała powinna być sporządzona w protokole spisanym przez notariusza i zawierać elementy obligatoryjne, wskazane w kodeksie spółek handlowych. Przepisy kodeksu spółek handlowych wskazują, że za przekształceniem spółki osobowej w inną spółkę osobową powinni wypowiedzieć się wszyscy wspólnicy.
Wreszcie, należy wskazać partnerów, którzy będą prowadzili interesy spółki oraz reprezentowali ją na zewnątrz. Na tym etapie dochodzi także do powołania ewentualnego zarządu spółki partnerskiej oraz podpisania umowy spółki.
Ostatni etap dotyczy zgłoszenia nowej spółki na formularzu rejestrowym do Krajowego Rejestru Sądowego. Z chwilą wpisu spółka przekształcana staje się spółką docelową, a sąd rejestrowy z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną, nadając utworzonej ułomnej osobie prawnej nowy numer KRS.
Skutki przekształcenia
Spółce docelowej będą przysługiwały wszystkie prawa spółki przekształcanej. Dotyczy to przede wszystkim zezwoleń, ulg i koncesji, chyba że ustawa wprowadza w tym zakresie wyjątek. Wspólnicy spółki przekształcanej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką docelową za zobowiązania spółki przekształcanej powstałe przed dniem przekształcenia przez okres 3 lat licząc od dnia przekształcenia.
Przekształcenie spółki jest zdarzeniem neutralnym podatkowo. Oznacza to, że po stronie partnerów nie powstaje dochód z powodu wejścia w posiadanie udziałów spółki docelowej. Również numer NIP pozostaje bez zmian. Przekształcenie nie rodzi konsekwencji w sferze VATu i nie tworzy obowiązku otwierania lub zamykania ksiąg rachunkowych.
Dla kogo spółka partnerska jest dobrym rozwiązaniem?
Bez profesjonalnej wiedzy trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Ten rodzaj spółki osobowej to ciekawy wybór dla osób wykonujących wolne zawody. Jej założenie nie wymaga dochowania skomplikowanych formalności ani wpłacenia początkowego kapitału. Wspólnicy mogą wybrać ze swojego grona tych partnerów, którzy będą reprezentowali spółkę, ale nie powstaje tutaj ryzyko ponoszenia odpowiedzialności za pomyłki innego partnera. Zasadniczą przewagą nad spółką komandytową jest pojedyncze opodatkowanie dochodu. Z tego względu takie rozwiązanie dla dotychczasowych spółek komandytowych może jawić się jako korzystne.
Wśród wad warto wskazać obowiązek zawiązania spółki przez co najmniej dwie osoby posiadające stosowne uprawnienia. Co więcej, utrata prawa do wykonywania zawodu przez jednego z partnerów kończy się obowiązkiem przeprowadzenia likwidacji spółki. Niezbyt korzystnie prezentuje się także kwestia ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Każdy z partnerów musi zgłosić się do ZUS jako odrębny płatnik składek oraz osoba ubezpieczona, natomiast spółka zgłasza do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych te osoby, w stosunku do których sama jest płatnikiem.
Ostatecznie należy stwierdzić, że ocena kwestii przekształcenia spółki i jego opłacalności jest złożonym i wieloetapowym procesem. Dlatego przed podjęciem decyzji warto skonsultować ją z prawnikiem lub doradcą podatkowym, aby nie wykonać pochopnego kroku, który może przynieść w przyszłości niekorzystne konsekwencje.
Sprawdź informację na temat innych przekształceń spółki komandytowej
Pytania i odpowiedzi
Niestety, przepisy prawa dość mocno ograniczają możliwości przekształcenia spółek komandytowych. Tak jak wskazaliśmy w tekście, bezpośrednie przekształcenie spółki komandytowej jest możliwe w zasadzie jedynie w spółkę partnerską. Są jednak alternatywne rozwiązania, choćby sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa spółki komandytowej na rzecz działalności jednoosobowej.
Spółka komandytowa to spółka osobowa, co oznacza, że kluczowe w jej bieżącym funkcjonowaniu jest osobista więź wspólników ze spółką. Rezygnacja ze spółki komandytowej może nastąpić w szczególności, jeżeli wspólnicy nie potrafią się w spółce porozumieć (np. mają inną wizję na rozwój), lub gdy wskutek niezależnych okoliczności nie jest możliwe utrzymanie dotychczasowego składu osobowego (np. w przypadku śmierci jednego wspólnika). Ponadto, po zmianach polskiego ładu, spółka komandytowa nie jest już też tak korzystnym podatkowo podmiotem.
Spółka partnerska nie powinna być postrzegana jako alternatywa dla działalności jednoosobowej, ale bardziej jako alternatywa dla spółki komandytowej. Jest to co do zasady forma działalności przewidziana dla wolnych zawodów.
Może Ciebie również zainteresować:
Zaufali nam:
