Transakcje podejrzane a raportowanie do GIIF

Czym jest transakcja podejrzana?

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu nie zawiera definicji transakcji podejrzanej. Oznacza to, że instytucja obowiązana musi we własnym zakresie zweryfikować, czy dana operacja finansowa ma być zgłoszona w trybie ustawowym.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o AML, instytucja obowiązana musi niezwłocznie zawiadomić GIIF w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja może mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. Transakcja podejrzana to zatem nic innego, jak transakcja, która mogła być wykonana w związku z popełnionym przestępstwem z art. 299a kodeksu karnego, a podejrzenie co do przestępczego charakteru transakcji musi mieć charakter uzasadniony. Transakcja podejrzana również określana jest jako transakcja nietypowa, wątpliwa, niezwykła, niejasna czy nadzwyczajna.

W piśmiennictwie transakcję podejrzaną definiuje się jako działanie niespójne z dotychczasowym, znanym instytucji finansowej charakterem działalności klienta, uwzględniającym zazwyczaj nietypowe obroty dla danego rodzaju rachunku czy kontraktu. Wystąpienie transakcji podejrzanej może budzić uzasadnione podejrzenie prania pieniędzy.

Jak wspomniano powyżej, transakcja podejrzana nie posiada ustawowej definicji. W związku z powyższym trudno określić enumeratywnie jej przesłanki, zatem jako transakcję podejrzaną można przytoczyć przede wszystkim następujące sytuacje:

Przedsiębiorca X zajmujący się działalnością w zakresie handlu paliwami ciekłymi, posiadający wszelkie niezbędne zezwolenia w tym zakresie i prowadzący stację paliw nagle rozpoczyna działalność w zakresie obrotu lekami do tego stopnia, że przychód z działalności lekami przekracza dwukrotnie jego wpływy z obrotu paliwami ciekłymi (pomimo tego, że dalej prowadzi stację paliw i nie zatrudnia farmaceuty). W związku z tym otrzymuje cykliczne, duże przelewy od zagranicznego kontrahenta, które natychmiast po otrzymaniu podejmuje gotówką. Taka transakcja będzie cechowała się brakiem związku z dotychczasowym rodzajem działalności klienta.
Przedsiębiorca, który dotychczas prowadził 90% obrotu przy użyciu rachunku bankowego, a jego obrót gotówkowy był marginalny, nagle rozpoczyna prowadzenie dużej części obrotu w formie gotówkowej, przy jednoczesnym znacznym zwiększeniu obrotów. Taka transakcja będzie cechowała się niejednoznacznymi okolicznościami finansowymi, a także znaczną zmianą w dotychczasowym sposobie działania klienta.
Przedsiębiorca wykonujący usługi w zakresie drobnych prac remontowych, co stanowi jego jedyne źródło dochodu, którego miesięczne dochody oscylują w granicy średniej krajowej w sektorze przedsiębiorstw, miesięcznie wydaje dwukrotnie wyższą kwotę np. na usługi gastronomiczne w miejscowej restauracji (tej samej co miesiąc). Taka transakcja będzie wykraczająca poza dotychczasowe transakcje klienta i jego realne zapotrzebowanie, a nadto będzie sprzeczna z tzw. logiką biznesu
Spółka budowlana wydająca regularnie więcej na materiały, niż otrzymuje za prace budowlane, przy czym uwzględniając, że instytucja obowiązana ma świadomość, że materiały budowlane nabywane są przypisane do konkretnego zlecenia (i same w sobie przekraczają wartość tego zlecenia). Taka transakcja będzie transakcją niemającą gospodarczego uzasadnienia i może stanowić transakcję podejrzaną (np. związaną z unikaniem opodatkowania).

Co istotne, nie każda transakcja podejrzana będzie miała związek z rzeczywistym praniem pieniędzy. Przedsiębiorca z punktu 1) może zwyczajnie rozszerzać działalność stacji paliw o punkt apteczny wraz z pozyskaniem dużego kontrahenta, przedsiębiorca z punktu 2) może po prostu stracić zaufanie do obrotu bezgotówkowego, natomiast przedsiębiorca remontowy może przykładowo żyć ponad stan i wydawać cały swój zarobek w ulubionej restauracji.

Czym innym jest bowiem sama weryfikacja transakcji jako podejrzanej, a czym innym czy rzeczywiście dana transakcja ma związek z przestępstwem.

Może się jednak istotnie okazać, że popełniono czyn zabroniony związany z praniem pieniędzy. Przestępstwo prania pieniędzy zostało stypizowane w art. 299 kodeksu karnego, zgodnie z którym kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, posiada, używa, przekazuje lub wywozi za granicę, ukrywa, dokonuje ich transferu lub konwersji, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Na gruncie praktycznym czynami, które najczęściej generują nielegalne środki są oszustwa elektroniczne, oszustwa podatkowe oraz korupcja. Przestępca wchodząc w posiadanie nielegalnych środków musi w jakiś sposób wprowadzić je do legalnego obrotu. Operacja wprowadzania tych środków zazwyczaj wypełnia znamiona czynu zabronionego z art. 299 kk, który zagrożony jest karą. Potocznie na te operacje określa się mianem “prania pieniędzy”.

W przypadku, gdy organ ścigania stwierdzi popełnienie przestępstwa, musi wszcząć postępowanie karne.

Jak weryfikować transakcję podejrzaną?

Co istotne, dla poprawnego zweryfikowania danej transakcji, poleca się dokonanie złożonej analizy, która powinna uwzględniać w szczególności:

całokształt okoliczności danej operacji finansowej (tutaj mogą być wymagane dodatkowe wyjaśnienia ze strony klienta),
skala danej operacji finansowej w odniesieniu do skali działalności przedsiębiorcy (czy np. mały przedsiębiorca, który od kilku lat obracał wyłącznie drobnymi kwotami nagle wykonuje milionowe transakcje niewiadomego pochodzenia),
charakter danej transakcji, czy np. nie jest to operacja nienaturalnie złożona (np. umowa sprzedaży, gdzie środki przechodzą przez kilka rachunków bankowych, aby finalnie wrócić do sprzedawcy),
charakter działalności klienta (czy dana transakcja np. znacząco nie odbiega od jego działalności).

Dopiero po weryfikacji tych kryteriów można stwierdzić, czy instytucja obowiązana może podjąć uzasadnione podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu w odniesieniu do danej transakcji. W procesie weryfikacji tych kryteriów zazwyczaj wymagamy udzielenia przez naszego klienta dodatkowych wyjaśnień czy przedłożenia konkretnych dokumentów oraz oświadczeń. Przy analizie tych aspektów współpraca Klienta jest bardzo ważna, możliwie szybkie udzielanie odpowiedzi w materiach kluczowych może przyspieszyć proces weryfikacji transakcji podejrzanej ale przede wszystkim zapewnić, że transakcja zostanie zidentyfikowana prawidłowo. Przy takiej analizie kluczowy jest czynnik behawioralny, czyli sprawne udzielanie odpowiedzi w kwestiach problematycznych, które wymagają dodatkowych informacji czy dokumentów.

PRZYKŁAD: Przedsiębiorca zajmujący się handlem detalicznym zniczy, co stanowiło jego główny dochód w ciągu poprzednich 5 lat, nagle podejmuje szereg operacji na kwotę 80.000 EUR każda. Instytucja obowiązana wie, że dochód z jego dotychczasowej działalności w ujęciu kwartalnym nie przekraczał 10.000 PLN. Dodatkowo przelewy pochodzą od zagranicznego funduszu inwestycyjnego ii są zatytułowane “zaliczka” Taka transakcja może być transakcją podejrzaną. W tym celu instytucja obowiązana powinna podjąć czynności wyjaśniające, ponieważ może się okazać, że:

Przedsiębiorca bierze udział w grupie przestępczej i przez jego działalność ma miejsce pranie pieniędzy
Przedsiębiorca posiada oszczędności na zagranicznym funduszu, ulokowane przez jednego z zamożnych krewnych, z którego zaczął wypłacać środki w związku z problemami finansowymi. Środki te są udokumentowane i zgłaszane przez Beneficjenta do właściwego US.

W przypadku wątpliwości, zespół kancelarii świadczy doradztwo w procesie weryfikacji danej operacji jako transakcji podejrzanej. Co gdy transakcja zostanie zakwalifikowana jako podejrzana?

Obowiązek raportowania do GIIF

W przypadku stwierdzenia, że dana transakcja jest transakcją podejrzaną, podmiot obowiązany powinien zaraportować taką do GIIF.

Zgodnie z ustawą o AML, w przypadku zidentyfikowania transakcji podejrzanej, instytucja obowiązana nie przeprowadza transakcji podejrzanej lub innych transakcji obciążających rachunek, na którym zgromadzono wartości majątkowe, nie dłużej jednak niż przez 24 godziny, licząc od momentu potwierdzenia przyjęcia zawiadomienia do GIIF. Oznacza to, że instytucja obowiązana musi wstrzymać realizację transakcji do czasu podjęcia rozstrzygnięcia przez GIIF lub prokuraturę, a także zamrozić środki na rachunku, który może być związany z działalnością przestępczą. Wreszcie instytucja obowiązana, jeżeli podejrzenie prania pieniędzy się potwierdzi, powinna rozważyć zakończenie współpracy z klientem, który dopuścił się przestępstwa. Warto nadmienić, że nawet kumulatywne spełnienie tych wszystkich trzech przesłanek nie zwalnia insytucji obowiązanej z obowiązku złożenia raportu o GIIF, są to jedynie obowiązki uboczne, mające na celu przeciwdziałanie praniu pieniędzy.

Co ważne, od 2019 roku raportowanie odbywa się poprzez formularz w systemie teleinformatycznym. Co do zasady w tym zakresie nie powinno być problemów z zadośćuczynieniem obowiązkom nakładanym przez ustawę o AML. Na gruncie praktycznym największe problemy zazwyczaj powstają na etapie weryfikacji, czy dana transakcja jest podejrzana, czy jednak nie.

Sposób dokonywania zgłoszeń nie jest pozbawiony wad. W niektórych przypadkach, w szczególności pierwsze zgłoszenie transakcji w instytucji obowiązanej może być problematyczne. W tym zakresie polecamy dokładnie opisać tę problematykę w Procedurze AML.

Kary za niezgłoszenie

Dokładne wprowadzenie każdej z wymaganych przez AML procedur jest dla każdej instytucji obowiązanej bardzo ważne. W przypadku braku spełnienia warunków nakładanych przez ustawę może być nałożona sankcja zarówno karnoprawna, jak i administracyjna. Ta druga ma charakter pieniężny i może wynosić nawet do kilku milionów euro, w zależności od kilku zmiennych.

W Polsce już zostały wydane pierwsze kary za brak prawidłowego wdrożenia AML lub uchybienia z nią związane. Kary otrzymali m.in.

Jeden z wiodących banków na rynku, kara w wysokości 450.000 PLN za nieustalenie beneficjentów rzeczywistych i brak weryfikacji ich tożsamości
Instytucja finansowa, za brak wdrożenia procedur AML- 500.000 PLN
Instytucja płatnicza, za brak weryfikacji klientów- 7.700 PLN
przedsiębiorstwo zajmujące się transportem i hotelarstwem za brak zgłoszenia transakcji okazjonalnej pow. 15.000 EUR- kara 2.000 PLN

Kary mogą być dla przedsiębiorstwa dotkliwe, zatem zalecamy zasięgnięcie porady w przypadku wątpliwości, czy dana transakcja jest podejrzana czy też nie. Przypominamy, że zespół kancelarii świadczy usługi weryfikacji poszczególnych transakcji pod kątem AML i jednocześnie zachęcamy do kontaktu w razie wątpliwości.

FAQ

Jak zidentyfikować transakcję podejrzaną?

Identyfikacja transakcji podejrzanej może być niezwykle trudna. Instytucje obowiązane przede wszystkim powinny zwrócić szczególną uwagę na niektóre rodzaje transakcji- np. te niemające bezpośredniego związku z prowadzoną działalnością, nietypowe czy sprzeczne z logiką biznesu. W każdym przypadku należy zwracać szczególną uwagę na przestrzeganie obowiązującej w przedsiębiorstwie procedury AML w odniesieniu do transakcji podejrzanych.

Co grozi za brak raportowania transakcji do GIIF?

Tak jak wspominaliśmy w tekście, za brak zaraportowania transakcji podejrzanych do GIIF grożą przede wszystkim dotkliwe kary finansowe, ale także i sankcją karną. Wymiar kary w tym zakresie będzie zależał przede wszystkim od całokształtu okoliczności w danej sprawie.

Jak praktycznie zgłosić transakcję podejrzaną do GIIF?

Raportowanie obecnie odbywa się przez specjalny, dedykowany formularz teleinformatyczny. Jak każde narzędzie formularz może nastręczać instytucjom obowiązanym problemów, zatem w przypadku wystąpienia wątpliwości na gruncie praktycznym można skorzystać z pomocy kancelarii prawnej wyspecjalizowanej w AML.

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam: