Spółka jawna przez wielu przedstawicieli doktryny uważana jest za modelowy podmiot prawa handlowego. Potwierdza to również sam ustawodawca, umieszczając w kodeksie spółek handlowych wiele odesłań do regulacji tej spółki osobowej.
W wielu przypadkach konstrukcja spółki jawnej może okazać się niewystarczająca dla realizacji celu biznesowego wspólników. Obowiązujące przepisy prawa dopuszczają jednak możliwość zmiany formy prawnej prowadzonej działalności na inną.
Poniżej wyjaśniamy, jak działa spółka jawna i czy można dokonać jej przekształcenia?
Czym jest spółka jawna?
Pod pojęciem spółki jawnej kryje się jedna z ułomnych osób prawnych, przewidzianych w kodeksie spółek handlowych. Zgodnie z definicją umieszczoną w art. 22§1 k.s.h., Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.
W tej ogólnej definicji znajduje się również domniemanie, zgodnie z którym jeżeli nie wiadomo, za jaki twór uznać spółkę daną spółkę osobową, będzie ona funkcjonowała w obrocie właśnie jako spółka jawna.
Podobnie jak inne spółki osobowe, także jawna podlega wpisowi do rejestru KRS, jako podmiot odrębny od wspólników. Spółka dysponuje własnym majątkiem i samodzielnie występuje w obrocie prawnym. W praktyce oznacza to, że będzie ona zawierała umowy, zatrudniała pracowników i brała udział w sporach sądowych. Może również ubiegać się o ulgi, koncesje i licencje.
Oczywiście ostatecznie spółka jawna i tak na zewnątrz reprezentowana jest przez wspólników lub prokurentów, ale to ona będzie podmiotem praw i obowiązków.
Jak powstaje spółka jawna?
Umowa spółki jawnej powinna zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ta sama forma zarezerwowana jest dla wszelkich zmian umowy. Możliwe jest również skorzystanie z wzorca S24 i zawarcie umowy spółki przez Internet. Jest to jednak sposób, który nie zapewnia pełnej elastyczności przy formułowaniu postanowień umownych (m.in. możliwość wnoszenia wyłącznie wkładu pieniężnego) i raczej nie sprawdzi się w przypadku bardziej skomplikowanych założeń i relacji wewnętrznych między wspólnikami.
Sama umowa spółki nie musi być przesadnie skomplikowana. Do obligatoryjnych elementów zaliczymy:
- firmę i siedzibą spółki,
- określenie wkładów każdego ze wspólników wraz ze wskazaniem ich wartości,
- przedmiot działalności spółki,
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
W praktyce zdarzają się umowy spółki jawnej liczące jedną stronę, ale i takie, które składają z kilkudziesięciu . Elastyczność tej konstrukcji pozwala dopasować ją do niemal każdego celu biznesowego – od kancelarii prawnej przez praktykę lekarską aż po sklep internetowy. Zaleca się jednak, aby sporządzenie umowy zlecić prawnikowi, który uwzględni niezbędne założenia biznesowe.
Procedura rejestracyjna obejmuje:
- podpisanie umowy spółki,
- zgłoszenie spółki do KRS na formularzu W1 (oraz ewentualnie formularzach pomocniczych),
- dokonanie niezbędnych opłat,
- wpisanie spółki do KRS przez sąd rejestrowy.
Warto pamiętać, że spółka powstaje dopiero z momentem wpisu. W przypadku spółek osobowych nie wyróżnia się formy organizacyjnej (czyli etapu po zawarciu umowy, ale przed wpisem). Jednak zgodnie z art. 251§ 2 k.s.h., osoby działające w imieniu spółki po jej zawiązaniu, ale przed wpisem odpowiadają solidarnie za zaciągnięte na tym etapie zobowiązania.
W teorii spółka jawna powinna zostać wpisana w terminie 7 dni od dnia prawidłowego złożenia wniosku do sądu rejestrowego. W praktyce jednak należy liczyć się z wydłużeniem terminu do 3-4 tygodni, przy założeniu, że wniosek nie jest dotknięty brakami formalnymi.
Ogólne zasady funkcjonowania spółki jawnej
Spółka jawna działa pod firmą, w której powinny znajdować się imiona i nazwiska lub firmy kilku lub wszystkich wspólników wraz ze wskazaniem formy prawnej. Do celów brandingowych dopuszczalne jest dodanie innych elementów, które będą charakteryzowały np. profil działalności podmiotu.
Siedziba spółki uwidaczniana jest w KRS i będzie dostępna dla wszystkich osób zainteresowanych jej zlokalizowaniem . W piśmiennictwie zwraca się uwagę na to, aby siedziba pokrywała się z adresem, pod jakim przebywają wspólnicy zarządzający spółką (alternatywnie z miejscowością, gdzie zlokalizowany jest zakład lub główne biuro).
Warto pamiętać, że siedziba nie jest tym samym co adres spółki. O ile siedziba musi znaleźć się w umowie, o tyle adres już niekoniecznie.
Przedmiot działalności spółki to jej profil biznesowy. W praktyce najczęściej już w umowie określa się go poprzez podanie kodów PKD, choć nie ma takiej konieczności. Oznaczenia te jednak podlegają ujawnieniu w KRS.
Co do zasady każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji, choć kwestie te można dowolnie modyfikować w umowie. W zależności od wagi decyzji (czynność nagła, zarząd zwykły lub czynność przekraczająca zarząd zwykły), poszczególne działania mogą być podjęte przez każdego z uprawnionych wspólników lub wszystkich spośród nich.
Co może być wkładem w spółce jawnej?
Wkłady wspólników tworzą majątek początkowy spółki. Zasadniczo można je podzielić na pieniężne i niepieniężne. Do tej pierwszej grupy zaliczymy zarówno pieniądze w formie gotówkowej, jak i bezgotówkowej (np. przelew na rachunek bankowy spółki).
Jeżeli chodzi o wkład niepieniężny,tzw. aport, może być nim wszystko, co posiada wartość majątkową, w tym także praca i usługi, jeżeli są świadczone przez wspólników na rzecz spółki. Co najczęściej bywa aportem w spółkach osobowych?
- prawo własności, użytkowanie wieczyste oraz obciążenie umożliwiające korzystanie z rzeczy (np. najem lub dzierżawa),
- prawa wynikające z własności przemysłowej lub ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych,
- udziały w spółce z o.o.,
- prawa z papierów wartościowych (np. z weksla lub czeku).
Jeżeli wspólnicy nie określili w umowie wartości wkładów, przyjmuje się, że ich wartość jest równa.
Jak wygląda odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki?
Choć spółka jawna posiada odrębną od wspólników podmiotowość prawną, niekiedy bywa tak, że wspólnicy poniosą odpowiedzialność za jej długi. Pomimo parasola ochronnego w postaci kapitału ułomnej osoby prawnej, reżim odpowiedzialności wspólników jest surowy. Cechuje ją subsydiarność, solidarność oraz osobisty i nieograniczony charakter. Co to oznacza?
Pomocniczy charakter odpowiedzialności polega na tym, że wierzyciel w pierwszej kolejności powinien podjąć próbę egzekucji wierzytelności z majątku spółki. Wprawdzie dopuszcza się możliwość równoległego wytoczenia powództwa przeciwko wspólnikowi, ale egzekucja z jego majątku i tak będzie musiała zaczekać do czasu wykazania bezskuteczności działań względem spółki.
Oczywiście bezskuteczność najczęściej przejawia się w braku majątku, ale bywa i tak, że spółka wprawdzie dysponuje składnikami, ale są one obciążone ograniczonymi prawami rzeczowymi. W takiej sytuacji wspólnicy również będą ponosili odpowiedzialność.
Z kolei odpowiedzialność osobista i nieograniczona przejawia się w tym, że egzekucja może być prowadzona z całego majątku wspólnika (również jego przyszłych składników).
Solidarność polega zaś na możliwości wyboru przez wierzyciela majątku wspólnika, z którego będzie egzekwował należności. Może dochodzić spełnienia świadczenia od jednego, kilku albo wszystkich wspólników i nie ma żadnego znacznie, w jakim stopniu każdy z nich przyczynił się do powstania zobowiązania. Ewentualne rozliczenia mogą być dokonywane w ramach wewnętrznego regresu.
Likwidacja i rozwiązanie spółki jawnej?
Przyczyny likwidacji spółki jawnej zostały wymienione przez ustawodawcę w art. 58§1 k.s.h. Zaliczymy do nich m.in. ogłoszenie upadłości spółki lub podjęcie jednomyślnej uchwały przez wspólników. Dodatkowe warunki mogą zostać przewidziane w umowie spółki.
Artykuł 67§1 k.s.h. przewiduje procedurę likwidacyjną, której stosowanie nie jest jednak obligatoryjne, jeżeli wspólnicy obrali inną metodą zakończenia działalności.
Celem likwidacji jest zawsze zakończenie bieżących działań spółki (m.in. przez spłatę zobowiązań i ściągnięcie wierzytelności), upłynnienie majątku ułomnej osoby prawnej oraz podział pozostałego majątku między wspólników. Ostatecznie, spółka jawna zostaje wykreślona z KRS.
Czy spółkę jawną można przekształcić w inny podmiot?
Przekształcenie spółki jawnej może zmierzać do zwiększenia jej zasięgu, łatwiejszego dokapitalizowania lub dopasowania formy do nowych warunków ekonomicznych i założeń biznesowych.
Spółka jawna może zostać przekształcona zarówno w spółkę kapitałową (z o.o. lub akcyjną), jak i inną spółkę osobową (np. komandytową lub partnerską). Wybór każdorazowo powinien być przeanalizowany pod kątem potencjalnych konsekwencji prawnych i podatkowych.
Należy przy tym pamiętać, że każda ze spółek prawa handlowego ma swoje miejsce w obrocie prawnym. Do czego innego służy konstrukcja spółki partnerskiej, a inne zasady rządzą spółką akcyjną.
W kolejnych artykułach przybliżymy poszczególne procesy przekształcenia spółki jawnej i wyjaśnimy, jak przebiega każdy z nich.
Sprawdź informację na temat przekształceń spółki jawnej
Zaufali nam:
