Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową

Dopuszczalność przekształcenia działalność gospodarczej w spółkę kapitałową

Działalność indywidualna to doskonały wybór na początek przygody z własnym biznesem. Proste zasady i regulacje idą jednak z parze z pełną odpowiedzialnością za prowadzone interesy.

Dlatego w miarę jak przedsiębiorca zwiększa zasięg swojego działania, szuka optymalnych rozwiązań, uwzględniających większy kapitał, oferujących mechanizmy mitygujące odpowiedzialność dotychczasowego właściciela i zapewniających większą wiarygodność w oczach kontrahentów.

Dlaczego ustawodawca wybrał akurat spółki kapitałowe, jako jedyne dopuszczalne formy przekształcenia firmy jednoosobowej? Odpowiedź na to pytanie nasuwa się sama. Spośród wszystkich spółek prawa handlowego tylko osoby prawne mogą być jednoosobowe, co wynika z oderwania sfery osobowej od majątkowej sytuacji spółki. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby w dalszej kolejności dokonać kolejnych przekształceń jednoosobowej spółki kapitałowej w inne spółki, już wieloosobowe.

Procedura przekształcenia firmy jednoosobowej została szczegółowo opisana w artykułach od 5841 do 58413 k.s.h. w zw. z art. 551 § 5 k.s.h.

Zgodnie z pierwszą z powołanych norm, przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą w dniu jej wpisu do właściwego rejestru. Oznacza to, że firma jest skreślana z rejestru CEIDG, a w jej miejsce w Krajowym Rejestrze Sądowym pojawia się odpowiednio spółka z o.o. lub akcyjna.

Wybór formy prawnej spółki kapitałowej przekłada się na znacznie większe bezpieczeństwo prowadzonej działalności, ponieważ nie mamy już do czynienia z odpowiedzialnością osobistą względem wierzycieli, a jedynie ryzykiem utraty wkładu na wypadek, gdyby spółka popadła w tarapaty finansowe.

Odrębność podmiotowa spółki kapitałowej oznacza także, że będzie ona samodzielnie zatrudniała pracowników, zawierała umowy z kontrahentami czy ubiegała się o zewnętrzne finansowanie w postaci leasingu, wynajmu długoterminowego lub kredytu.

Podmiotowość prawna przekłada się też na przymioty zdolności prawnej, do czynności prawnych, sądowej oraz procesowej. Od chwili wpisu to spółka będzie stroną w sporze sądowym i to ona będzie ubiegała się o udzielenie koncesji czy licencji.

Ustawa wyraźnie jednak wskazuje w art. 5842 k.s.h., że spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego. Osoba prawna pozostaje więc podmiotem koncesji, zezwoleń i ulg, które dotychczas przysługiwały jednoosobowej firmie, chyba że co innego wynika z treści aktu administracyjnego.

Sukcesja jest jednak dosyć mocno ograniczona w kwestiach podatkowych, ponieważ spółki prawa handlowego podlegają innemu opodatkowaniu niż osoby fizyczne (warto wspomnieć chociażby o podatku CIT, który w przypadku firmy jednoosobowej nie występuje).

Zasadniczymi skutkami przekształcenia firmy indywidualnej w spółkę kapitałową jest zmiana formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej oraz sukcesja praw i obowiązków.

W celu ochrony wierzycieli ustawodawca przewidział solidarną odpowiedzialność przedsiębiorcy przekształcanego oraz spółki przekształconej za zobowiązania przedsiębiorcy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przez okres 3 lat, licząc od dnia przekształcenia. Zmiana formy prawnej nie jest więc sposobem na uniknięcie odpowiedzialności.

Należy przy tym podkreślić, że jest to odpowiedzialność za każdy typ zobowiązań (deliktowe, kontraktowe i z bezpodstawnego wzbogacenia). Ma ona charakter surowy, bo osobisty i nieograniczony. Ustawodawca nie przewidział bowiem w tym przypadku ograniczenia zakresu odpowiedzialności do wartości przedsiębiorstwa.

Co ważne, z dniem przekształcenia, przedsiębiorca staje się jedynym wspólnikiem lub akcjonariuszem spółki.

Skutki podatkowe przekształcenia firmy jednoosobowej w spółkę kapitałową

Na płaszczyźnie prawa podatkowego, ustawodawca przewidział tzw. niepełną sukcesję podatkową. Oznacza to, że spółka przejmuje w tym zakresie tylko prawa (które mogą być kontynuowane przez spółkę prawa handlowego), ale nie zobowiązania.

Obowiązek podatkowy powstały w sferze prawnej przedsiębiorcy przed dniem przekształcenia pozostaje jego zobowiązaniem podatkowym. Spółka nie będzie stroną w postępowaniu podatkowym, ani administracyjno-sądowym, ponieważ ten przymiot będzie przysługiwał przedsiębiorcy-osobie fizycznej i to on będzie się rozliczał z fiskusem.

Jak przekształcenie przedsiębiorcy wpływa na losy pracowników?

Kontynuacja zobowiązań cywilno-prawnych i administracyjnych nie budzi wątpliwości wśród przedstawicieli piśmiennictwa. Odrębnym problemem jest jednak konieczność spełnienia obowiązków pracodawcy wynikających z kodeksu pracy w związku z przekształceniem.

W doktrynie można wyróżnić dwa, odmienne od siebie poglądy.

Zgodnie z pierwszym, zmiana formy prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę nie dochodzi do przejścia zakładu pracy, ponieważ spółka przekształcona stanowi jedynie zmianę formy. Nie jest więc nowym pracodawcą, ale tym samym (choć nie takim samym).

Zwolennicy drugiego stanowiska wskazują na odrębności przekształcenia działalności indywidualnej od „zwykłego” przekształcenia. Tym samym podnoszą zasadność zastosowania art. 231 k.p. z daleko idącej ostrożności procesowej. Wiąże się to z koniecznością uprzedzenia pracowników o zmianie i przyznanie im prawa do rozwiązania przez nich stosunku pracy bez wypowiedzenia.

Wydaje się, że każdorazowo sytuacja przedsiębiorcy powinna być analizowana indywidualnie, aby uniknąć zbędnych sporów z pracownikami. Z pewnością jednak druga koncepcja jest bezpieczniejsza w przypadku wytoczenia przez pracownika powództwa, ponieważ wytrąca z jego ręki argument o niezastosowaniu przez pracodawcę procedur przewidzianych w kodeksie pracy.

W jaki sposób przekształcenie firmy jednoosobowej w spółkę kapitałowa wpływa na przebieg procesu cywilnego?

Na istotny aspekt procesowy przekształcenia zwrócił uwagę Sąd Najwyższy, w postanowieniu II CZ 94/15. Transformacja firmy nie sprawia, że traci ona legitymację procesową w toczących się już postępowaniach. Sąd w dalszym ciągu będzie rozpoznawał sprawę z udziałem przedsiębiorcy i to od niego zasądzi świadczenie na rzecz powoda, nie zaś od nowopowstałej spółki.

Zgodnie z wywodem Sądu, jednoosobowej spółce kapitałowej nie przysługuje przymiot strony, a zatem nie może ona również wnieść żadnego środka zaskarżenia od niekorzystnego wyroku. Nie odbiera to jednak wierzycielowi prawa do dochodzenia spełnienia świadczenia od wybranego przez siebie podmiotu (lub podmiotów).