Odpowiedzialność za przeciążenie pojazdu w transporcie. Kto ją ponosi?

Przeładowanie ciężarówek zdarza się zarówno w transporcie krajowym, jak i międzynarodowym. Przyczyn, które prowadzą do takiego stanu rzeczy, jest wiele i nie zawsze wynikają one z zamiaru łamania obowiązujących przepisów. Niekiedy wina za stworzenie nieprawidłowych warunków przewozu może leżeć po stronie spedytora, innym razem ciąży na przewoźniku (kary za przeładowanie nakładane przez wojewódzkiego inspektora transportu drogowego jeśli chodzi o przewóz przesyłki towarowej gdzie czynności ładunkowe należą odpowiednio do załadowcy). Trzeba zdawać sobie sprawę, że transport krajowy i międzynarodowy zostały uregulowane w odmiennych aktach prawnych (jeśli chodzi o przeładowanie pojazdu ciężarowego i brak dbania o przeładowany pojazd i jego dopuszczalna masa całkowita w związku z wykonywania przewozu drogowego pojazdu przy przekraczanie dopuszczalnej masy całkowitej w związku z przejazdem pojazdu nienormatywnego przez podmiot wykonujący czynności ładunkowe na dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu w sensie wykonywania przewozu drogowego pojazdem i przeładowanie pojazdu nakłada na przejazd pojazdu nienormatywnego okreslone obowiązki – jak przeładowanie ciężarówki).

• w transporcie krajowym kluczowe znaczenie ma ustawa o transporcie drogowym, ustawa prawo przewozowe, ustawa prawo o ruchu drogowym oraz kodeks wykroczeń;
• w transporcie międzynarodowym warunki organizowania oraz realizowania przewozu towarów określa Konwencja CMR o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów.

Teoretycznie może się wydawać, że w sytuacji, kiedy podczas kontroli przeprowadzonej np. przez Instytut Transportu Drogowego lub straż celną okaże się, że DMC pojazdu zostało przekroczone, pełną odpowiedzialność za przewinienie ponosi przewoźnik. Mimo to problem jest znacznie bardziej złożony. Przyjrzyjmy się mu z uwzględnieniem regulacji transportu drogowego krajowego i międzynarodowego.

Teoretycznie za przeciążenie pojazdu zwykle odpowiada przewoźnik. W praktyce mogą być również inne podmioty, które brały udział w czynnościach załadunkowych i spowodowały (lub przyczyniły się) do powstania stanu niezgodności z prawem. Wykazując brak wiedzy w przedmiocie przeładowania pojazdu, przewoźnik może więc uwolnić się od odpowiedzialności. Na kogo można więc przenieść ryzyko sankcji? W szczególności będzie to spedytor, który nieprawidłowo wypełnił list CMR lub zarządzający transportem, a także załadowca, jeśli spedytor korzystał z jego usług.

Należy pamiętać, że nie wystarczy sam fakt wykazania, że przewoźnik nie wiedział o przeciążeniu pojazdu. Musi też udowodnić należytą staranność w działaniu, np. poprzez dokładną analizę dokumentacji przewozowej oraz brak wpływu na czynności załadowcze.

Aby odpowiedzieć na pytanie o odpowiedzialność przewoźnika na gruncie Konwencji CMR, w pierwszej kolejności warto sprawdzić, jakie dane muszą znaleźć się w liście przewozowym. Wymienia je art. 6 Konwencji, wskazując m.in. na:

• ilość sztuk, cechy i numeru towaru;
• wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru.

Jak wynika z art. 7 ust. 1, nadawca odpowiada za wszystkie koszty i szkody, jakie mógł ponieść przewoźnik na skutek nieścisłości lub niedostateczności danych wymienionych w liście przewozowym, w tym dotyczących oznaczenia ładunku. Czy jednak przewoźnik ma obowiązek zweryfikowania prawidłowości wypełnienia listu przewozowego? Okazuje się, że rzeczywiście tak jest w następującym zakresie:

• ilości sztuk towaru, ich cech i numerów;
• widocznego stanu towaru i jego opakowania.

W przypadku braku możliwości sprawdzenia tych danych, przewoźnik powinien zgłosić w liście przewozowym uzasadnione zastrzeżenia.

Przepisy przewidują także możliwość żądania przez nadawcę, aby przewoźnik sprawdził wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru albo sprawdzenia zawartości sztuk przesyłki. W razie zgłoszenia żądania przewoźnik może żądać zwrotu wydatków z tego tytułu. Wyniki pomiarów należy wpisać do listu przewozowego. Należy jednak pamiętać, że przewoźnik nie ma obowiązku samodzielnie weryfikować wagi przewożonego towaru.

Czy wypełnienie CMR przez przewoźnika zwalnia nadawcę z odpowiedzialności?

Oczywiście można się zastanowić, czy spedytor zwolni się od odpowiedzialności, jeśli zwróci się do przewoźnika, aby to on wypełnił list CMR. Stosownie jednak do treści art. 7 ust. 2 Konwencji CMR, jeżeli na życzenie nadawcy przewoźnik wpisuje do listu przewozowego dane, o których mowa w ust. 1 (czyli m.in. w zakresie wagi) przyjmuje się, w braku dowodu przeciwnego, że działał on na rachunek nadawcy.

Chcąc przenieść odpowiedzialność, spedytor musiałby więc wykazać, że przewoźnik wypełnił dokumentację przewozową na własną rękę albo, że wiedział o nieprawidłowości, a mimo to podjął się przewozu towaru.

Obok przekroczenia DMC pojazdu należy wyróżnić też przeciążenie osi ciężarówki. Maksymalne obciążenie osi zostało określone w §5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 października 2016 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia.

Niewłaściwe rozłożenie ładunku w przestrzeni załadunkowej powoduje, że pojazd ma ograniczoną sterowność, a droga hamowania ulega wydłużeniu, przez co ciężarówka stanowi ryzyko dla pozostałych uczestników ruchu. Również w tym przypadku trzeba liczyć się z karą finansową.

Aby ustalić, kto ponosi odpowiedzialność za przeciążenie osi, trzeba w pierwszej kolejności zidentyfikować podmiot zobligowany do przeprowadzenia czynności załadunkowych. Może nim być przewoźnik, spedytor albo podmiot trzeci, jeżeli bierze udział w organizowaniu usługi przewozu. Żeby uniknąć odpowiedzialności za przekroczenie masy pojazdu, należy nie tylko prawidłowo rozłożyć towar, ale także zaplanować trasę w taki sposób, aby przejazd nie naruszał lokalnych ograniczeń tonażowych.

Prawidłowe rozłożenie towaru wymaga wiedzy i doświadczenia. Nowsze ciężarówki są wyposażone w systemy monitorujące nacisk na poszczególne osie, ale w przypadku ich braku, warto posiłkować się gotowym planem. Można go wygenerować przy użyciu jednego z programów wykorzystywanych w logistyce.