Obrót złotem dewizowym a AML

W myśl ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe, złotem dewizowym jest złoto w stanie nieprzerobionym w postaci sztab, monet bitych po 1850 r. oraz półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej. Ponadto złotem dewizowym są również przedmioty ze złota, zwykle nie wytwarzane z tego kruszcu. Złoto dewizowe jest jedną z wartości dewizowych.

Obrotem dewizowym jest zarówno obrót wartościami dewizowymi w kraju, jak i z zagranicą. Co ważne, podmioty, które zamierzają obracać złotem dewizowym, zobowiązane są do rejestracji działalności kantorowej. Więcej informacji na temat tego, kto może prowadzić kantor, jak dokonać rejestracji, jakie należy spełnić warunki itp. znaleźć można pod linkiem Wpis do rejestru działalności kantorowej.

Według ustawy Prawo dewizowe obrotem dewizowym z zagranicą jest:

1. Zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, która powoduje lub może powodować dokonywanie rozliczeń pieniężnych albo przeniesienie własności wartości dewizowych w obrocie z zagranicą oraz wykonywanie takich umów, lub czynności prawnych.
2. Zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, która powoduje lub może powodować przeniesienie prawa albo rzeczy, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą oraz wykonywanie takich umów.
3. Wywożenie, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także przywożenie, przekazywanie i nadsyłanie z zagranicy do kraju.

Obrotem wartościami dewizowymi w kraju, zgodnie z ustawą jest natomiast zawieranie i wykonywanie umów lub dokonywanie innych czynności prawnych powodujących, lub mogących powodować dokonywanie rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju własności wartości dewizowych.

Utrzymanie kontroli na rynku poprzez powstrzymywanie przepływu i wykorzystywania środków oraz wartości pochodzących z nielegalnych źródeł możliwe jest właśnie dzięki regulacjom z zakresu AML. Z racji tego, iż obrotu złotem dewizowym mogą dokonywać jedynie podmioty mające zarejestrowaną działalność kantorową, są one objęte ustawą jako instytucja obowiązana. Wynika to bezpośrednio z art. 2 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Zadania instytucji obowiązanych

W myśl regulacji z zakresu AML instytucje obowiązane, w tym również te dokonujące obrotu złotem dewizowym muszą wywiązać się z szeregu zadań oraz obowiązków. Są to m.in.:

1. Przeprowadzanie identyfikacji oraz oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu w obszarze działalności danej instytucji oraz przekazywanie przygotowanej oceny Generalnemu Inspektorowi na jego żądanie.
2. Wyznaczenie kadry kierowniczej odpowiedzialnej za wykonywanie obowiązków ustawowych.
3. Stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego oraz wzmożonych środków bezpieczeństwa w dokładnie określonych sytuacjach, w tym rozpoznawanie i dokumentowanie ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu w związku z przeprowadzanymi transakcjami lub stosunkami gospodarczymi.

Środki bezpieczeństwa, jakie instytucja obowiązana ma podejmować, są ściśle związane z oceną ryzyka oraz jego poziomem. W przypadku działalności kantorowej są to przede wszystkim:

• Identyfikacja klienta, beneficjenta rzeczywistego oraz osoby upoważnionej do działania w imieniu klienta. Dotyczy to zarówno osoby fizycznej, jak i osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.
• Weryfikacja tożsamości klienta, osoby upoważnionej do działania w jego imieniu oraz beneficjenta rzeczywistego.

Więcej informacji na temat stosowania środków bezpieczeństwa oraz możliwości odstąpienia od ich stosowania znaleźć można w art. 33-44 ustawy.

1. Przechowywanie dokumentów, informacji i analiz.
2. Opracowanie oraz wprowadzenie wewnętrznej procedury w zakresie AML.
3. Zapewnienie szkoleń z zakresu AML oraz ochrony danych osobowych osobom wykonującym obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
4. Opracowanie oraz wdrożenie wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu AML.
5. Zapewnienie pracownikom oraz osobom wykonującym czynności związane z realizacją obowiązków ochrony przed podejmowaniem wobec nich działań o charakterze represyjnym lub wpływającym na pogorszenie ich sytuacji prawnej, lub faktycznej oraz polegających na kierowaniu gróźb.
6. Zachowanie tajemnicy w określonych sytuacjach.

10. Przekazywanie istotnych informacji do GIIF.

Prowadząc kantor, należy przygotować dokument oceny ryzyka. Ocenę ryzyka sporządzać musi każda instytucja obowiązana, jednakże w przypadku działalności kantorowej obowiązek ten powinien być wykonany ze szczególną starannością. Pamiętać należy również, aby aktualizować dokument nie rzadziej niż co 2 lata, w szczególności w związku ze zmianami czynników ryzyka dotyczących klientów, państw itd. Dokładne informacje na temat oceny ryzyka i informacji w niej zawartych znaleźć można w art. 27-29 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Jednym z pierwszych działań podjętych w wyniku wprowadzania AML jest wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za prawidłowe wdrożenie procedur oraz kontakt z instytucjami nadzoru i kontroli. Osoba ta jako pierwsza powinna ukończyć szkolenie z zakresu przeciwdziałania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. W przypadku jednoosobowej działalności osobą odpowiedzialną jest przedsiębiorca, w innej sytuacji zastosowanie ma art. 2 ust. 2 pkt 9 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zgodnie z którym kadrą kierowniczą wyższego szczebla może być członek zarządu, dyrektor lub pracownik instytucji obowiązanej, posiadający wiedzę z zakresu ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, związany z działalnością instytucji obowiązanej lub podejmujący decyzje, które mają wpływ na to ryzyko.

Jednakże, poza kadrą kierowniczą, również każda osoba w przedsiębiorstwie mająca realny wpływ na obsługę interesantów i przepływ środków jest zobligowana do ukończenia szkolenia z zakresu AML oraz ochrony danych osobowych, które zapewnić musi pracodawca. Szkolenia powinny być powtarzane, a nie tylko ukończone jednorazowo.

Instytucja obowiązana jest zobligowana do opracowania, wprowadzenia i oczywiście przestrzegania procedury wewnętrznej w zakresie AML. Musi ona uwzględniać elementy zawarte w art. 50 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Procedura wewnętrzna podlega weryfikacji i w razie potrzeby – aktualizacji. Przed jej wprowadzeniem do stosowania podlega akceptacji przez kadrę kierowniczą wyższego szczebla.

Ponadto zawierać musi ona również procedurę anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu AML. Ta z kolei ma za zadanie określać, w jaki sposób pracownicy lub inne osoby mogą zgłaszać naruszenia przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, zachowując przy tym pełną anonimowość. Ma ona gwarantować osobom sygnalizującym nieprawidłowości bezpieczeństwo, poufność zgłoszenia oraz zabezpieczać ich dane osobowe.