Ile kosztuje upadłość spółki z o.o.?

Kiedy spółka musi zgłosić wniosek o upadłość?

W pierwszej kolejności warto przypomnieć, kiedy zarząd spółki z o.o. jest zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Złożenie wniosku po terminie określonym w przepisach może skutkować oddaleniem wniosku, a w niektórych przypadkach brakiem ochrony przewidzianej w art. 299 ksh.

Zgodnie z prawem upadłościowym, od zaistnienia stanu niewypłacalności, spółka ma 30 dni na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Jest to termin dość krótki, zważywszy na to, że wielu przedsiębiorcom nie udaje się w porę wychwycić momentu niewypłacalności spółki.

Kiedy spółka jest niewypłacalna? Zgodnie z art. 11 prawa upadłościowego, przyjmuje się, że spółka jest niewypłacalna, jeżeli utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustala się to w oparciu o dwie przesłanki:

• Przesłankę płynnościową, zgodnie z którą domniemywa się, że spółka utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
• Przesłankę bilansową, zgodnie z którą domniemywa się, że spółka jest niewypłacalna także wtedy, gdy jej zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące

Szerzej tę kwestię opisujemy także w tekstach: Czym jest niewypłacalność i jak się przed nią obronić, a także postępowanie upadłościowe – czym jest i kogo dotyczy?

Jakie są koszty złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości?

Upadłość gospodarcza, jak każde postępowanie sądowe, wiąże się z określonymi kosztami, które dłużnik musi ponieść, aby skutecznie przeprowadzić cały proces. Należą do nich:

• Opłata sądowa od wniosku, która wynosi 1000 zł zgodnie z art. 74 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
• Zaliczka na koszty postępowania, która zgodnie z art. 22a prawa upadłościowego uiszczana jest w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (w 2024 wysokość zaliczki to 7462,25 zł).
• Koszty biegłych sądowych, operatów, ich wysokość jest zależna od stanu faktycznego, ale zazwyczaj jest to rząd wielkości kilku-kilkunastu tysięcy złotych, wymagane zazwyczaj jednak dopiero po ogłoszeniu upadłości. Trzeba ten koszt zabezpieczyć również po złożeniu wniosku, ponieważ może okazać się, że opinia biegłego jest niezbędna np. w trakcie postępowania o ogłoszenie upadłości.
• kosztów postępowania, które muszą być pokryte z majątku upadłej spółki. ich wysokość szczegółowo opisujemy poniżej.

Warto jednak wskazać, powyższe koszty to wyłącznie koszty stricte sądowe, wynikające z prawa upadłościowego. Upadłość spółki to skomplikowana procedura, wymagająca dokładnego planowania, zatem wielu przedsiębiorców korzysta z profesjonalnej pomocy prawnej, a do kosztów upadłości dolicza jeszcze wynagrodzenie pełnomocnika przygotowującego wniosek. Warto wskazać, że spółka w upadłości nie ma obowiązku dodatkowo regulować wynagrodzenia syndyka- ten rodzaj kosztów zaspokajany jest z masy upadłości (czyli spieniężonego w toku upadłości majątku spółki po ogłoszeniu upadłości spółki i skład masy upadłości by ogłosić upadłość spółki dla kosztów postępowania upadłościowego).

Wynagrodzenie syndyka ustalane jest przez sąd według wytycznych przewidzianych w prawie upadłościowym. Wynagrodzenie syndyka to składowa 5 elementów:

1. część zależna od sumy wypłaconej wierzycielom w toku upadłości,
2. część zależna od liczby wierzycieli,
3. część zależna od liczby pracowników zatrudnionych w dniu ogłoszenia upadłości,
4. część zależna od czasu trwania postępowania upadłościowego (chodzi tu o okres) od dnia ogłoszenia upadłości do dnia wykonania ostatecznego planu podziału,
5. część ustalana przez sąd w zależności od stopnia trudności prowadzonego postępowania i jego efektywności.

W praktyce wynagrodzenie syndyka może wynosić od dwukrotności do 260-krotności podstawy wynagrodzenia. Podobnie jak w przypadku zaliczki na koszty postępowania, przez podstawę wynagrodzenia należy rozumieć przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszone przez Prezesa GUS. Wynagrodzenie syndyka sąd wypłaca co do zasady na koniec postępowania, aczkolwiek na wniosek syndyka możliwe jest przydzielenie mu wynagrodzenia wstępnego oraz zaliczek na koszty postępowania.

Ile spółka musi mieć środków na właściwą upadłość?

Zasadą w przypadku upadłości gospodarczej jest, że całość kosztów postępowania musi być pokrytych przez upadłego. Skarb Państwa co do zasady nie ponosi kosztów upadłości gospodarczej (odmiennie niż jest to w przypadku upadłości konsumenckiej). Ponadto, zgodnie z art. 13. prawa upadłościowego, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

Przepisy w tym zakresie nie wskazują precyzyjnej kwoty, jaką powinno dysponować przedsiębiorstwo aby było możliwe ogłoszenie jego upadłości. Zazwyczaj opinię w zakresie tego, czy majątek wystarcza co najmniej zaspokojenie kosztów upadłości wyda tymczasowy nadzorca sądowy (często posiłkując się opinią biegłych). Aby przed złożeniem wniosku dowiedzieć się, czy majątek przedsiębiorstwa jest wystarczający na ogłoszenie upadłości, konieczne jest sięgnięcie do orzecznictwa oraz doktryny oraz analiza stanu faktycznego. W pewnym uproszczeniu można stwierdzić, że spółka powinna mieć majątek na co najmniej kilkadziesiąt tysięcy złotych.

Warto wskazać, że majątek nie musi oznaczać wyłącznie środków na rachunku bankowym. Majątkiem spółki mogą być również nieruchomości, ruchomości (np. maszyny, pojazdy czy zawartość magazynu), wierzytelności, prawa czy udziały w innych spółkach. Jeżeli zatem spółka utraciła płynność i nie ma środków na rachunkach bankowych, ale ma nieruchomości czy liczne pojazdy, nie dyskwalifikuje jej to automatycznie z opisywanej w niniejszym artykule procedury.

Czy można zlikwidować niewypłacalną spółkę?

Wielu przedsiębiorców zadaje sobie to pytanie, zwłaszcza w sytuacji, jeżeli spółka nie ma majątku na przeprowadzenie upadłości gospodarczej.

Warto wskazać, że zgodnie z orzecznictwem (m.in. orzeczenie SN z 5 grudnia 2003 roku sygn. akt IV CK 256/02) brak zaspokojenia wszystkich zobowiązań nie będzie przeszkodą do wykreślenia spółki z rejestru. Ponadto, po nowelizacji ustawy o KRS, w pewnych sytuacjach sąd rejestrowy może wykreślić spółkę z urzędy bez przeprowadzania liwkdiacji (po przeprowadzeniu postępowania przymuszającego).

Likwidacja spółki niewypłacalnej jednak ma kilka wad. Po pierwsze, pod pewnymi warunkami określonymi w KSH, za jej zobowiązania będą odpowiadali całym swoim majątkiem osobistym likwidatorzy. Po drugie, likwidacja wymaga podjęcia określonych czynności w odpowiednich terminach (np. obwieszczenie o otwarciu likwidacji, sporządzanie bilansów i zawiadomienie wierzycieli). Jeżeli w tym zakresie spółka popełni błędy- sąd może odmówić likwidacji.

Ponadto, przy likwidacji wspólnicy mogą napotkać wiele problemów praktycznych. Jednym z nich mogą być toczące się procesy sądowe o zapłatę czy egzekucje komornicze. Zwłaszcza jeżeli spółka ma problemy finansowe, może być trudno uchwycić moment bez żadnych spraw sądowych, które zazwyczaj toczą się nawet kilka lat. Orzecznictwo w tym zakresie nie jest jednoznaczne- część sądów przyjmuje, że przesłanką do wykreślenia spółki z KRS jest całkowita likwidacja majątku i zabezpieczenie zaspokojenia spraw spornych poprzez wpłatę wymaganych sum na depozyt. Niektóre sądy rejestrowe natomiast odmawiają wykreślenia z KRS przy toczących się procesach sądowych, bowiem upatrują się w wykreśleniu spółki naruszenia interesów wierzycieli.

W tym kontekście wiele zależy również od roli likwidowanej spółki w procesie- czy występuje ona po stronie pozwanej czy powodowej. Ponadto, w niektórych aspektach pomocne może być wyżej wspomniana wpłata wartości sporu do depozytu lub określenie następcy prawnego spółki (np. poprzez cesję). Warto jednak mieć na uwadze, że jeżeli spółka jest pozwanym i ma zobowiązania, to wykreślenie spółki nie powoduje w tym przypadku umorzenia tychże- wierzyciel może dalej dochodzić zapłaty od członków zarządu bądź likwidatorów.

Co jeżeli spółka nie ma wymaganych środków?

W tym kontekście trzeba wyjść od oczekiwań przedsiębiorców i celów, które ma spełnić postępowanie upadłościowe.

Jeżeli złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości ma doprowadzić do skutecznego ogłoszenia upadłości, przeprowadzenia procesu likwidacji majątku, przynajmniej częściowego zaspokojenia wierzycieli i wykreślenia podmiotu z KRS, to wtedy warto rozważyć jednorazowe dofinansowanie spółki przez wspólników lub pozyskanie dużego zlecenia czy wniesienia do spółki znacznego składnika majątku (np. pojazdu, maszyny czy nieruchomości). Konieczne jest przed złożeniem wniosku do doprowadzenia stanu, w którym majątek spółki będzie pozwalał na zaspokojenie kosztów postępowania.

Jeżeli natomiast złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości ma doprowadzić głównie do zapewnienia członkom zarządu ochrony przed odpowiedzialnością za zobowiązania spółki, to warto skupić się przede wszystkim na tym, żeby wniosek został złożony we właściwym czasie. Orzecznictwo w tym zakresie nie jest jednolite, nie można jednak zapominać, że terminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości (w rozumieniu art. 21 prawa upadłościowego) nie jest tożsame ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie (art. 299 KSH). Warto tutaj wskazać chociażby na orzeczenie z dnia 6 czerwca 1997 roku w sprawie o sygnaturze III CKN 65/97, gdzie Sąd Najwyższy zauważył, że użycie przez ustawodawcę zwrotu niedookreślonego: „właściwy czas” pozwala na elastyczność ocen w zależności od okoliczności danego przypadku.

Nie ulega jednak wątpliwości, że w przypadku braku środków na pokrycie kosztów postępowania, sąd upadłościowy oddali wniosek o ogłoszenie upadłości. Samo postanowienie sądu o oddaleniu wniosku może jednak być dla zarządu istotnym dokumentem, który członkowie zarządu mogą eksponować w razie ewentualnych roszczeń wierzycieli z tytułu art. 299 KSH.

Ponadto, przepisy przewidują, że po oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, sąd ustala, czy materiał zgromadzony w sprawie daje podstawę do rozwiązania podmiotu wpisanego do KRS bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. W niektórych przypadkach, jeżeli spółka nie ma wystarczającego majątku, może również zostać wykreślona z KRS. Warto jednak pamiętać, że należy to jednak do decyzji Sądu (który może stwierdzić, że materiał zgromadzony w sprawie nie jest wystarczający).

Jakie zarząd ma alternatywy?

Warto wskazać, że jeżeli sytuacja finansowa spółki nie jest jeszcze aż tak zła, lub też pojawiają się perspektywy na wyprowadzenie spółki z tarapatów finansowych, możliwe jest wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego- np. postępowania o zatwierdzenie układu (PZU). 

Wielu przedsiębiorców zapomina, że zatwierdzenie układu przez sąd w PZU również daje zarządowi ochronę przed odpowiedzialnością za zobowiązania spółki, a zwłaszcza w przypadku, gdy spółka jest niewypłacalna wg przesłanki bilansowej od kilku lat (ale ma nowe kontrakty na horyzoncie i dobre relacje z większością wierzycieli), można rozważyć przeprowadzenie tej procedury. 

Jeżeli natomiast spółka nie ma majątku na przeprowadzenie procedury, ale również nie ma znacznych długów, a wspólnicy chcą zakończyć działalność, właściwym trybem postępowania może być wszczęcie “standardowej” likwidacji z kodeksu spółek handlowych. 

Podsumowanie

O ile przy otwieraniu spółki z o.o. przedsiębiorca nie musi dysponować dużym kapitałem, o tyle w przypadku jej likwidacji czy upadłości, spółka musi mieć majątek wart co najmniej kilkadziesiąt tysięcy złotych. Warto jednak przed rozpoczęciem procedury upadłościowej jasno określić jej cele. W większości przypadków złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości może mieć alternatywę, np. w postaci wszczęcia restrukturyzacji czy przeprowadzenia likwidacji. Zarówno proces upadłościowy, jak i restrukturyzacyjny warto przeprowadzić ze wsparciem specjalisty, w razie pytań zachęcamy do kontaktu.   

Pytania i odpowiedzi

Zaufali nam: