Szósta dyrektywa w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy – AML 6

AML (ang. Anti-Money Laundering) i CFT (ang. Combating the Financing of Terrorism) to szereg regulacji prawnych, których założeniem jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Większość obowiązujących w tym zakresie przepisów wynika z dyrektyw unijnych, które w Polsce wdrożone zostały głównie w ustawie z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Przepisy te nakładają na określone podmioty, nazywane „instytucjami obowiązanymi”, obowiązek wdrożenia szczególnych procedur i środków bezpieczeństwa umożliwiających im „wychwycenie” transakcji podejrzanych i podjąć odpowiednie środki w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i w celu zapobiegania finansowaniu terroryzmu.

• Pierwszą kwestią w kontekście przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu jest ustalenie, czy podmiot jest instytucją obowiązaną w myśl ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Na mocy ostatnich nowelizacji, krąg instytucji obowiązanych został znacznie rozszerzony. Obecnie obejmuje on m.in. pośredników nieruchomości, firmy pożyczkowe czy biura rachunkowe. Ustalenie statusu instytucji obowiązanej determinuje konieczność realizacji kolejnych obowiązków, do których należą między innymi: Wdrożenie procedury AML,
• Przeprowadzenie szkoleń dla osób odpowiedzialnych za AML/CFT w działalności instytucji obowiązanej,
• Przeprowadzenie oceny ryzyka AML.

Należy jednak nadmienić, że są to tylko przykładowe obowiązki. Pełne wdrożenie AML w firmie zazwyczaj nie jest łatwe i wymaga konsultacji i pracy zarówno ze strony pracowników podmiotu, jak i zewnętrznych doradców (np. kancelarii prawnych) , których pomoc zazwyczaj jest nieodzowna. 

Czym jest VI dyrektywa AML?

Dnia 20 lipca 2021 roku Komisja Europejska przyjęła pakiet legislacyjny dotyczący przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT), w tym propozycję szóstej dyrektywy AML/CFT. Szósta dyrektywa AML/CFT („AMLD6”) zastąpi istniejącą dyrektywę 2015/849/UE (czwartą dyrektywę AML, zmienioną przez dyrektywę 2018/843, piątą dyrektywę AML).

Propozycja Komisji ma na celu wzmocnienie unijnego systemu AML/CFT. Ustanawia mechanizmy, które państwa członkowskie mają wdrożyć, aby zapobiec wykorzystaniu systemów finansowych do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Propozycja zwiększa spójność podejścia i ma na celu uniknięcie różnic regulacyjnych między państwami członkowskimi. Rola organów publicznych w nadzorze nad samoregulującymi się podmiotami została wyjaśniona; określono rolę nowego Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (AMLA) oraz obowiązek współpracy innych organów z nim.

Rada podkreśliła znaczenie identyfikacji i weryfikacji beneficjentów rzeczywistych w różnych podmiotach. Przedstawiła również, jak klarowność w zakresie przechowywania danych i ochrony danych mogłaby poprawić pracę właściwych organów. Chciała także zapewnić, że osoby, które mogą wykazać uzasadniony interes, takie jak dziennikarze i organizacje społeczne, będą mogły uzyskać dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych w rejestrach.

30 maja 2024 roku Rada zatwierdziła stanowisko Parlamentu, tym samym przyjmując dyrektywę. 31 maja podpisano ostateczny akt, procedura została zakończona i opublikowana w Dzienniku Urzędowym 19 czerwca 2024 roku.

Jakie zmiany przewidziano w VI dyrektywie AML? 

Pełna nazwa VI Dyrektywy o AML to Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1673  z dnia 23 Października 2018 r. w sprawie zwalczania prania pieniędzy  za pomocą środków prawnokarnych . Sama nazwa dyrektywy wskazuje, że jej zakresem będą objęte głównie przepisy karne związane z AML. Nie ulega wątpliwości, że w każdym państwie członkowskim pranie pieniędzy jest penalizowane, lecz przepisy te mogą się w tym zakresie znacząco pomiędzy sobą różnić. Celem tej dyrektywy – jak wprost wskazano w motywach do niej –  jest przede wszystkim zapewnienie jednolitego stosowania sankcji za pranie pieniędzy.

Zgodnie z dyrektywą jako przestępstwa prania pieniędzy będą kwalifikowane umyślne działania, w szczególności takie jak: 

• konwersja lub przekazanie mienia, ze świadomością, że pochodzi ono z działalności przestępczej, w celu ukrycia lub zatajenia nielegalnego pochodzenia tego mienia lub udzielenia pomocy dowolnej osobie, która bierze udział w takiej działalności, w celu umożliwienia tej osobie uniknięcia konsekwencji prawnych takiego działania;
• ukrycie lub zatajenie prawdziwego charakteru mienia, jego źródła, miejsca położenia, rozporządzania nim, przemieszczania, praw odnoszących się do mienia lub własności mienia, ze świadomością, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej;
• nabycie, posiadanie albo użytkowanie mienia, ze świadomością w momencie jego otrzymania, że mienie to pochodzi z działalności o charakterze przestępczym.

Warto także wspomnieć, że kolejną istotną zmianą w zakresie przepisów karnych dot. AML, jest, że karze może podlegać nie tylko samo sprawstwo, ale także pomocnictwo, podżeganie i usiłowanie. O ile art. 299 kodeksu karnego, który typizuje przestępstwo prania pieniędzy, jest uregulowany dość szeroko, o tyle w wyniku 6 dyrektywy AML możemy spodziewać się nie tyle zmiany ww. normy prawnej, ale przede wszystkim surowszej wykładni tego przepisu. 6 Dyrektywa AML wprowadza listę 22 przestępstw tzw. bazowych w stosunku do przestępstwa prania pieniędzy, które w każdym przypadku uznaje się za działalność przestępczą w rozumieniu przepisów AML. Przestępstwo źródłowe to przestępstwo, wskutek którego zostały uzyskane dochody, które muszą być wprowadzone do obrotu przy użyciu prania pieniędzy. Zaliczono do nich w szczególności:

• udział w zorganizowanej grupie przestępczej, 
• wymuszenia, 
• terroryzm, 
• handel ludźmi i przemyt nielegalnych migrantów, 
• nielegalny handel narkotykami i substancjami psychotropowymi, 
• wykorzystanie seksualne, 
• nielegalny handel bronią, 
• korupcja, 
• przestępstwa przeciwko środowisku, 
• przemyt, 
• przestępstwa podatkowe oraz, 
• cyberprzestępstwa.

Bardzo ważna w kontekście wdrożenia 6 Dyrektywy AML jest rola państw członkowskich, którym pozostawiono również pewną swobodę w zakresie regulacji pewnych kwestii. Państwa członkowskie mogą przede wszystkim uregulować, czy przestępstwo prania pieniędzy może być popełnione wskutek lekkomyślności, czy rażącego niedbalstwa (tj. jeżeli sprawca powinien był z łatwością się domyśleć, że środki pochodzą z nielegalnego źródła).