Szósta dyrektywa w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy – AML 6

AML (anti-money laundering) to szereg regulacji prawnych, których założeniem jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu uchwalonych drogą parlamentu europejskiego i rady i następnie implementowanych w państwach członkowskich. Większość regulacji wynika z dyrektyw unijnych, które w Polsce wdrożone są głównie w ustawie z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, aczkolwiek w kontekście odpowiedzialności karnej należy wspomnieć, że część przepisów stanowiących kary za pranie pieniędzy można znaleźć także w kodeksie karnym oraz kodeksie karnym skarbowym. AML w przypadku instytucji obowiązanych wymaga wdrożenia szczególnych procedur, dzięki którym organy państwowe będą mogły “wychwycić” transakcje podejrzane i podjąć odpowiednie środki w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i w celu zapobiegania praniu pieniędzy (w tym w zakresie świadczeń publicznych, czy prowadzenia swojej działalności zawodowej, jak i ogólnego sprawowania kontroli nad przepływem środków pieniężnych).

Pierwszą kwestią w kontekście przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu jest ustalenie, czy podmiot jest instytucją obowiązaną w myśl ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Na mocy ostatnich nowelizacji, krąg instytucji obowiązanych został znacznie rozszerzony. Obecnie obejmuje on m.in. pośredników nieruchomości, firmy pożyczkowe czy biura rachunkowe. Ustalenie statusu instytucji obowiązanej determinuje konieczność realizacji kolejnych obowiązków. 

W kontekście aktualnych obowiązków wynikających z ustawy o AML, które musi wdrożyć instytucja obowiązana należy pamiętać przede wszystkim o: 

• wdrożenie procedury AML

• Przeprowadzenie szkoleń dla osób odpowiedzialnych za AML

• przeprowadzenie oceny ryzyka AML

• opracowanie zasad raportowania do GIIF

Należy jednak nadmienić, że są to tylko przykładowe obowiązki. Pełne wdrożenie AML w firmie zazwyczaj nie jest łatwe i wymaga konsultacji i pracy zarówno ze strony pracowników podmiotu, jak i zewnętrznych doradców (np. kancelarii prawnych, których pomoc zazwyczaj jest nieodzowna). 

Jakie zmiany przewidziano w VI dyrektywie AML? 

Pełna nazwa VI Dyrektywy o AML to: Dyrektywa w sprawie zwalczania prania pieniędzy (oraz czynności związanych z finansowaniem terroryzmu) za pomocą środków prawnokarnych, jak również w sprawie zapobiegania przestępstw prania pieniędzy. Sama nazwa dyrektywy wskazuje, że jej zakresem będą objęte głównie przepisy karne związane z AML. Nie ulega wątpliwości, że w każdym kraju członkowskim pranie pieniędzy jest penalizowane, lecz przepisy poszczególnych krajów mogą się w tym zakresie znacząco różnić. Celem tej dyrektywy (co wprost wskazano w motywach) jest zapewnienie jednolitego stosowania sankcji za pranie pieniędzy w całej UE.

Zgodnie z najnowszą dyrektywą jako przestępstwa prania pieniędzy będą kwalifikowane umyślne działania, w szczególności takie jak: 

• konwersja lub przekazanie mienia, ze świadomością, że pochodzi ono z działalności przestępczej, w celu ukrycia lub zatajenia nielegalnego pochodzenia tego mienia lub udzielenia pomocy dowolnej osobie, która bierze udział w takiej działalności, w celu umożliwienia tej osobie uniknięcia konsekwencji prawnych takiego działania;

• ukrycie lub zatajenie prawdziwego charakteru mienia, jego źródła, miejsca położenia, rozporządzania nim, przemieszczania, praw odnoszących się do mienia lub własności mienia, ze świadomością, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej;

• nabycie, posiadanie albo użytkowanie mienia, ze świadomością w momencie jego otrzymania, że mienie to pochodzi z działalności o charakterze przestępczym.

Warto także wspomnieć, że kolejną istotną zmianą w zakresie przepisów karnych dot. AML, jest, że karze może podlegać nie tylko samo sprawstwo, ale także pomocnictwo, podżeganie i usiłowanie. O ile art. 299 kodeksu karnego, który typizuje przestępstwo prania pieniędzy jest uregulowany dość szeroko, o tyle w wyniku 6 dyrektywy AML możemy spodziewać się nie tyle zmiany ww. normy prawnej, ale przede wszystkim surowszej wykładni tego przepisu 6 Dyrektywa AML wprowadza listę 22 przestępstw tzw. bazowych w stosunku do przestępstwa prania pieniędzy. Przestępstwo źródłowe to przestępstwo, wskutek którego zostały uzyskane dochody, które muszą być wprowadzone do obrotu przy użyciu prania pieniędzy. Zaliczono do nich w szczególności:

• udział w zorganizowanej grupie przestępczej, 

• wymuszenia, 

• terroryzm, 

• handel ludźmi i przemyt nielegalnych migrantów, 

• nielegalny handel narkotykami i substancjami psychotropowymi, 

• wykorzystanie seksualne, 

• nielegalny handel bronią, 

• korupcja, 

• przestępstwa przeciwko środowisku, 

• przemyt, 

• przestępstwa podatkowe oraz, 

• cyberprzestępstwa.

Bardzo ważna w kontekście wdrożenia 6 Dyrektywy AML jest rola państw członkowskich, którym pozostawiono również swobodę w zakresie regulacji pewnych kwestii. Państwa członkowskie mogą przede wszystkim uregulować, czy przestępstwo prania pieniędzy może być popełnione wskutek lekkomyślności, czy rażącego niedbalstwa (tj. jeżeli sprawca powinien był z łatwością się domyśleć, że środki pochodzą z nielegalnego źródła). Termin na wdrożenia 6 dyrektywy AML upłynął 3 grudnia 2020 roku.