Sankcje na Rosję i Białoruś a obowiązki instytucji płatniczych wynikające z ustawy AML

Jakie obowiązki na instytucje płatnicze nakłada ustawa o AML?

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu nakłada liczne obowiązki na instytucje płatnicze i inne instytucje powiązane z usługami finansowymi (które zostały wymienione w art. 2 ustawy o AML i zgodnie z definicją są instytucjami obowiązanymi). Sankcje na Rosję i Białoruś mogą mieć na te kategorie podmiotów znaczący wpływ.

Jakie obowiązki mają instytucje płatnicze? Przede wszystkim należy do nich obowiązek wdrożenia procedur z zakresu AML, na które składa się tzw. KYC, czyli procedury z zakresu zbierania informacji o kliencie. Instytucje płatnicze mają obowiązek zbierania informacji w szczególności w zakresie tożsamości swoich klientów, pochodzenia środków posiadanych przez klientów oraz identyfikacji transakcji podejrzanych. KYC to przede wszystkim pozyskiwanie i przechowywanie danych swoich kontrahentów, a także weryfikacja zgodności uzyskanych danych ze stanem faktycznym.

Instytucje płatnicze mają obowiązek raportowania transakcji podejrzanych do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). Raportowaniu podlegają nie tylko transakcje podejrzane, ale także transakcje, które przekraczają określoną wartość. Szczegółowo jakie transakcje podlegają raportowaniu oraz w jaki sposób odbywa się raportowanie, opisujemy w tym tekście.

Sankcje na Rosję i Białoruś- w jakich aktach prawnych można je znaleźć?

Sankcje związane z wojną zostały nałożone na Rosję i Białoruś zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu unijnym. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF), który sprawuje szeroko pojęty nadzór nad rynkiem finansowym, przypomina, że rozporządzenia Rady Unii Europejskiej dotyczące środków ograniczających (sankcji), mają bezpośrednie zastosowanie na terenie Polski. Oznacza to zatem, że zarówno sankcje unijne, jak i sankcje krajowe będą wiążące dla instytucji płatniczych.

Sankcje na Rosję i Białoruś zostały wprowadzone w szczególności w następujących rozporządzeniach unijnych:

z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających (rozporządzenie 269/2014);
z dnia 31 lipca 2014 r. dotyczącym środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie (rozporządzenie 833/2014);
z dnia 18 maja 2006 r. dotyczącym środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy (rozporządzenie 765/2006);
z dnia 23 czerwca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odpowiedzi na bezprawne przyłączenie Krymu i Sewastopola (rozporządzenie 692/2014);
z dnia 23 lutego 2022 r. w sprawie środków ograniczających w odpowiedzi na uznanie niekontrolowanych przez rząd obszarów ukraińskich obwodów donieckiego i ługańskiego oraz nakazanie rozmieszczenia rosyjskich sił zbrojnych na tych obszarach (rozporządzenie 2022/263).

Tak jak wspominaliśmy powyżej, ograniczenia zostały wprowadzone również w polskiej ustawie sankcyjnej, czyli ustawie z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego.

Jakie obecnie wprowadzono sankcje na podmioty powiązane z Rosją oraz Białorusią? Tradycyjnie przyjmuje się, że sankcjonowane są 4 obszary:

sankcje indywidualne,
sankcje gospodarcze,
restrykcje medialne,
środki dyplomatyczne.

Dla instytucji płatniczych oczywiście najistotniejsze będą sankcje gospodarcze i ewentualnie sankcje indywidualne. W tym zakresie obecnie obowiązuje m.in. wykluczenie Rosji z systemu SWIFT, zakaz dostarczania do Rosji i na Białoruś banknotów euro czy zamrożenie aktywów niektórych polityków i oligarchów (w tym zakresie aktualna lista osób objętych sankcjami znajduje się na stronie Rady UE oraz na stronie gov.pl).

Co instytucje płatnicze muszą wdrożyć w związku z sankcjami?

Nie ulega wątpliwości, że wielu oligarchów i osób objętych sankcjami będzie próbowało ukryć swój majątek i działać za pośrednictwem m.in. innych osób prawnych (np. spółek kapitałowych), w których zawiła struktura właścicielska może utrudnić identyfikację beneficjenta rzeczywistego.

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wskazuje przykładowe sankcje, na które szczególną uwagę powinny zwrócić instytucje płatnicze. Są to:

zakaz świadczenia usług pośrednictwa lub innych usług, a także zapewniania finansowania lub pomocy finansowej w związku z dostarczaniem, wytwarzaniem, konserwacją i używaniem towarów i technologii objętych zakazem sprzedaży, dostawy, na rzecz podmiotów objętych sankcjami,
zakaz udzielania, finansowania lub pomocy finansowej, jak również ubezpieczania i reasekuracji, mających związek z przywozem do UE towarów pochodzących z niekontrolowanych przez rząd obszarów ukraińskich
zakaz przyjmowania depozytów od obywateli rosyjskich lub białoruskich, lub osób fizycznych zamieszkałych w Rosji na Białorusi o wartości większej niż 100.000 EUR
zakaz bezpośredniego lub pośredniego zakupu, sprzedaży, świadczenia usług inwestycyjnych lub pomocy w emisji, lub wszelkich innych czynności związanych z określonymi zbywalnymi papierami wartościowymi i instrumentami rynku pieniężnego
zakaz przeprowadzania transakcji związanych z zarządzaniem rezerwami oraz aktywami Banku Centralnego Rosji lub Banku Centralnego Białorusi,
zakaz świadomego i celowego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest obejście zakazów określonych w przepisach sankcyjnych

Należy nadmienić, że powyższe wyliczenie sankcji istotnych przez pryzmat działalności instytucji płatniczych ma jedynie charakter przykładowy, a wszystkie, aktualne sankcje można znaleźć na stronach rządowych oraz na stronie UKNF.

Formularz sankcyjny – czy jest obowiązkowy?

UKNF w komunikacie zwrócił się do instytucji płatniczych z wnioskiem o przekazanie informacji odnoszących się do ryzyka sankcyjnego (udzielenie odpowiedzi na pytania zgodnie z Kwestionariuszem sankcyjnym). Termin na złożenie kwestionariusza przypadał na 7 czerwca 2022 roku, a dokonując wykładni art. 101 ust 1 ustawy o instytucjach płatniczych, należy wskazać, że złożenie kwestionariusza jest obowiązkiem instytucji płatniczych. UKNF wystosował ten wniosek w celu poprawy nadzoru nad rynkiem finansowym i umożliwieniu jednakowego stosowania sankcji w Polsce.

W interesie szeroko pojętej pewności obrotu na rynku finansowym, instytucje płatnicze powinny były złożyć do UKNF formularz sankcyjny. Niemniej, brak złożenia formularza w terminie co do zasady nie powinien przynieść dla instytucji płatniczej negatywnych skutków prawnych.

Ponadto, wystąpienie sankcji w obrocie prawnym może wymagać wdrożenia zmian związanych z art. 27 ustawy o AML. Przypomnijmy, że zgodnie z ww. przepisem, instytucje płatnicze obowiązane identyfikują i oceniają ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, odnoszące się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Nie ulega wątpliwości, że wprowadzenie sankcji może wymagać zmian oceny ryzyka (sporządzonych w oparciu o wytyczne z ww. art 27 ustawy o AML) oraz procedur KYC w instytucji płatniczej (instytucja musi, chociażby uzupełnić procedury KYC o zasady sprawdzania list sankcyjnych i ich aktualizowania na potrzeby bieżącej działalności).

Podsumowanie

Z powyższego tekstu jasno wynika, że wprowadzenie sankcji na podmioty pochodzące z Rosji i Białorusi ma bardzo duży wpływ na działalność instytucji finansowych. Przepisy sankcyjne są jednak względnie często aktualizowane, a ich wykładnia może powodować trudności. Instytucjom pożyczkowym w bieżącym stosowaniu przepisów może pomóc kancelaria specjalizująca się w prawie finansowym.

Pytania i odpowiedzi

Jak zidentyfikować podmiot objęty sankcjami?

Identyfikacja, czy dany podmiot jest objęty sankcjami, w zasadzie jest najtrudniejszą częścią wdrażania aktów prawnych ograniczających możliwości obsługi podmiotów z Rosji i Białorusi. Pomocne mogą w tym zakresie być: identyfikacja beneficjenta rzeczywistego i rejestr CRBR. Ponadto pomóc instytucji płatniczej w wykładni prawa może prawnik specjalizujący się w prawie finansowym.

Co grozi za niewdrożenie sankcji?

Każda instytucja płatnicza musi wdrożyć sankcje w swojej działalności. Niedopełnienie obowiązków lub naruszenie zakazów przewidzianych w przepisach sankcyjnych, zagrożone jest odpowiedzialnością administracyjną oraz karną, określoną odpowiednio w art. 6 oraz art. 15 ustawy sankcyjnej.

Czy muszę zamrozić aktywa mojego klienta, który niesłusznie znalazł się na polskiej liście sankcyjnej?

W początkowej fazie funkcjonowania sankcji niektóre podmioty podnosiły, że niesłusznie znalazły się na liście sankcyjnej i nie są powiązane z Rosją oraz Białorusią. Dla instytucji płatniczej najbezpieczniej byłoby wdrożyć sankcje do czasu wyjaśnienia rozbieżności i usunięcia podmiotu z listy sankcyjnej.

Może Ciebie również zainteresować:

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam:

Oceń