Czy obracając walutami wirtualnymi trzeba być małą instytucją płatniczą (MIP)?

Mała Instytucja Płatnicza (MIP) pojawia się w ustawie o usługach płatniczych w art. 2 pkt 17b i jest definiowana, jako osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna prowadząca działalność w zakresie usług płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 do 6, tj.:

• przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego oraz realizacja wszelkich działań niezbędnych do prowadzenia rachunku;
• wykonywanie transakcji płatniczych, w tym transferu środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub innego dostawcy:
• przez wykonywanie usług polecenia zapłaty;
• przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego;
• przez wykonywanie usług polecenia przelewu;
• wykonywanie transakcji płatniczych, wymienionych powyżej, w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu;
• wydawanie instrumentów płatniczych;
• usługę acquiringu;
• świadczenie przekazu pieniężnego.

Profil działania MIP jest niemal równoważny z tym, jaki może wdrożyć KIP z tą zasadniczą różnicą, że Małe Instytucje Płatnicze nie mogą świadczyć usługi inicjowania transakcji płatniczej (PIS) oraz usługi dostępu do informacji o rachunku (AISP). Oprócz ograniczenia w zakresie usług ustawodawca nakłada na MIP również zakaz świadczenia usług płatniczych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz limit transakcji, który nie może przekroczyć 1 500 000 euro miesięcznie (art. 117f ust. 2 i 3 ustawy o usługach płatniczych).

Aby uzyskać status MIP przedsiębiorca nie musi ubiegać się o licencję KNF. Wystarczający będzie wpis do właściwego rejestru e-RUP (rejestr dostawców usług płatniczych i wydawców pieniądza elektronicznego). Cała procedura trwa również krócej niż w przypadku KIP, dlatego MIP bywa często etapem przejściowym, wykorzystywanym przez przedsiębiorców do oceny sprawności modelu biznesowego, stosowanych rozwiązań technologicznych czy aspektów związanych z bezpieczeństwem cyfrowym.

Oczywiście Małe Instytucje Płatnicze mają też swoje ograniczenia. Ich średnia całkowitej kwoty z transakcji płatniczych z poprzednich 12 miesięcy nie może przekroczyć równowartości kwoty 1 500 000 euro miesięcznie. Dodatkowym limitem objęta jest łączna wysokość środków przyjętych dla jednego użytkownika w ramach prowadzonego rachunku płatniczego, która nie może przekroczyć równowartości 2 000 euro.

Na kwestię konieczności uzyskiwania przez giełdy oraz kantory kryptowalut statusu MIP zwróciła uwagę również Komisja Nadzoru Finansowego, publikując w dniu 6 czerwca 2018 r. oświadczenie w tym zakresie.

Przede wszystkim KNF wskazała na zasadę swobody działalności gospodarczej wyartykułowaną w art. 8 ustawy prawo przedsiębiorców. Polskie prawo nie zabrania prowadzenia biznesu w zakresie giełd lub kantorów kryptowalut, a taka działalność jest legalna. Przedsiębiorca może być zobowiązany wyłącznie do spełnienia wymagań określonych przepisami prawa. Tak długo, jak działalność w zakresie kryptoaktywów nie zazębia się z wymaganiami stawianymi dla rynku regulowanego, żaden organ administracji publicznej, a także inni uczestnicy rynku nie mogą domagać się, aby firma takie standardy lub kryteria spełniała.

W swoim wystąpieniu KNF zwróciła uwagę, że o ile sama działalność w zakresie giełd i kantorów kryptowalut rozumiana jako wymiana jednych aktywów krypto na inne nie podlega kognicji Komisji, ani wymaganiom wskazanym w ustawie o usługach płatniczych, może to dotyczyć niektórych jej przejawów takich, jak np.:

• prowadzenia rachunków płatniczych;
• wykonywania transakcji płatniczych.

Obie kategorie czynności stanowią rodzaje usług płatniczych, o których mowa w ustawie o usługach płatniczych. W takiej sytuacji niezbędne będzie ubieganie się o wpis na listę MIP lub wpis i zezwolenie na prowadzenie KIP.

W przypadku powzięcia podejrzenia, że dany podmiot powinien spełnić wymagania właściwe dla rynku regulowanego, ale funkcjonuje bez odpowiedniego wpisu lub zezwolenia spółka, może zostać wpisana na listę ostrzeżeń publicznych KNF. Ryzykuje również otrzymanie wysokiej kary finansowej.

Mając na względzie powyższe rozważania, należy podkreślić, że bank ma prawo odmówić nawiązania relacji z kantorem lub giełdą kryptowalut nieposiadających statusu MIP wyłącznie wtedy, kiedy taki status jest wymagany przez przepisy.

Niezależnie od regulacji ustawy o usługach płatniczych warto pamiętać, że banki – jako instytucje obowiązane – które nawiązują relacje gospodarcze z klientem, np. podmiotem działającym w branży krypto w zakresie prowadzenia rachunków bankowych, ma obowiązek stosowania wobec niego środków bezpieczeństwa finansowego, o których mowa w art. 34 ustawy AML. W praktyce banki zwykle traktują instytucje z branży krypto bez statusu MIP jako klienta wysokiego ryzyka (a niekiedy nawet ryzyka nieakceptowalnego), co stwarza ryzyko odmowy współpracy. Uzyskanie statusu MIP lub KIP zwiększa szansę na nawiązanie stosunków gospodarczych z polskim bankiem.

W razie stwierdzenia, że zastosowanie tych środków jest niemożliwe, instytucja obowiązana ma obowiązek zastosować art. 41 ustawy AML i odmówić nawiązania stosunków gospodarczych. Ma również możliwość zgłoszenia takiej niemożności do GIIF.

W interesie podmiotu działającego w branży krypto leży więc zachowanie pełnej transparentności w zakresie struktury, pochodzenia środków czy celu oraz charakteru stosunków gospodarczych niezależnie od tego, czy będzie instytucją płatniczą.

Prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kryptowalutami to skomplikowany rodzaj biznesu, który może wymagać zaangażowania się w wiele czasochłonnych, złożonych oraz kosztownych procedur. Prawnicy z doświadczeniem w obsłudze spółek z branży nowych technologii pomogą ustalić, które z nich są obligatoryjne i przeprowadzą firmę przez wszystkie procedury.