Czym właściwie jest usługa płatnicza oraz instrument płatniczy?
Usługa płatnicza to podstawowy element stosunku prawnego, jaki powstaje między dostawcą usług płatniczych a użytkownikiem. Aby stwierdzić, że strony posługują się instrumentami płatniczymi w rozumieniu art. 1 ust. 2 pkt 10 ustawy o usługach płatniczych należy najpierw odpowiedzieć na pytanie, czy świadczona usługa jest usługą płatniczą.
Pod pojęciem instrumentu płatniczego należy rozumieć zindywidualizowane urządzenie lub uzgodniony przez użytkownika lub dostawcę zbiór procedur wykorzystywane przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego.
Z kolei pojęcie usług płatniczych znalazło się w art. 3 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych i obejmuje osiem rodzajów działalności. Katalog usług płatniczych ma charakter zamknięty i stanowi implementację przepisów unijnych, dlatego polski ustawodawca nie ma możliwości rozszerzenia go o dodatkowe rodzaje działalności.
Wśród usług płatniczych poza działalnością, która wydaje się oczywista, jak np. przyjmowanie wpłat i dokonywanie wypłat z rachunku płatniczego, wykonywanie transakcji płatniczych czy świadczenie usługi przekazu pieniężnego można wyróżnić także wydawanie instrumentów płatniczych oraz tzw. acquiring.
Aby podmiot mógł świadczyć usługi płatnicze, musi posiadać status dostawcy usług płatniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych. Wśród dostawców można wymienić m.in. instytucje płatnicze (KIP oraz MIP), biura usług płatniczych, banki, SKOK-i, instytucje kredytowe oraz instytucje pieniądza elektronicznego wraz z oddziałami. Świadczenie usług płatniczych w formie MIP wymaga uzyskania wpisu do odpowiedniego rejestru prowadzonego przez KNF (tzw. rejestr E-RUP). Prowadzenie działalności przez KIP jest bardziej skomplikowane, ponieważ oprócz wpisu do rejestru E-RUP konieczne jest uzyskanie zezwolenia KNF (art. 60 ustawy o usługach płatniczych).
Warto pamiętać, że usługi płatnicze mogą dotyczyć wyłącznie rozliczeń pieniężnych. Nie można za ich pośrednictwem dokonywać transakcji w innych aktywach.
Na czym polega wydawanie instrumentów płatniczych?
Wydawanie instrumentów płatniczych określone w art. 3 ust. 1 pkt 4 to tzw. issuing. Polega on na stworzeniu oraz zagwarantowaniu sprawnego funkcjonowania instrumentu finansowego, który, choć sam nie jest usługą płatniczą, służy właśnie do wykonywania usług płatniczych (np. płatności kartą). Można więc powiedzieć, że issuing pełni rolę służebną względem innych usług płatniczych, ale sam ma charakter nietransakcyjny (podobnie jak np. prowadzenie rachunku bankowego).
Instrumentem płatniczym może być np.:
-
karta debetowa;
-
karta kredytowa;
-
karta prepaid;
-
wirtualna karta płatnicza.
Co ciekawe za instrument płatniczy uznaje się też coraz bardziej popularne smartwatche pozwalające na realizowanie płatności, a także sam interfejs bankowości (mobilnej lub desktopowej). Ważne, aby instrument mógł być wykorzystany przez użytkownika do wykonania usługi płatniczej, ale już o charakterze transakcyjnym.
Przykładem firm realizujących issuing są np podmioty, które wydają własne karty kredytowe, np.:
-
hiszpański startup BNC10;
-
holenderski Bunq;
-
brytyjskie Curve, Dipocket oraz Revolut;
-
polski IgoriaCard.
Każda z tych firm do fintechowy startup, który specjalizuje się w operacjach finansowych, w tym udostępnianiu klientom kart (fizycznych lub wirtualnych) oraz numerów rachunku bankowego.

Czym jest acquiring?

W ustawie o usługach płatniczych określono również tzw. acquiring. Niestety jednak sama treść definicji dla postronnego odbiorcy jest bardzo trudna do zrozumienia.
Główne założenie tej usługi polega na zawarciu umowy między agentem rozliczeniowym (ang. acquirer) a odbiorcą usługi (ang. merchant), na mocy której transakcja płatnicza jest przetwarzana oraz akceptowana celem przekazania odbiorcy środków pieniężnych. Sama transakcja jest inicjowana płatnika za pośrednictwem odbiorcy lub bezpośrednio przez odbiorcę.
Usługa acquiringu może być realizowana w jednym z dwóch modeli biznesowych dotyczących rozliczeń bezgotówkowych:
-
bezpośredniego punktu sprzedaży (ang. Point of Sale, POS) – transakcja płatnicza inicjowana jest przez akceptantów (odbiorców) za pomocą np. karty płatniczej należącej do płatnika. Do działania POS niezbędny jest nie tylko terminal, ale też infrastruktura teleinformatyczna. Przykładem usługi POS jest np. zapłata kartą za zakupy w markecie;
-
z wykorzystaniem bramki płatniczej (ang. Payment Gateway) – transakcja wykorzystywana głównie w handlu internetowym, kiedy to płatnik zleca przeprowadzenie transakcji w systemie informatycznym.
W doktrynie wskazuje się, że usługa płatnicza, aby mogła zostać uznana za acquiring musi charakteryzować się następującymi elementami:
-
usługa płatnicza świadczona jest na rzecz odbiorcy przez dostawcę usług płatniczych. Nie będzie acquiringiem usługa świadczona na rzecz płatnika. Sama usługa polega na zobowiązaniu się dostawcy do umożliwienia odbiorcy odebrania przekazywanych mu środków pieniężnych;
-
usługa acquiringu ma polegać łącznie na umożliwieniu akceptowania instrumentów płatniczych oraz wykonywaniu transakcji płatniczych zainicjowanych instrumentami płatniczymi płatnika. Mówiąc inaczej, akceptant gwarantuje, że jest w stanie przyjąć kierowane do niego polecenia wykonania płatności bezgotówkowych złożonych przy wykorzystaniu instrumentów płatniczych, autoryzować je i dokonać wszelkich niezbędnych czynności, które zmierzają do przekazania środków odbiorcy;
-
transakcje płatnicze instrumentami płatniczymi płatnika (np. kartą płatniczą) są inicjowane przez akceptanta lub za jego pośrednictwem (np. opłacanie serwisów VOD). W doktrynie dominuje stanowisko, zgodnie z którym inicjowanie polega wyłącznie na podjęciu czynności faktycznych rozpoczynających proces wykonania usługi płatniczej;
-
celem transakcji acquiringu jest przekazanie akceptantowi należnych środków. Warto podkreślić, że to przekazanie ma nastąpić bez względu na faktyczne istnienie wierzytelności po stronie akceptanta względem płatnika. Innymi słowy, pieniądze mają zostać udostępnione akceptantowi, choćby mu się nie należały;
-
Aquiring nie obejmuje rozliczania i rozrachunku transakcji płatniczych. Oznacza to, że usługa nie odnosi się do czynności właściwych dla systemów płatności. Należy jednak wskazać, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby jeden podmiot świadczył jednocześnie usługę acquiringu oraz systemów płatności (np. First Data Polska S.A., obecnie Fiserv Polska S.A.).
Charakter prawny umowy acquiringu
Acquiring jest umową nienazwaną, której stronami jest agent rozliczeniowy oraz akceptant. Agentem rozliczeniowym jest instytucja działająca w systemie Mastercard, która weryfikuje i przyjmuje akceptantów do systemu rozliczania płatności. Z kolei akceptant to podmiot akceptujący płatność kartą, która odpowiada wymaganiom postawionym przez Mastercard oraz agenta rozliczeniowego. Akceptantem będzie przedsiębiorca:
-
który korzysta z usługi płatniczej acquiringu w charakterze odbiorcy;
-
dla którego acquiring jest świadczony przez dostawcę (czyli agenta rozliczeniowego).
W doktrynie wskazuje się, że agent rozliczeniowy nie odpowiada względem płatnika za prawidłowe wykonanie usługi płatniczej, ponieważ do jego obowiązków zalicza się jedynie przeprowadzenie szeregu czynności faktycznych, które mają ostatecznie doprowadzić do udostępnienia akceptantowi środków pieniężnych. Przyjmuje się, że względem płatnika spoczywa na dostawcy płatnika, który zobowiązuje się do doprowadzenia uznania rachunku (przekazu środków) dostawcy odbiorcy.
Choć przepisy ustawy o usługach płatniczych nie definiują formalnoprawnej kwalifikacji umowy acquiringu. Część przedstawicieli doktryny sugeruje, aby stosować do niej w drodze analogii przepisów o umowie o świadczenia usług (art. 750 k.c.). Warto jednak pamiętać, że agent rozliczeniowy zobowiązuje się do osiągnięcia określonego celu (t.j. przekazania środków), dlatego zasadnym wydaje się jednak przypisanie do kontraktu regulacji właściwej dla umowy o dzieło. Z typologicznego punktu widzenia takie „pośrednictwo” klasyfikuje się, jako kontrakt:
-
konsensualny – dla zawarcia umowy wystarczy złożenie dwóch zgodnych oświadczeń stron;
-
dwustronnie zobowiązujący – zarówno akceptant, jak i agent rozliczeniowy są względem siebie wierzycielami i dłużnikami;
-
odpłatny – zdecydowana większość umów acquiringu ma charakter odpłatny;
-
wzajemny – akceptant uiszcza wynagrodzenie w zamian za wykonanie przez agenta usługi płatniczej;
-
rozporządzający – acquiring jako taki nie prowadzi do przysporzenia dla żadnej ze stron;
-
adhezyjny – agent rozliczeniowy wykonuje swoje obowiązki w sposób całkowicie zautomatyzowany, więc strony nie negocjują ze sobą jej warunków.
Acquiring to dosyć skomplikowana transakcja, dlatego najłatwiej pokazać ją na przykładzie:
-
pierwszym ogniwem zawsze jest konsument, który płaci kartą za towar lub usługę na rzecz akceptanta (sprzedawcy);
-
sprzedawca nie otrzymuje pieniędzy od razu – informacje o transferze gotówki są przetwarzane przez agenta rozliczeniowego, który przekazuje żądanie do wydawcy karty i jednocześnie autoryzuje transakcję;
-
autoryzacja odbywa się poprzez zweryfikowanie danych właściciela karty, rodzaju karty oraz ilości dostępnych środków. Niekiedy wymaga też autoryzacji manualnej przez właściciela poprzez podanie kodu PIN.
Można wyróżnić systemy trój- lub czterostronne transakcji. W tych prostszych, trójstronnych agent rozliczeniowy oraz organizacja płatnicza są tym samym podmiotem.
Instytucje, które chcą świadczyć usługi w zakresie usług płatniczych powinny złożyć wniosek o KNF o wpisanie na listę KIP lub MIP. Pod pojęciem KIP (Krajowa Instytucja Płatnicza) kryją się podmioty świadczące usługi płatnicze lub inne, ściśle z nimi powiązane (np. prowadzenie systemów płatności). Z kolei MIP (Mała Instytucja Płatnicza) realizuje podobną działalność, ale na mniejszą skalę. Może również prowadzić działalność wyłącznie na terytorium RP i ma nałożony ustawowo limit wartości przechowywanych środków i przeprowadzanych transakcji. Kryteria założenia KIP są bardziej wymagające niż MIP.
Do KIP można zaliczyć takie firmy, jak np. mPay S.A, Currency One S.A., mElements S.A. czy PayU S.A. Na liście MIP znajduje się m.in. PayPo Sp. z o.o., AASA Polska S.A. i Provident Polska S.A. Ze względu na mniejsze wymagania, instytucji MIP jest zarejestrowanych znacznie więcej niż MIP.
Pytania i odpowiedzi
Nie, przekaz pieniężny to usługa płatnicza polegająca na transferze środków bez pośrednictwa rachunku płatniczego płatnika bezpośrednio do odbiorcy lub innego dostawcy. Dostawca usługi musi również fizycznie wejść w posiadanie pieniędzy, co przy acquiringu może, ale nie musi się pojawić. Główna różnica polega na tym, że przy acquiringu transakcje płatnicze są inicjowane przez odbiorcę lub za jego pośrednictwem. Przekaz pieniężny jest inicjowany przez płatnika bez udziału odbiorcy.
Aby móc świadczyć usługę acquiringu podmiot musi posiadać status dostawcy usług płatniczych. Do takich podmiotów można zaliczyć instytucje wymienione art. 4 ust. 2 ustawy o usługach płatniczych m.in. instytucje pieniądza elektronicznego i jej oddziały, instytucje płatnicze, małe instytucje płatnicze, biura usług płatniczych.
Zaufali nam:
Może Ciebie również zainteresować:
Mała Instytucja Płatnicza w pigułce:
- MAŁA INSTYTUCJA PŁATNICZA (MIP) – JAK ZOSTAĆ MAŁĄ INSTYTUCJĄ PŁATNICZĄ?
- OBRÓT WALUTAMI WIRTUALNYMI A MAŁA INSTYTUCJA PŁATNICZA (MIP)?
- PRZEKROCZENIE LIMITU TRANSAKCJI PRZEZ MIP – CO NAM WOLNO PO ZŁOŻENIU WNIOSKU O KIP?
- OGRANICZENIA TERYTORIALNE MAŁEJ INSTYTUCJI PŁATNICZEJ (MIP)
- KIEDY NIE MUSISZ WNIOSKOWAĆ O STATUS MAŁEJ INSTYTUCJI PŁATNICZEJ (MIP)
- LIMIT 2000 EURO NA RACHUNKACH PŁATNICZYCH UŻYTKOWNIKÓW MAŁEJ INSTYTUCJI PŁATNICZEJ (MIP)
- USTAWA O SYSTEMIE INFORMACJI FINANSOWEJ – KANCELARIA RPMS
Warto wiedzieć:
- JAK ZOSTAĆ KRAJOWĄ INSTYTUCJĄ PŁATNICZĄ (KIP)
- DOKUMENTACJA AML (PROCEDURA)
- SILNE UWIERZYTELNIENIE W USŁUGACH PŁATNICZYCH
- OUTSOURCING W DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI PŁATNICZYCH
- CZYM JEST ACQUIRING ORAZ WYDAWANIE INSTRUMENTÓW PŁATNICZYCH?
- PROCEDURA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W MAŁEJ INSTYTUCJI PŁATNICZEJ
- ZARZĄDZANIE RYZYKIEM DLA DOSTAWCÓW USŁUG PŁATNICZYCH – PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI
- BIURO USŁUG PŁATNICZYCH
- AGENT INSTYTUCJI PŁATNICZEJ | AGENT KIP