Z danych opublikowanych przez butik badawczy Maison&Partners w 2019 r. wynika, że w okresie od marca 2020 do maja 2021 r. z usług lombardowych skorzystało ponad 1,5 miliona osób. W Polsce lombardy nadal cieszą się dużą popularnością i często traktowane są jako łatwy sposób na otrzymanie gotówki. W dobie wysokiej inflacji i trudności z otrzymaniem kredytu lub pożyczki od instytucji finansowej wydaje się to dużą zaletą. Na jakiej podstawie działają lombardy i co zmieni się w przepisach?
Jak obecnie uregulowana jest działalność lombardowa?
Obecnie lombardy działają na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim, choć wiele z nich omija obowiązujące regulacje. Brak regulacji w postaci nadzoru organu centralnego oraz wymagań prawnych sprawia, że lombard może otworzyć praktycznie każdy. Wystarczy zarejestrować działalność gospodarczą i wskazać jako wiodący typ działalności kod PKD 64.92.Z. Obejmuje on działalność związaną z usługami finansowymi dotyczącymi udzielania kredytu przez instytucje nieobjęte pośrednictwem pieniężnym, w tym m.in. udzielanie pożyczek pod zastaw (czyli typowa działalność lombardowa).
Kod PKD 64.92.Z nie obejmuje:
-
Udzielania kredytów mieszkaniowych przez specjalistyczne instytucje przyjmujące depozyty;
-
Leasingu operacyjnego;
-
Działalności związanej z przyznawaniem dotacji przez organizacje członkowskie.
Teoretycznie pożyczka pod zastaw rzeczy ruchomej jest kredytem konsumenckim w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. Oznacza to, że również sama działalność lombardowa powinna podlegać ograniczeniom, o którym mowa w tej ustawie. Oznacza to konieczność spełnienia wymagań, o których mowa w rozdziale 5a ustawy o kredycie konsumenckim, gdzie ustawodawca zdefiniował obowiązki instytucji pożyczkowych, w tym:
-
możliwość prowadzenia działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki akcyjnej albo w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której ustanowiono radę nadzorczą;
-
obowiązek posiadania minimalnego kapitału zakładowego na poziomie 1 miliona złotych pokrytego wyłącznie z własnych środków pieniężnych;
-
możliwość pełnienia funkcji w organach wyłącznie przez osoby, które nie były prawomocnie skazane za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi oraz przestępstwa skarbowe.
Stosownie do art. 59aa ustawy instytucja pożyczkowa może podjąć wykonywanie działalności wyłącznie po uzyskaniu wpisu do rejestru instytucji pożyczkowych prowadzonych przez KNF. W rejestrze tym znajdują się informacje dotyczące firmy, siedziby i adresu, numerze KRS i NIP (a od 18 maja 2023 roku także wzmiankę o wykreślenie z rejestru).
Obowiązująca obecnie ustawa o kredycie konsumenckim wprowadza też ograniczenia dotyczące dopuszczalnych przez prawo źródeł środków finansowych przeznaczonych na udzielanie kredytów konsumenckich. Nie mogą pochodzić one m.in. z działalności polegającej na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych, w tym z emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych oraz ze źródeł nieudokumentowanych.
Ustawa o kredycie konsumenckim nakłada na instytucje pożyczkowe liczne obowiązki informacyjne, które muszą być zrealizowane przed zawarciem umowy poprzez dostarczenie konsumentowi na trwałym nośniku informacji obejmujących m.in.:
-
Rodzaj kredytu;
-
Czas obowiązywania umowy;
-
Stopę oprocentowania kredytu oraz warunki stosowanie tej stopy;
-
Całkowitą kwotę kredytu oraz termin i sposób jego wypłaty;
-
Całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta;
-
Roczną rzeczywistą stopę oprocentowania zasady oraz termin spłaty kredytu.
Osoby ubiegające się o kredyt konsumencki mają możliwość skorzystania z prawa do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia bez podania przyczyny zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy.
Trudno nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że wymagania stawiane przed instytucjami pożyczkowymi są surowe. Mimo to z raportu Związku Przedsiębiorców i Pracodawców opublikowanych w połowie 2021 roku wynika, że szacunkowa liczba lombardów sięga 40 tysięcy, przy czym wiele firm nie funkcjonuje pod odpowiednim PKD, dlatego trudno precyzyjnie określić ich liczbę.
Wiele lombardów unika nadzoru KNF, a także spełnienia innych wymagań przewidzianych przez ustawę o kredycie konsumenckim Nie chodzi wyłącznie o rejestrację z innym PKD, ale obchodzenie obowiązujących przepisów poprzez modyfikację rodzaju umowy zawieranej z klientem. W praktyce wystarczy, aby przedsiębiorca zawarł z konsumentem umowę sprzedaży z zastrzeżonym prawem odkupu, aby kontrakt „wyszedł” spod regulacji kredytów konsumenckich. W rezultacie cały sektor działalności lombardowej wymyka się kontroli nadzorczej. W zasadzie nie jest możliwe zweryfikowanie przez aparat państwowy, czy w rzeczywistości nie dochodzi do nadużyć w tym obszarze ze szkodą dla konsumentów (np. poprzez omijanie przepisów o maksymalnym oprocentowaniu zaciągniętego zobowiązania lub niepodawaniu rzeczywistych informacji dotyczących RRSO, nie mówiąc nawet o prawie odstąpienia od umowy).
Aby temu zapobiec Ministerstwo Finansów we współpracy z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumenta przygotowało projekt ustawy regulującej działalność lombardową.
Jakie zmiany wprowadza ustawa o działalności lombardowej?
Ustawa określa zasady udzielania konsumenckiej pożyczki lombardowej, zasady prowadzenia działalności w zakresie lombardu oraz prawa i obowiązki konsumenta oraz przedsiębiorcy w zakresie obowiązywania ustawy. Ustawodawca tym razem wyraźnie wskazał, że nowej regulacji nie stosuje się do:
-
banków krajowych;
-
oddziałów banków zagranicznych;
-
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
Prowadzenie działalności lombardowej
Nowy projekt ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej przewiduje szereg ograniczeń dotyczących prowadzenia działalności lombardowej:
-
działalność może być prowadzone wyłącznie w formie sp. z o.o. oraz spółki akcyjnej (formie spółki kapitałowej);
-
minimalny kapitał zakładowy wynosi 50 tysięcy złotych i może pochodzić wyłącznie z wkładów pieniężnych;
-
w nazwie przedsiębiorstwa musi pojawić się słowo „lombard”;
-
członkowie organów muszą legitymować się zaświadczeniem o niekaralności;
-
prowadzenie działalności wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową prowadzonego przez KNF, natomiast kontrola zgodności działalności z przepisami ustawy jest przeprowadzana przez Inspekcję Handlową;
-
reklama biznesu może być prowadzona wyłącznie pod warunkiem zamieszczenia w niej komunikatu wskazującego na wykonywanie działalności lombardowej.
Zasady udzielania pożyczki lombardowej
Pożyczka lombardowa została zdefiniowana jako umowa, na podstawie której przedsiębiorca zobowiązuje się oddać do dyspozycji konsumenta środki pieniężne, a konsument zobowiązuje się do zapłaty całkowitej kwoty w oznaczonym terminie oraz ustanowienia zabezpieczenia lombardowego. Takie zabezpieczenie polega na ograniczeniu prawa konsumenta do dysponowania przedmiotem zabezpieczenia, przede wszystkim poprzez:
-
przeniesienie własności przedmiotu na przedsiębiorcę;
-
zobowiązanie się konsumenta do przeniesienia własności przedmiotu na przedsiębiorcę w sytuacji, kiedy konsument nie spłaci pożyczki w terminie;
-
upoważnienie przedsiębiorcy do sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia w przypadku braku terminowej spłaty;
-
ustanowienie zastawu na rzecz przedsiębiorcy.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby strony inaczej określiły warunki umowy tak długo, jak jej konstrukcja odpowiada definicji pożyczki lombardowej. Przedmiotem zabezpieczenia lombardowego może być wyłącznie rzecz ruchoma:
-
będąca własnością konsumenta;
-
będąca przedmiotem wspólności małżeńskiej;
-
której konsument jest współwłaścicielem.
Ta sama rzecz nie może być przedmiotem zabezpieczenia więcej niż jednej umowy pożyczki lombardowej i ustanowiony jest obowiązek wyceny przedmiotu zastawu czy przedmiotu zabezpieczenia lombardowego oraz w postaci obowiązku przeprowadzenia aukcji w przypadku braku spłaty i obowiązek następczej sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego.
Przedsiębiorcy, którzy planują założyć działalność lombardową, powinni skorzystać z pomocy kancelarii prawnej. Doświadczeni prawnicy zagwarantują, aby biznes odpowiadał wymaganiom formalnym i zajmą się jego bieżącą obsługą, szczególnie w przypadku tych proponujących zabezpieczone pożyczki firm.
Prawa i obowiązki konsumenta i przedsiębiorcy
Przed zawarciem umowy pożyczki lombardowej przedsiębiorca przekazuje konsumentowi na trwałym nośniku szczegółowe informacje dotyczące zawieranej umowy, warunków jej spłaty i zabezpieczenia. Zakres obowiązków informacyjnych jest bardzo podobny do tych, które ustawodawca nałożył na instytucje pożyczkowe w ustawie o kredycie konsumenckim.
Sama umowa powinna zawierać elementy określone w art. 10 ustawy, a także zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Jako ciekawostkę można wskazać, że do umowy o pożyczkę lombardową należy załączyć zdjęcie przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie.
Niezwłocznie po spłacie zobowiązania przedsiębiorca:
-
zwraca przedmiot zabezpieczenia lombardowego;
-
wystawia na żądanie konsumenta potwierdzenie przeniesienia własności.
Własność przedmiotu zabezpieczenia z mocy prawa wraz ze spłatą przechodzi na konsumenta.
W sytuacji, kiedy konsument spłaci pożyczkę przed terminem, całkowity koszt pożyczki jest proporcjonalnie pomniejszany o kwotę, stanowiącym równowartość pobranych kosztów za okres wcześniejszej spłaty. Jednocześnie, aby zapobiec nadużyciom, ustawodawca limituje koszty dodatkowe oraz oprocentowanie pożyczki:
-
pozaodsetkowe koszty nie mogą być większe niż 45% kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej;
-
odsetki nie mogą przekraczać wartości odsetek maksymalnych określonych w kodeksie cywilnym.
W przypadku braku odmiennych regulacji w umowie ustawa reguluje też termin spłaty zobowiązania, który jest uzależniony od kwoty pożyczki i wynosi:
-
2 miesiące – do 3 tysięcy kwoty pożyczki;
-
2 lata – więcej niż 3 tysiące i mniej niż 30 tysięcy kwoty pożyczki;
-
5 lat – powyżej 30 tysięcy kwoty pożyczki.
Konsument nie spłacił pożyczki w terminie i co dalej?
W sytuacji, kiedy konsument nie spłacił zaciągniętej pożyczki w terminie, przedsiębiorca ma prawo po upływie 60 dni od dnia upływu terminu do zapłaty kwoty (z możliwym wydłużeniem o kolejne 60 dni) sprzedać przedmiot zabezpieczenia w trybie określonym w ustawie. Sprzedaż odbywa się na aukcji, która nie może trwać krócej niż 14 dni. Jeżeli ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombard uzyska cenę większą niż wynosi kwota pożyczki, przedsiębiorca zwraca konsumentowi różnicę. Może jednak zatrzymać do 20% kwoty tytułem wynagrodzenia z tytułu prowadzonej działalności.
W prowadzeniu działalności lombardowej szykują się daleko idące zmiany. Przedsiębiorcy powinni z wyprzedzeniem zadbać o przygotowanie wzorców umów, regulaminów, a także dochowanie wymagań prawnych niezbędnych przy prowadzeniu tego typu biznesu. Dostosowanie się do nowych regulacji jest bardzo ważne, ponieważ prowadzenie działalności lombardowej bez rejestru jest zagrożone karą grzywny do 500 tysięcy złotych. Nowe przepisy wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ich ogłoszenia, zgodnie z art. 60 ustawy lombardowej.
Pytania i odpowiedzi
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy przypadku zawarcia umowy pożyczki lombardowej na odległość z prawa do odstąpienia można skorzystać w terminie 7 dni od dnia zawarcia bez podawania przyczyn i bez ponoszenia kosztów (poza opłatami związanymi z dostarczeniem kapitału, odsetkami za okres do dnia zwrotu i kosztami sądowymi lub administracyjnymi poniesionymi przez przedsiębiorcę).
Nowa ustawa wskazuje, że aukcja ma być kierowana do nieoznaczonego kręgu podmiotów, chyba że wartość kwoty konsumenckiej pożyczki nie przekracza 500 zł. Jeżeli jest mniejsza, krąg uczestników można ograniczyć.
Ustawa wymaga przeprowadzenia dwóch aukcji. Cena wywoławcza przedmiotu zabezpieczenia wynosi odpowiednio 100% oraz 90% szacunkowej wartości przedmiotu zabezpieczenia. Po bezskutecznej organizacji drugiej aukcji przedmiot zabezpieczenia może zostać sprzedany bez konieczności ogłaszania kolejnej aukcji.
Zaufali nam:
