Wymogi prawne dla prowadzenia w Polsce działalności związanej z obrotem kryptowalutami

Niestety, nie będzie możliwości prowadzenia działalności w zakresie handlu kryptowalutami bez wpisu do rejestru. W takim przypadku przedsiębiorca musi liczyć się z koniecznością poniesienia odpowiedzialności w postaci kary pieniężnej w wysokości do 100 000 zł. Choć porównując z pozostałymi sankcjami zawartymi w ustawie AML, jest ona stosunkowo niewielka, to jednak stanowi negatywną dolegliwość dla przedsiębiorcy. Karę wymierza minister właściwy ds. finansów publicznych.

Polskie regulacje prawne dotyczące kryptowalut

Chociaż hasło “kryptowaluta” nie jest novum na rynku finansowym, próżno szukać precyzyjnej definicji tego pojęcia w polskim ustawodawstwie. Trudno jednak nie zwrócić uwagi, iż w dynamicznie rozwijającym się sektorze kryptoaktywów brakuje bezpośrednich uregulowań związanych z kryptowalutami i prowadzeniem działalności w tym zakresie. Gdzie zatem w ramach krajowych uregulowań możemy znaleźć informacje związane z działalnością polegającą na obrocie kryptowalutami?

Ustawa AML – przepisy, które musisz znać

Oprócz regulacji dotyczących konieczności rejestracji działalności związanej z obrotem kryptowalutami nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu wprowadziła kilka innych zmian. Między innymi przedsiębiorcy prowadzący taką działalność będą instytucją obowiązaną do stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w przypadku wykonania również transakcji okazjonalnej o wartości powyżej 1000 EUR. Wcześniej obowiązek dotyczył wyłącznie transakcji o wartości powyżej 15 000 EUR lub 10 000 EUR (gdy była to transakcja gotówkowa).

Co na to KNF?

Należy zauważyć, że KNF od samego początku podchodzi do kwestii kryptowalut z nieukrywaną rezerwą. Jego działania skupiają się wokół ostrzegania uczestników rynku o niebezpieczeństwach związanych z inwestowaniem w kryptowaluty i ryzyku. Dostrzegając popularyzowanie się wirtualnej waluty, pozostaje zdystansowany wobec angażowania się w szerokie regulowanie tego sektora już od 2017 roku, kiedy to wydał pierwszy komunikat w sprawie walut wirtualnych. Było to podejście tożsame z ostrzeżeniami wydanymi także przez organy europejskie związane z nadzorem nad rynkiem finansowym m.in. Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych oraz Europejski Urząd Nadzoru Bankowego.

Na wstępie należy zauważyć, iż Komisja nie nadzoruje ani nie wykonuje żadnych innych uprawnień władczych w odniesieniu do działalności polegającej na obrocie kryptowalutami, a jedynie nadzoruje podmioty działające na rynku kryptowalutowym w zakresie, w jakim świadczą usługi płatnicze. Niemniej, UKNF dostrzegł, że dynamiczny rozwój handlu kryptowalutami wymógł zajęcie stanowiska w kwestii kwalifikacji prawnej oraz obrotu kryptowalutami. W szczególności, z uwagi na transgraniczny charakter operacji na kryptowalutach, występował szereg wątpliwości związanych z tym, jakie prawo należało stosować w przypadku każdej z transakcji. W związku z powyższym w dniu 10 grudnia 2020 roku UKNF opublikował stanowisko w sprawie wydawania i obrotu kryptowalutami.

Ponadto, oprócz próby ujednolicenia rynku handlu kryptowalutami w ustawie AML, wszystkich przedsiębiorców powinno zainteresować również ostrzeżenie KNF związane z ryzykiem nabywania i obrotu kryptoaktywami z dnia 12 stycznia 2021 roku. Urząd KNF jednoznacznie wskazuje w nim, że rynek kryptowalut jest nieregulowany i brak jest szczegółowych i systemowych rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo inwestorów, a także ułatwiające ewentualne dochodzenie roszczeń od nierzetelnych przedsiębiorców.

KNF sprawuje nadzór wyłącznie nad wycinkiem obrotu kryptowalutami, a mianowicie nad działalnością polegającą na świadczeniu usług płatniczych. Jednocześnie należy pamiętać, e na żadnym etapie KNF bezpośrednio nie nadzoruje emisji i obrotu kryptowalutami ani walutami wirtualnymi.

W związku z tym prowadzenie działalności w obrocie kryptowalutami może być utrudnione, a wielu przedsiębiorców rejestruje swoje działalności handlowe poza Polską, gdzie grunt prawny jest bardziej jednolity i pewny.

Prawo dewizowe

Na podstawie definicji środka płatniczego, zawartej w art. 2 pkt 6 Prawa dewizowego, należy wskazać, że wirtualna waluta nie jest krajowym środkiem płatniczym. To oznacza, że działalność polegająca na wymianie wirtualnych walut nie jest regulowaną działalnością̨ kantorową w rozumieniu Prawa dewizowego. Z tego powodu nie będzie konieczności dokonywania wpisu do rejestru działalności kantorowej prowadzonego przez Prezesa NBP.

Ustawa o usługach płatniczych

Zgodnie z przepisami Ustawy o usługach płatniczych waluta wirtualna nie spełnia przesłanek dla uznania jej za środek płatniczy. Nie jest bowiem zindywidualizowanym urządzeniem lub uzgodnioną przez użytkownika i dostawcę zbiorem procedur, wykorzystywanym przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego. Kryptowaluta nie będzie także pieniądzem elektronicznym. Zgodnie z definicją pieniądza elektronicznego, jest to wartość pieniężna przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawana, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowana przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego. W obu tych przypadkach, kryptowaluty nie wypełniają znamion powyższych definicji, gdyż nie są ani sposobem na wykonywanie transakcji ani odwzorowaniem wartości pieniężnej, ale same w sobie stanowią formę quasi -pieniądza.

Z uwagi na powyższe, obrót kryptowalutami jako działalność gospodarcza jest wyłączona spod reżimu ustawy o usługach płatniczych, a więc między innymi wyłączona jest z obowiązków raportowych wobec NBP. Działalność podmiotów prowadzących działalność z użyciem kryptowalut nie podlega nadzorowi sprawowanemu przez KNF, a użytkownikom kantorów kryptowalut nie przysługują skargi na działanie tego podmiotu do organów nadzorczych.

Ustawa o Obrocie

Zgodnie z przepisami ustawy o obrocie i zawartymi tam definicjami, nie można uznać aby wirtualna waluta stanowiła instrument finansowy lub papier wartościowy. Dlatego działalność w tym zakresie nie podlega obowiązkom wskazanym w tym akcie prawnym, w tym m.in. kantorów kryptowalut nie dotyczą przepisy określające prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w obrocie oraz wykonywanie nadzoru w tym zakresie, a użytkownicy platform wymiany kryptowalut nie korzystają z tych samych praw i warunków transakcji co uczestnicy rynku obrotu instrumentami finansowymi.

Przepisy o rachunkowości

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy o rachunkowości, przez instrument finansowy rozumie „kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy”. Z uwagi na ten przepis oraz przepis z art. 3 ust. 24 zawierający definicję aktywów finansowych wirtualna waluta nie jest instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Z tego powodu pojawia się wiele wątpliwości dotyczących księgowania kryptowalut w ramach sprawozdań finansowych.

Opodatkowanie handlu kryptowalutami

W Polsce nadal brak jest regulacji dotyczących opodatkowania nabywania i posiadania kryptowalut. Póki co opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest wyłącznie odpłatne zbycie waluty polegające na wymianie jej na prawny środek płatniczy, towar lub usługę. Toteż nie ma wątpliwości, że wymieniając kryptowalutę na inną wirtualną walutę, nie jest utożsamiane z osiągnięciem przychodu.

Opodatkowaniu nie podlegają również czynności związane z pośrednictwem w wymianie kryptowalut czy prowadzeniem rachunków kryptowalutowych.

A co z podatkiem VAT?

Przedsiębiorcy, którzy odpłatnie świadczą usługi elektroniczne, są podatnikami VAT w wysokości 23%. Niewątpliwie taką usługą jest obrót kryptowalutami, jednak ustawa o VAT w art. 43 ust. 1 pkt 7 dopuszcza zwolnienie od podatku VAT obrotu walutą wirtualną.