Sprzedaż udziałów w Spółce z o.o.

Zabezpieczenie umowy sprzedaży udziałów powinno przede wszystkim odbywać się poprzez sporządzenie właściwych postanowień samej umowy. Informacjami, które należy obligatoryjnie podać w umowie, są wszystkie dane spółki, w tym dane rejestrowe, a także dane dotyczące sprzedawanych udziałów (ich ilość, wartość nominalna oraz związane z nimi prawa i obowiązki). Warto pamiętać także o dodaniu postanowień charakterystycznych dla wszystkich innych umów: określić prawo i sąd właściwy, postanowienia dot. kosztów zawarcia umowy oraz ilość sporządzonych jej egzemplarzy.

Koniecznym, z punktu widzenia interesu obydwu stron transakcji, wydaje się zamieszczenie oświadczeń odnoszących się do sytuacji spółki, zapoznania się nabywcy z tą sytuacją, braku postępowań mających za przedmiot sprzedawane udziały, wyrażenia przez spółkę zgody na sprzedaż udziałów oraz nieskorzystania przez pozostałych wspólników z prawa pierwszeństwa.

Aby jeszcze lepiej zabezpieczyć umowę sprzedaży oraz uniknąć potencjalnych problemów prawnych wynikających z roszczeń czy niedomówień, istotne może być także zawarcie w umowie sprzedaży postanowienia o sposobie rozliczenia praw i obowiązków związanych ze sprzedawanymi udziałami.

Tak jak zostało wspomniane wyżej, aby doszło do skutecznego przeniesienia praw po sprzedaży udziałów, konieczne jest zawiadomienie spółki o fakcie ich zbycia. Obowiązek ten może zostać wykonany przez jedną ze stron transakcji: zbywającego lub kupującego. Aby uniknąć ewentualnych nieporozumień, zaleca się, aby ustalenia odnośnie tego obowiązku (wyznaczona strona oraz termin zgłoszenia) również zostały uregulowane w umowie sprzedaży. Niekiedy w umowie stosuje się także postanowień dot. kary umownej za brak lub nieterminowe zgłoszenie sprzedaży udziałów.

Równie istotne jest zadbanie o właściwe zabezpieczenie kwestii finansowych, w tym – sposoby zapłaty. Stosowne postanowienia stron również powinny być zapisane w umowie sprzedaży. Możliwym do zastosowania zabiegiem jest zamieszczenie klauzuli dobrowolnego poddania się egzekucji (dla której ważności wymagane jest sporządzenie aktu notarialnego), a także wyznaczenie typu zabezpieczenia rzeczowego, osobowego lub obligacyjnego transakcji. Ustaleniom może podlegać także kwestia tego, które ze stron transakcji ponosi koszty jej zawarcia.

Jak wycenić udziały? Cena rynkowa, cena nominalna, a problem podatkowy

Kwestia właściwej wyceny udziałów danej spółki, choć konieczna, może być problematyczna. Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. objęta jest zasadą swobody umów danej czynności prawnej (jedno z elementarnych założeń prawa cywilnego). Oznacza to, że strony posiadają praktycznie dowolność w ustaleniu ceny nominalnej (końcowej sprzedaży). Niemniej jednak prawidłowe oszacowanie ceny rynkowej oraz odniesienie jej do ceny nominalnej może się okazać konieczne, chociażby ze względów podatkowych – transakcja sprzedaży udziałów w spółce wiąże się, chociażby z koniecznością uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych.

Wycena wartości rynkowej udziałów nie zawsze stanowi łatwe zadanie. Wyróżnić można kilka zróżnicowanych metod wyliczania wartości rynkowej udziałów. Do najpopularniejszych z nich należą:

• metoda majątkowa – pozwala ona określić wartość spółki oraz jej poszczególnych udziałów. Ocena opiera się na aktywach spółki. Aktywa i zobowiązania spółki koryguje się do wartości rynkowej,

• metoda porównawcza – polega na porównaniu danej spółki z inną spółką. Oczywiście, spółka stanowiąca odniesienie do wyceny powinna być z tej samej branży, posiadać podobną strukturę oraz zbliżony stopień zaawansowania działalności. Do dokonania metody porównawczej wykorzystywane są zazwyczaj dane publiczne dotyczące podmiotu. Metoda ta bywa raczej uznawana jako narzędzie pomocnicze do wyceny,

• metoda dochodowa – jest to metoda wyceny bazująca na prognozowanych strumieniach dochodów ekonomicznych. Pozwala ona wycenić wartość spółki oraz jej udziałów na podstawie tego, ile na danej spółce można zarobić. Metoda dochodowa stanowi ona dość ryzykowny mechanizm, gdyż opiera się na intuicyjnych szacunkach. Należy brać pod uwagę, iż nie wszystkie czynniki są możliwe do przewidzenia.

Do wyceny udziałów spółki z o.o. można powołać osobę specjalizującą się w temacie – biegłego, audytora lub doradcy finansowego.

Z wyceną wartości udziałów związany jest istotny problem podatkowy. I choć z punktu widzenia prawa cywilnego obowiązuje zasada swobody umów, to z drugiej strony należy pamiętać, że przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółce z o.o. są kwalifikowane jako przychody kapitałów pieniężnych, a więc podlegają rozliczeniu w PIT. A z kolei ustawa PIT określa już zasady ustalania przychodu. Za przykład można podać, chociażby art. 17 ust. 2 ustawy PIT, który mówi, że przy ustalaniu wartości przychodów z odpłatnego zbycia udziałów w spółce z o.o. stosuje się przepisy z art. 19 tejże ustawy. Z art. 19. Ust. 2 ustawy PIT dowiemy się z kolei, że przychód stanowi wartość wyrażoną w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jednakże w przypadku, gdy cena – bez uzasadnionej przyczyny – odbiega znacząco od wartości rynkowej rzeczy lub praw to wówczas określeniem te wartości zajmuje się organ podatkowy.

A zatem w sytuacji, gdy wyrażona w cenie wartość w znaczący sposób odbiega od ustalonej przez organ podatkowy wartości rynkowej, to wówczas organ ten wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie zaniżonej ceny. W przypadku, gdy strony nie odniosą się do tego wezwania, organ podatkowy wezwie biegłego rzeczoznawcę. Koszt jego usługi zostanie pokryty przez zbywającego, jeżeli wartość ustalona na umowie będzie zaniżona co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie.

W praktyce oznacza to, że cena sprzedaży udziałów spółki z o.o. nie może być kształtowana dobrowolnie, choć teoretycznie umożliwiają to normy prawa cywilnego. Jeżeli wartość nominalna sprzedawanych udziałów będzie znacząco odbiegała od wartości rynkowej (bez podania przyczyny takiego stanu rzeczy), wówczas transakcja na udziałach stanie się przedmiotem postępowania ze strony organu podatkowego.

Obowiązki związane ze sprzedażą udziałów w spółce z o.o.

Sprzedaż udziałów spółce z o.o. wiąże się z pewnymi obowiązkowymi czynnościami, które muszą zostać podjęte.

Zawiadomienie spółki o sprzedaży udziałów w spółce z o.o.

Zawiadomienie spółki o sprzedaży udziałów stanowi pierwszą i najważniejszą czynność, jaka powinna zostać podjęta po podpisaniu umowy zbycia udziałów. Dopiero w momencie powiadomienia spółki o transakcji przejście praw i obowiązków związanych z nabyciem udziałów można uznać za skuteczne. Należy pamiętać, że podmiotami legitymowanymi do zawiadomienia spółki o przejściu udziału, udziałów lub ich ułamkowej części są jedynie sami zainteresowani. A zatem nikt poza zbywającym lub kupującym nie może skutecznie powiadomić spółki o transakcji. Kwestia tego, która ze stron winna wypełnić obowiązek zawiadomienia spółki o sprzedaży udziałów powinna zostać omówiona w umowie sprzedaży.

Zgłoszenie zbycia udziałów do Krajowego Rejestru Sądowego

Zarząd spółki, w której doszło do sprzedaży udziałów, jest zobligowany zgłosić sprzedaż do KRS w terminie 7 dni od dnia, w którym dotarła do niego informacja o sprzedaży. Czynność zgłoszenia od lipca 2021 roku musi być wykonana online poprzez specjalny formularz na stronie internetowej Portalu Rejestrów Sądowych.

Jeżeli kupujący nabył mniej niż 10% udziałów w całości kapitału zakładowego, wówczas nie występuje wymóg ujawnienia jego danych we wniosku. Konieczna jest jednak aktualizacja informacji o ilości oraz wartości udziałów posiadanych przez sprzedawcę. Ponadto, do wniosku powinna zostać dołączona lista wspólników, lista adresów osób uprawnionych do powołania Zarządu oraz umowa sprzedaży udziałów. Liczba załączników jest jeszcze dłuższa w przypadku, gdy nabywca zakupił wszystkie udziału w spółce. Wówczas do internetowego wniosku do KRS powinien od dołączyć pisemne oświadczenie zawierające jego dane osobowe lub dane firmy oraz siedzibę jedynego wspólnika, adres jedynego wspólnika oraz wzmiankę o tym, że dany podmiot został jedynym wspólnikiem spółki.

Złożenie wniosków wymaga dostarczenia odpisów elektronicznych (skanów) oryginalnych dokumentów. Ich zgodność winna być poświadczona przez radcę prawnego lub adwokata, który reprezentuje zarząd spółki. W przypadku, gdy spółka nie posiada swojego reprezentanta, skany dokumentów muszą zostać potwierdzone przez notariusza. Innym wyjściem jest dostarczenie do sądu oryginalnych dokumentów lub ich poświadczonych odpisów w terminie 3 dni od chwili złożenia wniosku do KRS online.

Opodatkowanie sprzedaży udziałów w spółce z o.o.

Procedura sprzedaży i kupna udziałów w spółce z o.o. związana jest z obowiązkami podatkowymi. Wedle art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy PIT odpłatne zbycie udziałów w spółce z o.o. uważa się za przychód z kapitałów pieniężnych. Zgodnie z art. 30b ustawy, przychód ten podlega opodatkowaniu podatkiem wg stawki 19%. Przy czym opodatkowaniu podlega dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem a kosztem podatkowym.

W przypadku sprzedaży udziałów spółki z o.o. przychodem będzie kwota uzyskana od sprzedaży. Istnieje możliwość pomniejszenia tego przychodu o koszty związane z wcześniejszym nabyciem udziałów. W ten sposób ogólną wysokość podatku można zmniejszyć.

Obowiązek podatkowy powstaje także po stronie kupującego udziały spółki z o.o. Dokładnie mowa tu o obowiązku podatkowym w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych, co wynika z przepisu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy PCC, który mówi o tym, że podatkowi podlegają także umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

Według art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy stawka podatku w przypadku kupna udziałów spółki z o.o. będzie wynosić 1% wartości udziałów ustalonej w umowie, a obowiązek podatkowy spoczywa na kupującym. Datą powstania obowiązku podatkowego jest dzień zawarcia umowy kupna. Wpłaty podatku, wraz ze złożeniem deklaracji PCC-3 w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, należy dokonać w terminie 14 dni.

Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej określa także trzy sytuacje, w których sprzedaż udziałów oraz akcji podlega opodatkowaniu podatkiem VAT:

• sytuacja, w której posiadacz udziałów uczestniczy w zarządzaniu spółką,

• sytuacja, w której posiadanie udziałów stanowi bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie prowadzonej działalności gospodarczej,

• sytuacja, w której sprzedaż odbywa się w ramach prowadzonej działalności maklerskiej lub brokerskiej.

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. – słowem podsumowania

Spółka z o.o. stanowi formę prawną przedsiębiorstwa, która daje możliwość łatwego zbycia jej udziałów bez wpływania na bieżące funkcjonowanie tejże spółki. Niemniej jednak, kwestie kupna i sprzedaż udziałów obwarowane są wieloma kwestiami prawnymi i prawno podatkowymi, o których zarówno zbywający, jak i kupujący powinni pamiętać, aby uniknąć problemów natury prawnej wynikających z przeprowadzonej transakcji. Sposobem na właściwe wypełnienie wszystkich kwestii oraz zobowiązań jest powierzenie opieki nad transakcją wykwalifikowanemu prawnikowi- adwokatowi czy radcy prawnemu, który zadba o dokładność całej procedury oraz zabezpieczy interes swojego klienta.