|
17 lipca 2021 | Ostatnio zmodyfikowano 23 grudnia, 2023 o 10:47 | Czas na przeczytanie: 10 minut
Pozostałe Artykuły
Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową a specyfika spółek osobowych
Przeobrażenie osoby prawnej w jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej jest jednym z dopuszczalnych modeli kodeksowego przekształcenia.
Zanim wspólnicy podejmą taką decyzję, muszą zdawać sobie sprawę, że spółki osobowe funkcjonują inaczej od kapitałowych. Dotyczy to zarówno ich istoty, jak i zasad ich działania wewnątrz oraz reprezentacji na zewnątrz. Na czym opiera się koncepcja spółki osobowej?
Substrat osobowy i podmiotowość prawna
Przede wszystkim należy pamiętać, że ułomne osoby prawne bazują na pracy i działaniu wspólników. Oznacza to, że ich skład co do zasady jest trwały, trudniej go zmienić i ma on znacznie większe znaczenie niż w przypadku spółek kapitałowych. Równie trwała jest sama umowa spółki.
W spółkach osobowych liczy się zaufanie między wspólnikami i to ono przełoży się na długofalową i efektywną współpracę.
Każda spółka osobowa wyposażona jest w podmiotowość prawną. Oznacza to, że występuje w obrocie jako samodzielny podmiot (choć reprezentowany przez wspólników). Może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Ustawodawca przyznał jej też zdolność sądową i procesową, które uprawniają podmiot do stawania w sądzie w charakterze strony postępowania.
Podmiotowość widoczna jest też na gruncie prawa administracyjnego i bankowego. To spółka, a nie wspólnicy będzie podmiotem zezwoleń i koncesji. Ona także może ubiegać się o zewnętrzną formę finansowania. Odrębność podmiotowa ułomnej osoby prawnej skutkuje posiadaniem własnej firmy, czyli oznaczenia przedsiębiorstwa. Może ono być (i często tak się dzieje) przedmiotem ochrony prawnej przyznanej na gruncie prawa własności przemysłowej.
Podobnie jak spółki kapitałowe, także osobowe są rejestrowane w KRS.
Odpowiedzialność wspólników
Decydując się na przekształcenie spółki kapitałowej w osobową, wspólnicy lub akcjonariusze nie zawsze zdają sobie sprawę, że jednostki organizacyjne nie gwarantują tak silnej ochrony przed odpowiedzialnością za zobowiązania podmiotu, jak ma to miejsce w przypadku osób prawnych.
W spółkach kapitałowych odpowiada przede wszystkim podmiot, a po nim niemal wyłącznie członkowie zarządu.
Ogólna zasada zakłada, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki osobowej w pierwszej kolejności będzie ponosiła sama spółka. Dopiero kiedy wierzyciel uprawdopodobni bezskuteczność działań windykacyjnych prowadzonych w tym kierunku, może skierować pozew przeciwko wspólnikom.
Oczywiście poszczególne konstrukcje, jak np. spółka komandytowa czy spółka partnerska przewidują mechanizmy, które pozwalają na łagodzenie odpowiedzialności, jednak wszyscy wspólnicy odpowiadający na takich samych zasadach, jak wspólnik spółki jawnej muszą liczyć się z potencjalnym ryzykiem surowego reżimu odpowiedzialności osobistej, solidarnej, subsydiarnej i nieograniczonej.
Przed podjęciem decyzji o przekształceniu warto zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej, aby rozwiać ewentualne wątpliwości dotyczące funkcjonowania konkretnych typów ułomnych osób prawnych
Gdzie sprawdzi się spółka osobowa?
Zasadniczo, każda ze spółek osobowych może być założona w celu zamierzenia realizacji dowolnego celu biznesowego. W praktyce znajdziemy więc sklepy internetowe, agencje marketingowe czy firmy spedycyjne, które prowadzone są w jednej z tych form.
Jedynym wyjątkiem w polskim porządku prawnym jest spółka partnerska, która może być założona wyłącznie przez osoby wykonujące wybrane, wolne zawody. Należą do nich m.in. adwokaci, radcowie prawni, lekarze czy architekci.
Czy można powiedzieć, że jedne rodzaje spółek osobowych nadają się do realizacji działalności o określonym profilu lepiej niż inne? Odpowiedź na takie pytanie zawsze powinna być poprzedzona szczegółową analizą danego sektora rynku, uwarunkowań gospodarczych firmy oraz symulacją podatkową. Tylko wtedy wspólnicy mogą świadomie zadecydować o formie prowadzenia działalności.
Warto jednak mieć świadomość, że spółki osobowe mają swoje ograniczenia. Ze względu na bliskie relacje wspólników łatwo o konflikt decyzyjny. Brak możliwości rozproszenia kapitału na takiej zasadzie, jak ma to miejsce w spółkach kapitałowych, utrudnia także realizację szeroko zakrojonych planów i inwestycji.
Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową krok po kroku
Dopuszczalność przekształcenia wynika z art. 551 § 1 k.s.h., zgodnie z którym każda spółka prawa handlowego może zostać przekształcona w inną spółkę handlową.
Ustawodawca przewidział dwie grupy wymagań, które muszą zostać spełnione, aby zmiana formy prawnej doszła do skutku. Są to wymagania ogólne, wspólne dla wszystkich typów przekształceń kodeksowych oraz szczególne, charakterystyczne dla przekształceń w spółki należące do określonej grupy (kapitałowe lub osobowe).
Warunki ogólne przekształcenia spółki kapitałowej w osobową
Jeżeli chodzi o pierwszy katalog przesłanek, to w ślad za brzmieniem art. 556 k.s.h. można wskazać na konieczność:
- sporządzenie planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami oraz ewentualną opinią biegłego rewidenta,
- powzięcie uchwały o przekształceniu spółki,
- powołanie członków organów spółki przekształconej albo określenia wspólników prowadzących sprawy tej spółki i reprezentujących ją,
- dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i automatycznego wykreślenia spółki przekształcanej.
Warunki szczegółowe przekształcenia spółki kapitałowej w osobową
Dodatkowe wymagania transformacji zostały przedstawione w art. 575 – 5761 k.s.h.
Zgodnie z art. 575 k.s.h., za przekształceniem muszą opowiedzieć się wspólnicy reprezentujący co najmniej dwie trzecie kapitału zakładowego, chyba że umowa albo statut przewidują surowsze warunki.
Takie rozwiązanie ma przeciwdziałać możliwości podejmowania radykalnych decyzji przez wspólników mniejszościowych, którzy na co dzień nie mają realnego wpływu na działania spółki kapitałowej.
Co więcej, jeżeli docelową formą prowadzenia działalności gospodarczej ma być spółka komandytowa lub komandytowo-akcyjna zgoda musi obejmować osoby, które staną się komplementariuszami,czyli wspólnikami ponoszącymi pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Ich akcept musi być wyrażony w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Pozostali wspólnicy spółki kapitałowej z mocy prawa stają się komandytariuszami lub akcjonariuszami.
Na mocy nowelizacji, która weszła w życie z dniem 1.03.2020 r., dosyć szczegółowo uregulowano także kwestie odkupu akcji lub udziałów wspólników, którzy nie chcą partycypować w nowopowstałej spółce osobowej.
Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową a odkup akcji lub udziałów
Zgodnie z art. 5761 k.s.h., wspólnik, który zagłosował przeciwko uchwale o przekształceniu i zażądał zaprotokołowania sprzeciwu, może żądać odkupu jego udziałów lub akcji w spółce przekształconej. Żądanie odkupu powinno być złożone na piśmie w terminie 7 dni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu.
Do żądania odkupu każdy wspólnik musi załączyć dokument akcji albo informację z rejestru akcjonariuszy (lub imienne świadectwo depozytowe w przypadku akcji zdematerializowanych). Cena odkupu powinna odpowiadać wartości godziwej udziałów albo akcji w spółce przekształcanej.
Pod pojęciem wartości godziwej ustawa o rachunkowości rozumie kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Potocznie mówi się zaś o „cenie sprzedaży pochodzącej z rynku” lub wartość wyznaczona w drodze swobodnych negocjacji biznesowych.
W terminie 3 tygodni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu spółka przekształcana dokonuje odkupu akcji lub udziałów na rachunek własny albo wspólników, którzy zdecydowali się na pozostanie w spółce.
W tym przypadku nie wystarczy jednak obietnica ani deklaracja, ponieważ skuteczność odkupu zależy od zapłaty ceny odkupu lub złożenia kwoty stanowiącej jej równowartość do depozytu sądowego.
Należy wskazać, że przekształcana spółka kapitałowa nie można nabyć na rachunek własny udziałów lub akcji o wartości nominalnej przekraczającej 10% kapitału zakładowego lub 10% ogólnej liczby akcji w prostej spółce akcyjnej.
Oczywiście każdy wspólnik wychodzący ze spółki może się bronić przed niedoszacowaniem wartości jego udziałów. Obrona następuje przez wniesienie powództwa o ustalenie wartości godziwej jego udziałów lub akcji w terminie 2 tygodnia od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Wytoczenie powództwa nie wpływa jednak na skuteczność odkupu oraz rejestracji przekształcenia i nie wstrzymuje tych etapów.
Podatkowe aspekty przekształcenia spółki kapitałowej w osobową
Spółka kapitałowa, która przekształca się w spółkę osobową, musi zamknąć księgi rachunkowe i złożyć roczne zeznanie CIT. Z dniem przekształcenia otwierane są nowe księgi rachunkowe.
Skutkiem opodatkowania wspólników, a nie spółki jest to, że nie będą oni mogli uwzględnić przy ustalaniu dochodu strat poniesionych przez spółkę kapitałową. Dlatego prognozowaną stratę warto wykorzystać przed przekształceniem.
Na płaszczyźnie podatku VAT zachodzi pełna kontynuacja, ponieważ każda spółka prawa handlowego jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Jest to więc zdarzenie neutralne. Nie ma także potrzeby ponownego zgłaszania spółki do rejestru VAT, wystarczy zaktualizować dane.
Szczegółowa ocena konsekwencji podatkowych przekształcenia powinna być zlecona doradcy podatkowemu.
Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową a PCC
Regułą jest, że podatek od czynności cywilnoprawnych przy przekształceniu spółek naliczany jest wyłącznie od zwiększonego kapitału, czyli wkładów, które nie zostały wcześniej opodatkowane.
Niestety w praktyce wspólnicy niekiedy mogą spotkać się z odmienną interpretacją organów podatkowych i próbą opodatkowania wkładów pomimo ich zwiększenia (kapitał spółki jest de facto jedynie przenoszony do innego majątku.)
Zmiana formy prawnej prowadzonej działalności gospodarczej ze spółki kapitałowej w osobową jest skomplikowanym i długotrwałym procesem. Warto z wyprzedzeniem zasięgnąć porady wykwalifikowanego prawnika w zakresie przebiegu i skutków przekształcenia tak, aby maksymalnie zoptymalizować prowadzony biznes.
Sprawdź informację na temat innych przekształceń spółki kapitałowej
FAQ
Dla wielu przedsiębiorców przekształcenie spółki w inną spółkę to może być bardzo rozsądna opcja- znacznie lepsza niż zakładanie i prowadzenie dwóch podmiotów równolegle. Warto jednak przed rozpoczęciem procesu przekształcenia określić cele- i cele te skonsultować z prawnikiem- specjalistą do przekształcania spółek.
Spółki kapitałowe i osobowe uregulowane są w kodeksie spółek handlowych. Spółkami kapitałowymi są: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna oraz prosta spółka akcyjna. Spółkami osobowymi są natomiast spółka jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna oraz spółka partnerska.
Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową co do zasady nie wymaga udziału profesjonalnego pełnomocnika ( w odróżnieniu od wniesienia np. skargi kasacyjnej, gdzie obowiązuje tzw. przymus adwokacko-radcowski. Nie jest to jednak prosta procedura i obecność profesjonalnego pełnomocnika w procesie przekształcenia może przedsiębiorcy zaoszczędzić wielu problemów.
Zaufali nam:
