Przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową

Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową a specyfika spółek osobowych

Przeobrażenie osoby prawnej w jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej jest jednym z dopuszczalnych modeli kodeksowego przekształcenia.

Zanim wspólnicy podejmą taką decyzję, muszą zdawać sobie sprawę, że spółki osobowe funkcjonują inaczej od kapitałowych. Dotyczy to zarówno ich istoty, jak i zasad ich działania wewnątrz oraz reprezentacji na zewnątrz. Na czym opiera się koncepcja spółki osobowej?

Substrat osobowy i podmiotowość prawna

Przede wszystkim należy pamiętać, że ułomne osoby prawne bazują na pracy i działaniu wspólników. Oznacza to, że ich skład co do zasady jest trwały, trudniej go zmienić i ma on znacznie większe znaczenie niż w przypadku spółek kapitałowych. Równie trwała jest sama umowa spółki.

W spółkach osobowych liczy się zaufanie między wspólnikami i to ono przełoży się na długofalową i efektywną współpracę.

Każda spółka osobowa wyposażona jest w podmiotowość prawną. Oznacza to, że występuje w obrocie jako samodzielny podmiot (choć reprezentowany przez wspólników). Może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Ustawodawca przyznał jej też zdolność sądową i procesową, które uprawniają podmiot do stawania w sądzie w charakterze strony postępowania.

Podmiotowość widoczna jest też na gruncie prawa administracyjnego i bankowego. To spółka, a nie wspólnicy będzie podmiotem zezwoleń i koncesji. Ona także może ubiegać się o zewnętrzną formę finansowania. Odrębność podmiotowa ułomnej osoby prawnej skutkuje posiadaniem własnej firmy, czyli oznaczenia przedsiębiorstwa. Może ono być (i często tak się dzieje) przedmiotem ochrony prawnej przyznanej na gruncie prawa własności przemysłowej.

Podobnie jak spółki kapitałowe, także osobowe są rejestrowane w KRS.

Odpowiedzialność wspólników

Decydując się na przekształcenie spółki kapitałowej w osobową, wspólnicy lub akcjonariusze nie zawsze zdają sobie sprawę, że jednostki organizacyjne nie gwarantują tak silnej ochrony przed odpowiedzialnością za zobowiązania podmiotu, jak ma to miejsce w przypadku osób prawnych.

W spółkach kapitałowych odpowiada przede wszystkim podmiot, a po nim niemal wyłącznie członkowie zarządu.

Ogólna zasada zakłada, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki osobowej w pierwszej kolejności będzie ponosiła sama spółka. Dopiero kiedy wierzyciel uprawdopodobni bezskuteczność działań windykacyjnych prowadzonych w tym kierunku, może skierować pozew przeciwko wspólnikom.

Oczywiście poszczególne konstrukcje, jak np. spółka komandytowa czy spółka partnerska przewidują mechanizmy, które pozwalają na łagodzenie odpowiedzialności, jednak wszyscy wspólnicy odpowiadający na takich samych zasadach, jak wspólnik spółki jawnej muszą liczyć się z potencjalnym ryzykiem surowego reżimu odpowiedzialności osobistej, solidarnej, subsydiarnej i nieograniczonej.

Przed podjęciem decyzji o przekształceniu warto zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej, aby rozwiać ewentualne wątpliwości dotyczące funkcjonowania konkretnych typów ułomnych osób prawnych

Dodatkowe wymagania transformacji zostały przedstawione w art. 575 – 576¹ k.s.h.

Zgodnie z art. 575 k.s.h., za przekształceniem muszą opowiedzieć się wspólnicy reprezentujący co najmniej dwie trzecie kapitału zakładowego, chyba że umowa albo statut przewidują surowsze warunki.

Takie rozwiązanie ma przeciwdziałać możliwości podejmowania radykalnych decyzji przez wspólników mniejszościowych, którzy na co dzień nie mają realnego wpływu na działania spółki kapitałowej.

Co więcej, jeżeli docelową formą prowadzenia działalności gospodarczej ma być spółka komandytowa lub komandytowo-akcyjna zgoda musi obejmować osoby, które staną się komplementariuszami,czyli wspólnikami ponoszącymi pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Ich akcept musi być wyrażony w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Pozostali wspólnicy spółki kapitałowej z mocy prawa stają się komandytariuszami lub akcjonariuszami.

Na mocy nowelizacji, która weszła w życie z dniem 1.03.2020 r., dosyć szczegółowo uregulowano także kwestie odkupu akcji lub udziałów wspólników, którzy nie chcą partycypować w nowopowstałej spółce osobowej.

Przekształcenie spółki kapitałowej w osobową a odkup akcji lub udziałów

Zgodnie z art. 576¹ k.s.h., wspólnik, który zagłosował przeciwko uchwale o przekształceniu i zażądał zaprotokołowania sprzeciwu, może żądać odkupu jego udziałów lub akcji w spółce przekształconej. Żądanie odkupu powinno być złożone na piśmie w terminie 7 dni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu.

Do żądania odkupu każdy wspólnik musi załączyć dokument akcji albo informację z rejestru akcjonariuszy (lub imienne świadectwo depozytowe w przypadku akcji zdematerializowanych). Cena odkupu powinna odpowiadać wartości godziwej udziałów albo akcji w spółce przekształcanej.

Pod pojęciem wartości godziwej ustawa o rachunkowości rozumie kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Potocznie mówi się zaś o „cenie sprzedaży pochodzącej z rynku” lub wartość wyznaczona w drodze swobodnych negocjacji biznesowych.

W terminie 3 tygodni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu spółka przekształcana dokonuje odkupu akcji lub udziałów na rachunek własny albo wspólników, którzy zdecydowali się na pozostanie w spółce.

W tym przypadku nie wystarczy jednak obietnica ani deklaracja, ponieważ skuteczność odkupu zależy od zapłaty ceny odkupu lub złożenia kwoty stanowiącej jej równowartość do depozytu sądowego.

Należy wskazać, że przekształcana spółka kapitałowa nie można nabyć na rachunek własny udziałów lub akcji o wartości nominalnej przekraczającej 10% kapitału zakładowego lub 10% ogólnej liczby akcji w prostej spółce akcyjnej.

Oczywiście każdy wspólnik wychodzący ze spółki może się bronić przed niedoszacowaniem wartości jego udziałów. Obrona następuje przez wniesienie powództwa o ustalenie wartości godziwej jego udziałów lub akcji w terminie 2 tygodnia od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Wytoczenie powództwa nie wpływa jednak na skuteczność odkupu oraz rejestracji przekształcenia i nie wstrzymuje tych etapów.