Zaginięcie i uszkodzenie towaru – czego można dochodzić?

Zakres odpowiedzialności przewoźnika za zaginięcie transportowanego ładunku określa art. 23 konwencji CMR. Wysokość odszkodowania określa się z uwzględnieniem rynkowej wartości towaru w miejscu i okresie przyjęcia go do przewozu. Jeżeli nie da się ustalić wartości rynkowej, odszkodowanie oblicza się, biorąc pod uwagę wartość giełdową. W ostateczności, kiedy strony nie mogą ustalić wartości rynkowej lub giełdowej bierze się pod uwagę zwykłą wartość towaru tego samego rodzaju i jakości.

Maksymalna wysokość odszkodowania w razie zaginięcia towaru nie może przekroczyć 8,33 jednostki rozrachunkowej za każdy kilogram brakującej wagi brutto. Kwota odszkodowania zostanie obliczona z wykorzystaniem tego wskaźnika nawet wtedy, gdy wartość towaru będzie ostatecznie wyższa.

Niezależnie od odszkodowania przewoźnik ma obowiązek zwrócić przewoźne, cło i inne wydatki związane z przewozem towaru. Zwrot powinien nastąpić w całości lub proporcjonalnie w zależności od tego, czy doszło do zaginięcia całości, czy też części towaru. Konwencja jednak wyraźnie wskazuje, że strony nie mogą zastrzec z tytułu utraty towaru żadnych innych odszkodowań, co eliminuje możliwość zastrzeżenia kary umownej.

Aby uzyskać wyższe odszkodowanie podmiot zlecający przewóz może zadeklarować wartość przewożonego towaru lub specjalny interes w jego dostawie. W pierwszym przypadku podana wartość zastępuje górną granicę odpowiedzialności. W drugiej sytuacji podmiot uprawniony może dochodzić naprawienia szkody dodatkowej, niezależnie od wypłacenia odszkodowania wynikającego z konwencji. Możliwość zabezpieczenia wartości towaru przysługuje również na wypadek jego uszkodzenia.

Zwykle zabezpieczenie przesyłki wiąże się z wyższą opłatą za fracht lub koniecznością wykupienia szerszej polisy. Ustalenie warunków współpracy z przewoźnikiem warto powierzyć kancelarii prawnej z doświadczeniem w obsłudze branży TSL.

Uszkodzenie towaru na gruncie CMR i odszkodowanie z tego tytułu

Uszkodzenie towaru rozumie się jako powstanie zmian ilościowych w przewożonym ładunku bez względu, czy zmiany te prowadzą do obniżenia wartości użytkowej, czy handlowej ładunku. W doktrynie rozróżnia się różne rodzaje zmian, w tym mechaniczne (np. połamanie), biologiczne lub chemiczne (np. rdzewienie) oraz atmosferyczne (np. zalanie).

W razie uszkodzenia towaru wysokość odszkodowania wyliczana jest na podstawie art. 25 konwencji CMR. Zgodnie z tym przepisem w razie uszkodzenia przesyłki przewoźnik płaci kwotę odpowiadającą stopniowi, w jakim obniżyła się wartość towaru, przy czym wartość tę oblicza się analogicznie jak w przypadku zaginięcia – biorąc pod uwagę wartość giełdową, rynkową lub zwykłą, a także wszelkie inne wydatki poniesione w związki z przewozem, w tym cło, przewoźne i inne koszty.

Jednocześnie obowiązujące przepisy wprowadzają górny limit odpowiedzialności przewoźnika, który nie może przekroczyć:

• kwoty, jaką należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki – jeżeli uszkodzony został cały przewożony ładunek;

• kwoty, jaką należałoby zapłacić w razie zaginięcia części przesyłki – jeżeli uszkodzeniu uległa część przewożonego towaru (odszkodowanie oblicza się proporcjonalnie).

W jaki sposób przewoźnik może zabezpieczyć swój interes?

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia przez osobę uprawnioną z roszczeniami, przewoźnik powinien zadbać o wpisanie wszelkich dostrzeżonych uszkodzeń towaru do listu przewozowego.

Zgodnie z art. 30 konwencji CMR, jeżeli odbiorca towaru nie sprawdził go razem z przewoźnikiem, powinien zgłosić widoczne braki towaru niezwłocznie, natomiast niewidoczne w terminie 7 dni od daty dostawy z pominięciem niedziel i dni świątecznych. Brak takiego zgłoszenia wprowadza domniemanie wzruszalne, zgodnie z którym towar został dostarczony w stanie wskazanym w liście przewozowym. Nadal jednak odbiorca ma prawo do przeprowadzenia dowodu przeciwnego.

Jeżeli towar został sprawdzony wspólnie przez odbiorcę i przewoźnika nie ma możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwnego, chyba że chodzi o braki lub uszkodzenia niewidoczne i zgłoszenie zostało dokonane w terminie 7 dni licząc od daty dostawy z pominięciem niedziel i dni świątecznych.

Konwencja CMR nakłada na przewoźnika oraz odbiorcę obowiązek udzielania sobie wszelkich możliwych ułatwień przy dokonywaniu potrzebnych sprawdzeń i ustaleń. Aby uniknąć wątpliwości co do zakresu wzajemnej pomocy warto wyraźnie wskazać w umowie jej granice dla każdej ze stron.

Prowadzenie firmy przewozowej z uwagi na szeroko zakrojoną odpowiedzialność przewoźnika obarczone jest dużym ryzykiem (choćby ze względu na możliwe częściowe zaginięcie towaru, opóźnienie dostawy, problem wadliwego opakowania, czy nie dokładnie określone miejsce przyjęcia przesyłki, a także wszelkie problemy, jeśli chodzi o wyładowanie towaru). Aby je zminimalizować, przedsiębiorcy mogą korzystać z bieżącej pomocy prawnej. Dzięki temu poświęcają się rozwojowi biznesu i nie eksploatują środków na zapewnienie zgodności z prawem formalnoprawnych aspektów działalności.