Transgraniczny przewóz towarów często trwa wiele dni i z uwagi na różnorodność czynników, z jakimi styka się kierowca, wiąże się z ryzykiem zaginięcia lub uszkodzenia towaru. W jaki sposób konwencja CMR reguluje kwestię odpowiedzialności przewoźnika w tym zakresie?
Zakres odpowiedzialności za zaginięcie lub uszkodzenie towaru
Ogólną podstawę odpowiedzialności przewoźnika na podstawie przepisów CMR wprowadza art. 17 ust. 1 konwencji, zgodnie z którym przewoźnik odpowiada za częściowe lub całkowite zaginięcie towaru, za jego uszkodzenie oraz opóźnienie w dostawie, jeżeli szkoda nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem.
Przewoźnik może zwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała w wyniku:
winy osoby uprawnionej;
zlecenia osoby uprawnionej niewynikającego z winy przewoźnika;
wady własnej towaru;
okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i którym nie mógł zapobiec.
Konwencja CMR przewiduje również możliwość zwolnienia się przewoźnika z odpowiedzialności za uszkodzenie lub zaginięcie towaru na podstawie art. 17 ust. 4, jeżeli do szkody doszło w wyniku szczególnego niebezpieczeństwa, do którego zalicza się:
użycie pojazdów otwartych i nieprzykrytych opończą, jeżeli takie użycie zostało wskazane wprost w liście przewozowym;
brak lub wadliwe opakowanie towaru, jeżeli ze względu na swoje właściwości narażony jest on na zaginięcie lub uszkodzenie w przypadku braku opakowania;
manipulowanie, ładowanie, rozmieszczanie lub wyładowywanie towaru przez nadawcę, lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy, lub odbiorcy;
naturalne właściwości niektórych towarów, mogące powodować częściowe lub całkowite ich zaginięcie albo uszkodzenie;
niedostateczność lub wadliwość cech, lub numerów na sztukach przesyłki;
przewóz żywych zwierząt.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że dla zwolnienia się z odpowiedzialności przewoźnik nie może powołać się na wadę pojazdu, którym posługuje się w wykonywaniu zlecenia lub winę osoby trzeciej, z której floty korzysta. Co więcej, odpowiedzialność przewoźnika jest na tyle surowa, że odpowiada on jak za własne działania i zaniechania za postępowanie innych osób (podwykonawców), którymi posługuje się w ramach realizacji umowy przewozu.
Wykazanie braku odpowiedzialności wymaga przeprowadzenia odpowiedniego dowodu przez przewoźnika. Jest to o tyle trudne, że wystarczy, aby osoba uprawniona wykazała, że szkoda powstała w czasie między przyjęciem a wydaniem towaru. Aby zminimalizować ryzyko przegranej w procesie sądowym, przewoźnik powinien skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej.
Zaginięcie towaru na gruncie konwencji CMR
Zaginięcie towaru zostało zdefiniowane w art. 20, który przewiduje, że osoba uprawniona do odbioru ładunku może uznać towar za zaginiony, jeżeli nie zostanie on dostarczony na umówione miejsce i pozostawiony do dyspozycji w terminie 30 dni od dnia umówionej dostawy, a kiedy strony nie ustaliły takiej daty – w terminie 60 dni od dnia przyjęcia towaru przez przewoźnika. Do uznania towaru za zaginiony nie jest niezbędne przeprowadzanie żadnych innych dowodów.
W praktyce o zaginięciu towaru można mówić, kiedy przewoźnik utracił fizyczne władztwo nad towarem bez względu na przyczynę takie stanu rzeczy. Zaginięcie może wynikać m.in. z:
kradzieży ładunku;
całkowitego zniszczenia ładunku;
zgubienia towaru przez przewoźnika;
wydanie ładunku osobie nieuprawnionej.
Osobie uprawnionej do odbioru towaru, która otrzymała należne jej na gruncie przepisów CMR odszkodowanie przysługuje prawo żądania, aby w razie odnalezienia zaginionego ładunku w terminie roku od dnia wypłaty świadczenia została ona powiadomiona. Takie żądanie powinno zostać zgłoszone na piśmie, a druga strona jest zobowiązana oświadczenie potwierdzić pisemnie.
W razie odnalezienia towaru podmiot, który żądał powiadomienia, może zgłosić żądanie, aby wydano mu odnaleziony towar za zwrotem należności określonej w liście przewozowym oraz zwrotu wypłaconego odszkodowania. Może jednak potrącić koszty, które byłyby objęte odszkodowaniem i z zastrzeżeniem odszkodowania przysługującego z tytułu opóźnienia dostawy.
Przewoźnik może swobodnie rozporządzać odnalezionym towarem z zastrzeżeniem zgodności z obowiązującymi w miejscu jego odnalezienia przepisami, jeżeli:
odbiorca towaru nie zażądał zwrotu ładunku;
odbiorca towaru nie pozostawił przewoźnikowi instrukcji, co do postępowania z ładunkiem;
towar odnaleziono po upływie roku po wypłaceniu odszkodowania.
Odpowiedzialność przewoźnika za zaginięcie towaru
Zakres odpowiedzialności przewoźnika za zaginięcie transportowanego ładunku określa art. 23 konwencji CMR. Wysokość odszkodowania określa się z uwzględnieniem rynkowej wartości towaru w miejscu i okresie przyjęcia go do przewozu. Jeżeli nie da się ustalić wartości rynkowej, odszkodowanie oblicza się, biorąc pod uwagę wartość giełdową. W ostateczności, kiedy strony nie mogą ustalić wartości rynkowej lub giełdowej bierze się pod uwagę zwykłą wartość towaru tego samego rodzaju i jakości.
Maksymalna wysokość odszkodowania w razie zaginięcia towaru nie może przekroczyć 8,33 jednostki rozrachunkowej za każdy kilogram brakującej wagi brutto. Kwota odszkodowania zostanie obliczona z wykorzystaniem tego wskaźnika nawet wtedy, gdy wartość towaru będzie ostatecznie wyższa.
Niezależnie od odszkodowania przewoźnik ma obowiązek zwrócić przewoźne, cło i inne wydatki związane z przewozem towaru. Zwrot powinien nastąpić w całości lub proporcjonalnie w zależności od tego, czy doszło do zaginięcia całości, czy też części towaru. Konwencja jednak wyraźnie wskazuje, że strony nie mogą zastrzec z tytułu utraty towaru żadnych innych odszkodowań, co eliminuje możliwość zastrzeżenia kary umownej.
Aby uzyskać wyższe odszkodowanie podmiot zlecający przewóz może zadeklarować wartość przewożonego towaru lub specjalny interes w jego dostawie. W pierwszym przypadku podana wartość zastępuje górną granicę odpowiedzialności. W drugiej sytuacji podmiot uprawniony może dochodzić naprawienia szkody dodatkowej, niezależnie od wypłacenia odszkodowania wynikającego z konwencji. Możliwość zabezpieczenia wartości towaru przysługuje również na wypadek jego uszkodzenia.
Zwykle zabezpieczenie przesyłki wiąże się z wyższą opłatą za fracht lub koniecznością wykupienia szerszej polisy. Ustalenie warunków współpracy z przewoźnikiem warto powierzyć kancelarii prawnej z doświadczeniem w obsłudze branży TSL.
Uszkodzenie towaru na gruncie CMR i odszkodowanie z tego tytułu
Uszkodzenie towaru rozumie się jako powstanie zmian ilościowych w przewożonym ładunku bez względu, czy zmiany te prowadzą do obniżenia wartości użytkowej, czy handlowej ładunku. W doktrynie rozróżnia się różne rodzaje zmian, w tym mechaniczne (np. połamanie), biologiczne lub chemiczne (np. rdzewienie) oraz atmosferyczne (np. zalanie).
W razie uszkodzenia towaru wysokość odszkodowania wyliczana jest na podstawie art. 25 konwencji CMR. Zgodnie z tym przepisem w razie uszkodzenia przesyłki przewoźnik płaci kwotę odpowiadającą stopniowi, w jakim obniżyła się wartość towaru, przy czym wartość tę oblicza się analogicznie jak w przypadku zaginięcia – biorąc pod uwagę wartość giełdową, rynkową lub zwykłą, a także wszelkie inne wydatki poniesione w związki z przewozem, w tym cło, przewoźne i inne koszty.
Jednocześnie obowiązujące przepisy wprowadzają górny limit odpowiedzialności przewoźnika, który nie może przekroczyć:
kwoty, jaką należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki – jeżeli uszkodzony został cały przewożony ładunek;
kwoty, jaką należałoby zapłacić w razie zaginięcia części przesyłki – jeżeli uszkodzeniu uległa część przewożonego towaru (odszkodowanie oblicza się proporcjonalnie).
W jaki sposób przewoźnik może zabezpieczyć swój interes?
Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia przez osobę uprawnioną z roszczeniami, przewoźnik powinien zadbać o wpisanie wszelkich dostrzeżonych uszkodzeń towaru do listu przewozowego.
Zgodnie z art. 30 konwencji CMR, jeżeli odbiorca towaru nie sprawdził go razem z przewoźnikiem, powinien zgłosić widoczne braki towaru niezwłocznie, natomiast niewidoczne w terminie 7 dni od daty dostawy z pominięciem niedziel i dni świątecznych. Brak takiego zgłoszenia wprowadza domniemanie wzruszalne, zgodnie z którym towar został dostarczony w stanie wskazanym w liście przewozowym. Nadal jednak odbiorca ma prawo do przeprowadzenia dowodu przeciwnego.
Jeżeli towar został sprawdzony wspólnie przez odbiorcę i przewoźnika nie ma możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwnego, chyba że chodzi o braki lub uszkodzenia niewidoczne i zgłoszenie zostało dokonane w terminie 7 dni licząc od daty dostawy z pominięciem niedziel i dni świątecznych.
Konwencja CMR nakłada na przewoźnika oraz odbiorcę obowiązek udzielania sobie wszelkich możliwych ułatwień przy dokonywaniu potrzebnych sprawdzeń i ustaleń. Aby uniknąć wątpliwości co do zakresu wzajemnej pomocy warto wyraźnie wskazać w umowie jej granice dla każdej ze stron.
Prowadzenie firmy przewozowej z uwagi na szeroko zakrojoną odpowiedzialność przewoźnika obarczone jest dużym ryzykiem (choćby ze względu na możliwe częściowe zaginięcie towaru, opóźnienie dostawy, problem wadliwego opakowania, czy nie dokładnie określone miejsce przyjęcia przesyłki, a także wszelkie problemy, jeśli chodzi o wyładowanie towaru). Aby je zminimalizować, przedsiębiorcy mogą korzystać z bieżącej pomocy prawnej. Dzięki temu poświęcają się rozwojowi biznesu i nie eksploatują środków na zapewnienie zgodności z prawem formalnoprawnych aspektów działalności.
Pytania i odpowiedzi:
Jednostka rozrachunkowa do specjalne prawo ciągnienia stworzone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Kurs SDR jest ogłaszany przez NBP i znajduje się w tabeli średnich kursów walut jako wartość SDR (XDR).
Zasadniczym dowodem określającym warunki przewozu jest list przewozowy. To on określa takie kwestie jak dane nadawcy i odbiorcy, miejsce oraz datę przyjęcia towaru do przewozu i jego wydania, rodzaj towaru, jego cechy szczególe oraz ilość lub waga.
Niezależnie od listu przewozowego strony mogą również powołać inne dowody, w tym złożoną reklamację wraz z odpowiedzią, treść korespondencji mailowej, zdjęcia uszkodzonego towaru. Dobór dowodów zawsze należy dopasować do obranej taktyki procesowej.
Zaufali nam:
