Często dochodzi do sytuacji, w których na skutek nieścisłości lub niedokładności zawartych w liście przewozowym przewoźnik naruszy przepisy prawa. Następnie – w wyniku kontroli dokonanej przez właściwe organy – dojdzie do nałożenia na przewoźnika kary administracyjnej, grzywny lub kary pieniężnej. Może do dotyczyć w szczególności niewłaściwego wskazania wagi towaru, skutkującego przekroczeniem dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu lub nienależytego opisu towaru niebezpiecznego. W takich przypadkach przewoźnik może dochodzić od nadawcy zwrotu poniesionych kosztów, jak również odszkodowania za przestój oraz zwrotu kosztów związanych z koniecznością podziału przesyłki.
Dzieje się tak, gdyż na podstawie art. 7 Konwencji CMR odpowiedzialność za zasadniczą treść listu (a więc i umowy przewozu) ponosi nadawca. Jest on bowiem inicjatorem przewozu oraz posiada najlepszą wiedzę o towarze (w związku z czym ponosi odpowiedzialności, w tym za powierzenie przewozu innemu przewoźnikowi). Dane nieścisłe lub niedostateczne mogą wprowadzić przewoźnika w błąd i narazić go na koszty, lub szkody, ze względu na jego odpowiedzialność przewoźnika.
Przewoźnik natomiast odpowiada za nieścisłości lub nieprawidłowości w przypadku uzupełniania danych samowolnie (winy przewoźnika). Ponosi także konsekwencje niezawarcia w dokumencie klauzuli parmount.
Odpowiedzialność nadawcy
Art. 7 CMR konkretyzuje, że nadawca odpowiada za wszelkie koszty i szkody, jakie mógłby ponieść przewoźnik na skutek nieścisłości lub niedostateczności danych zawartych w liście przewozowym.
Dotyczy to:
-
wszelkich danych lub instrukcji wydanych przez nadawcę w celu wystawienia listu lub w celu wniesienia ich do niego,
a także
-
danych ustawowych zwartych w liście takich jak:
-
nazwisko (nazwa) i adres nadawcy i odbiorcy
-
miejsce i data przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania
-
powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólnie uznane określenie
-
ilość sztuk, ich cechy i numery
-
waga brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru
-
instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych
oraz fakultatywnych zastrzeżeń dotyczących:
-
zakazu przeładunku
-
kosztów, jakie nadawca przyjmuje na siebie
-
kwoty zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru
-
zadeklarowanej wartość towaru i sumy przedstawiającej interes specjalny w jego dostawie
-
instrukcji nadawcy dla przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki
-
umówionego termin, w jakim ma być wykonany przewóz
-
wykazu dokumentów wręczonych przewoźnikowi.
Czy nadawca odpowiada także za pominięcie danych?
Nadawca nie jest odpowiedzialny w przypadku całkowitego pominięcia danych, jak również w sytuacji, gdy list przewozowy nie został w ogóle wystawiony. Brak danych bowiem przewoźnik może z łatwością dostrzec i odpowiednio zareagować, żądając ich uzupełnienia lub odmówić przewozu w razie ich niepodania.
Reguły odpowiedzialności
Odpowiedzialność ma charakter bliski odpowiedzialności absolutnej. Konwencja nie uzależnia jej od winy i nie przewiduje wprost żadnych przesłanek zwalniających. Nie jest również ograniczona do żadnej wysokości. Nie wyklucza to miarkowania odszkodowania, jeżeli przewoźnik przyczynił się do powstania szkody.
Pojęcie szkody w tym kontekście powinno być interpretowane, jako wszelkie koszty i szkody. Koszty rozumie się jako wydatki poniesione przez przewoźnika, natomiast szkody jako innego rodzaju uszczerbek na majątku. Nie wydaje się możliwa autonomiczna wykładnia pojęcia szkody. Konieczne jest więc odwołanie się w tym zakresie do przepisów właściwego prawa krajowego. Na gruncie polskiego ustawodawstwa, nadawca odpowiada zarówno za stratę poniesioną przez przewoźnika, jak i za korzyści, które przewoźnik mógł osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Zastrzega się przy tym, że nadawca ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa swojego działania lub zaniechania (art. 361 § 1k.c.).
Kto udowadnia szkodę?
Ciężar udowodnienia wszystkich okoliczności, od których uzależniona jest odpowiedzialność nadawcy, tj. nieścisłości lub niedostateczności danych, kosztów lub szkody oraz odpowiedniego związku przyczynowego, spoczywa na przewoźniku.
Działanie ,,na życzenie’’
Według popularnej praktyki przewoźnik ponosi odpowiedzialność i samodzielnie wpisuje na życzenie nadawcy dane do listu przewozowego. Przepis art. 7 ust.2 CMR wówczas nakazuje domniemywać, że zawsze, gdy przewoźnik wypełnia list ,,na życzenie nadawcy’’ działa on na jego rachunek. Przewoźnik musi udowodnić w takim przypadku, iż działał na życzenie, aby zyskać prejudykat do roszczeń. Jeśli jednak przewoźnik uzupełnił dane samowolnie, wówczas nie istnieje domniemanie, iż działał na rachunek nadawcy. Wtedy to on jest obciążony skutkami nieścisłości lub niedostateczności.
Klauzula parmount, a konsekwencje dla przewoźnika
Klauzula parmount to oświadczenie, że przewóz bez względu na jakiekolwiek zastrzeżenie przeciwne podlega przepisom CMR. Klauzula ta ma zapewnić stosowanie przepisów Konwencji na zasadzie lex contractus (w umowie międzynarodowego przewozu) w przypadku rozstrzygania sporu przez państwo niebędące stroną Konwencji i którego prawo kolizyjne nie odsyła do systemu państwa będącego stroną CMR. Rozwiązuje także ewentualne wątpliwości co do charakteru umowy, jako umowy o międzynarodowy przewoź drogowy towarów.
Zgodnie z art. 7 ust. 3 CMR przewoźnik jest obciążony odpowiedzialnością ze względu na niezamieszczenie jej w liście przewozowym. Osoba uprawniona może żądać odszkodowania w przypadku, gdyby poniosła koszty związane z dodatkowymi czynnościami dowodowymi wykazującymi, że umowa podlega przepisom Konwencji. Uprawniony powinien wykazać, że gdyby klauzulę zamieszczono, sąd zastosowałby przepisy Konwencji, a sposób rozstrzygnięcia byłby dla niego korzystniejszy.
W praktyce omawiany przepis ma zastosowanie rzadko. Wynika to z faktu zamieszczenia klauzuli paramount na powszechnie stosowanym formularzu listu przewozowego opracowanym przez IRU, jak również z trudności w udowodnieniu poniesienia szkody na skutek niezamieszczenia tej klauzuli.
Zaufali nam:
