|
8 marca 2023 | Ostatnio zmodyfikowano 17 grudnia, 2023 o 14:02 | Czas na przeczytanie: 9 minut
Pozostałe Artykuły
Kiedy stosuje się konwencję CMR?
Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) została sporządzona w Genewie 19 maja 1956 roku, zaś w Polsce obowiązuje od 13 czerwca 1962 roku.
Zgodnie z art. 1 CMR przepisy konwencji stosuje się do wszystkich umów, których przedmiotem jest zarobkowy przewóz drogowy towarów niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia oraz dostarczenia przesyłki znajduje się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem stosującym przepisy konwencji.
Konwencję CMR stosuje się do transportu z użyciem pojazdów zdefiniowanych w Konwencji o ruchu drogowym rozumianych jako:
pojazdy samochodowe – każdy pojazd poruszający się po drogach o własnym napędzie przy pomocy urządzenia mechanicznego, przeznaczony najczęściej do transportu osób lub towarów, a nie będący pojazdem poruszającym się po szynach lub połączonym z przewodami elektrycznymi (z wyłączeniem rowerów z silnikiem pomocniczym);
pojazdy członowe – każdy pojazd samochodowy z przyczepą bez przedniej osi w ten sposób złączoną z pojazdem, że część przyczepy spoczywa na pojeździe ciągnącym i że znaczna część ciężaru przyczepy i jej ładunku obciąża pojazd ciągnący (takie przyczepy określa się jako naczepy);
przyczepy – każdy pojazd przeznaczony do przyczepiania do pojazdu samochodowego.
Tak szerokie rozumienie terminów skutkuje koniecznością stosowania konwencji CMR przez wszystkie firmy z branży TSL bez względu na rodzaj wykorzystanej floty samochodowej pod warunkiem spełnienia przesłanki transportu transgranicznego. Konwencja CMR powinna być stosowana również w przypadku, kiedy transport realizowany jest z udziałem państw oraz organizacji z sektora trzeciego. W określonych sytuacjach międzynarodową regulację stosuje się do całości transportu intermodalnego (łączonego), np. drogowo-kolejowego.
Jedyne wyłączenia w zakresie przedmiotowym przewiduje art. 1 ust. 4 konwencji, zgodnie z którym jej przepisów nie stosuje się do:
przewozów wykonywanych na podstawie międzynarodowych konwencji pocztowych;
przewozu zwłok;
przewozów rzeczy przesiedlenia.
Zasady odpowiedzialności przewoźnika za działanie osób trzecich
Konwencja CMR w art. 3 wprowadza ogólną zasadę, zgodnie z którą przewoźnik odpowiada za działania innych podmiotów, którymi posługuje się w toku wykonania zlecenia, w związku z przyjęciem towaru, nie musi jednak osobiście podejmować się jego realizacji. Tak surowy zakres odpowiedzialności jest uzasadniony faktem, że to zwłaszcza przewoźnik osiąga największy zysk z przewozu towarów, a w rezultacie przyjmuje na siebie odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za działania i zaniechania osób trzecich tak długo, jak działają one w wykonaniu swoich funkcji.
Znając potencjalną wysokość odszkodowania i jego zakres przewoźnik może negocjować odpowiednio wysoki fracht (opłatę za przewóz) albo wykupić szerszy zakres ubezpieczenia. Warto rozważyć skorzystanie z usług kancelarii prawnej, która wesprze firmę w negocjacjach z partnerami handlowymi w szczególności jeśli chodzi o odpowiedzialność przewoźnika.
Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika
Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika określa art. 17 konwencji CMR. Zgodnie z tym przepisem przewoźnik odpowiada za:
całkowite lub częściowe zaginięcie towaru;
uszkodzenie towaru;
opóźnienie w dostawie –
od momentu przyjęcia towaru do czasu jego wydania, chyba że do powstania szkody doszło:
z winy osoby uprawnionej;
w związku ze zleceniem osoby uprawnionej niewynikającym z winy przewoźnika;
z winy własnej towaru;
z okoliczności, których przewoźnik nie mógł przewidzieć i którym nie mógł zapobiec.
Powstanie odpowiedzialności na gruncie CMR warunkuje zaistnienie przesłanki:
odpowiedzialności;
wystąpienia szkody;
związku przyczynowego między zdarzeniem a szkodą.
Domniemanie wykazania okoliczności przeciwnej spoczywa na przewoźniku. Jeżeli mu się to uda, dowód przeciwny może przeprowadzić osoba, która wykaże, że szkoda nie powstała wyłącznie lub częściowo z jednej z tych przyczyn.
Konwencja CMR przewiduje możliwość zwolnienia się z odpowiedzialności w przypadku wykazania wystąpienia jednej z przesłanek, o których mowa w art. 17 ust. 4 (tzw. szczególne niebezpieczeństwa). Są to:
użycie pojazdów otwartych i nieprzykrytych opończą, o ile taki wymóg był zastrzeżony w liście przewozowym;
brak lub wadliwe opakowanie, jeżeli może mieć to wpływ na zaginięcie lub uszkodzenie towaru;
manipulowanie, ładowanie, rozmieszczenie lub wyładowywanie towaru przez nadawcę, odbiorcę albo osoby działające w ich imieniu;
naturalne właściwości towarów, które mogą powodować całkowite lub częściowe ich zaginięcie lub uszkodzenie (np. działanie rdzy, zepsucie, wyschnięcie);
niedostateczność lub wadliwość cech lub numerów na sztukach przesyłki;
przewóz żywych zwierząt.
Warto jednocześnie zwrócić uwagę, że nie zawsze pojawi się możliwość powołania się na okoliczności ekskulpacyjne. W niektórych przypadkach niezbędne będzie wykazanie przez przewoźnika, że np. posłużył się specjalistycznym środkiem transportu i przedsięwziął wszelkie obowiązujące go w danych okolicznościach środki, co do wyboru, utrzymania i użycia urządzeń oraz zastosował się do udzielonych instrukcji. W celu uniknięcia wątpliwości co do zakresu odpowiedzialności przewoźnika i ułatwienia ewentualnego dochodzenia roszczeń należy w szczególności zadbać o precyzyjne wypełnienie listu przewozowego.
Odpowiedzialność za zaginięcie towaru
Odpowiedzialność odszkodowawczą za zaginięcie towaru przewiduje art. 23 konwencji CMR. Wartość odszkodowania w tym przypadku oblicza się według wartości towaru w miejscu i czasie przyjęcia go do przewozu.
Wartość towarów określa się przede wszystkim według ceny giełdowej, w drugiej kolejności według ceny rynkowej. Dopiero w sytuacji, kiedy ustalenie wartości z wykorzystaniem tych metod nie jest możliwe strony mogą odwołać się do zwykłej wartości towarów danego rodzaju i jakości. Wysokość odszkodowania nigdy nie może więc przekroczyć typowej rynkowej wartości towaru.
Roszczenie odszkodowawcze obejmuje również koszty poniesione w związku z przewozem towaru, tj. cło, przewoźne oraz inne wydatki. Wydatków tych można dochodzić w całości lub części zależnie od zakresu ubytku w towarze.
Odpowiedzialność za uszkodzenie towaru
Odpowiedzialność za uszkodzenie towaru przewiduje art. 25 konwencji CMR. W razie uszkodzenia przesyłki przewoźnik jest zobowiązany do zapłaty kwoty odpowiadającej stopniowi, w jakim przewożony towar utracił wartość. Wysokość odszkodowania oblicza się analogicznie jak w przypadku zaginięcia towaru z tym zastrzeżeniem, że:
w sytuacji, kiedy uszkodzenie dotyczy całej przesyłki wysokość odszkodowania nie może przekroczyć kwoty odszkodowania należnego w przypadku zaginięcia całości przesyłki;
w sytuacji, kiedy uszkodzenie dotyczy jedynie części przesyłki wysokość odszkodowania nie może przekroczyć kwoty odszkodowania należnego za zaginięcie tej części przesyłki.
W doktrynie przyjmuje się, że uszkodzeniem towaru nie są jego zmiany jakościowe, które prowadzą do obniżenia jego wartości użytkowej lub handlowej, np. parowanie cieczy.
Odpowiedzialność za opóźnienie dostawy
Odszkodowanie w przypadku opóźnienia dostawy określa się na podstawie art. 23 ust. 5 konwencji CMR. Przewoźnik jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania, jeżeli z faktu opóźnienia wynikła szkoda. Wysokość żądania nie może przekroczyć przewoźnego.
W sytuacji, kiedy opóźnienie w dostawie towaru doprowadziło jednocześnie do powstania szkody w przesyłce, dopuszcza się możliwość kumulowania odszkodowania za uszkodzenie towaru oraz opóźnienie.
Warto podkreślić, że strony nie mogą umówić się na niższe limity odpowiedzialności niż przepisy konwencji CMR. Regulacja międzynarodowa ma charakter powszechnie obowiązujący, a co za tym idzie, obejmuje wszystkie, współpracujące ze sobą strony.
Jednocześnie ewentualne zastrzeżenia powinny być zgłoszone przewoźnikowi w krótkich terminach, inaczej obowiązuje domniemanie, że towar został dostarczony w stanie określonym w liście przewozowym. Dlatego tak ważne jest, aby odbiorca towaru jak najszybciej zbadał transport (najlepiej jeszcze w obecności przewoźnika).
Jak wygląda zadeklarowanie wartości towaru?
Granicę odpowiedzialności odszkodowawczej można przesunąć poprzez zadeklarowanie wyższej wartości przewożonego towaru niż rynkowa. Należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 26 ust. 1 CMR taka deklaracja powinna nastąpić w liście przewozowym oraz po uiszczeniu odpowiedniej kwoty.
Ważne jest, aby w dokumencie, na podstawie którego odbywa się przewóz ładunku wskazać zarówno fakt zadeklarowania wyższej kwoty, jak i opłatę z tego tytułu. Inaczej w praktyce może pojawić się problem z dochodzeniem odszkodowania w toku procesu sądowego.
Podmiot domagający się odszkodowania może oczywiście twierdzić, że dodatkowa opłata została już uwzględniona w opłacie za przewóz, ale będzie to wymagało powołania odpowiednich dowodów, np. zeznań świadków lub korespondencji mailowej z przewoźnikiem.
Właściwość sądu w sprawach z zakresu konwencji CMR
Zgodnie z art. 31 konwencji CMR w sporach wynikających z przewozu powód może wnieść powództwo do sądów umawiających się krajów, określonych przez strony w drodze porozumienia (np. jako klauzula prorogacyjna w umowie), a dodatkowo do sądu kraju, na którego obszarze:
pozwany ma stałe miejsce zamieszkania, siedzibę, filię lub agencję za pośrednictwem której zawarto umowę o przewóz;
znajduje się miejsce przejęcia towaru do przewozu lub miejsce jego dostawy.
Wyrok wydany przez sąd któregokolwiek z umawiających się krajów staje się wykonalny również na terytorium innego państwa będącego członkiem konwencji.
Roszczenia z tytułu prawa przewozowego przedawniają się w krótkim, 1-rocznym terminie. Jedynie w przypadku szkód powstałych w wyniku winy przewoźnika, tak umyślnej lub niedbalstwa, termin przedawnienia ulega wydłużeniu do 3 lat. Okres przedawnienia liczy się inaczej, w zależności od okoliczności powstania szkody:
w przypadku częściowego zaginięcia, uszkodzenia towaru lub opóźnienia dostawy – od dnia wydania towaru;
w przypadku całkowitego zaginięcia towaru – z upływem umówionego terminu dostawy, a w przypadku jego braku z upływem 60 dni od dnia przyjęcia towaru przez przewoźnika;
w innych przypadkach – z upływem 3-miesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.
Odpowiedzialność odszkodowawcza przewoźnika jest surowa, a kwoty odszkodowań potrafią być bardzo wysokie. Aby zadbać o poprawne relacje z kontrahentami warto zadbać o precyzyjną umowę przewozu i dokładne wypełnienie listu przewozowego. To gwarancja, że strony umowy nie będą miały wątpliwości co do zakresu i sposobu wykonania usługi.
Pytania i odpowiedzi
Przepisy konwencji CMR w art. 29 przewidują wyłączenie ograniczenia odpowiedzialności w sytuacji, kiedy przewoźnik lub inne osoby działające w jego imieniu doprowadzają do powstania szkody wskutek złego zamiaru lub niedbalstwa. Wyłączenie ochrony oprócz niemożności powołania się na okoliczności zwalniające z odpowiedzialności skutkuje również brakiem możliwości skorzystania z konstrukcji przerzucenia ciężaru dowodu tam, gdzie w normalnych warunkach byłoby to dopuszczalne.
Może Ciebie również zainteresować:
Zaufali nam:
