Dobra osobiste a znaki towarowe

Nie ulega wątpliwości, że każda osoba fizyczna posiada niezbywalne dobra osobiste, takie jak zdrowie, wolność czy wizerunek. Stanowi o tym art. 23 Kodeksu cywilnego. Nadto, także każda osoba prawna, z uwagi na zagwarantowaną jej wolność gospodarczą, posiada szereg praw podmiotowych. Ich nadanie przez prawodawcę ma na celu ochronę prowadzonej działalności. Ustawodawca zdecydował się objąć ochroną prawną także dobra osobiste osób prawnych z uwagi na fakt, że nierzadko to właśnie ich zabezpieczenie decyduje o „być albo nie być” danego przedsiębiorstwa. Dobra osobiste przedsiębiorcy wpływają bowiem na jego reputację, rozpoznawalność i renomę i mogą być podstawą naruszenia dobra osobistego (naruszenia dóbr osobistych). Dlatego właśnie, Kodeks cywilny w art. 43 stanowi wprost: Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

W polskim prawie cywilnym nie istnieje zamknięty katalog dóbr osobistych, zarówno jeśli chodzi o dobra osób fizycznych jak i prawnych. Nie mają one także swojej legalnej definicji, stąd trudno jest czasami precyzyjnie wskazać, jakie elementy są objęte ochroną na gruncie art. 23 i 43 Kodeksu cywilnego. Należy jednak zwrócić uwagę, że katalog ten nieustannie się powiększa. Związane jest to przede wszystkim z rozwojem technologii i zachodzącymi zmianami w zakresie rozwoju stosunków społecznych, gospodarczych czy nawet politycznych. Na ten temat szeroko wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 lipca 1993 (I PZP 28/93): Odpowiedź na pytanie, czy określone dobro człowieka jest jego dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 i 24 k.c., zależy od wielu czynników, gdyż pojęcie to należy odnosić do określonego poziomu rozwoju technologicznego i cywilizacyjnego, przyjętych w społeczeństwie zasad moralnych i prawnych, istniejącego rozwoju stosunków społecznych, gospodarczych czy nawet politycznych. Pojęcie naruszenia określonego dobra osobistego jest również pojęciem dynamicznym w czasie i dotyczącym konkretnych środowisk.

O ile ustawodawca wskazał przykłady dóbr osobistych osób fizycznych (zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska), o tyle powstrzymał się od dawania wskazówek co do określenia, czym są dobra osobiste osób prawnych. Odpowiedzi należy zatem szukać w orzecznictwie. Sąd Najwyższy już w 1968 roku (sygn. II CR 259/86) stwierdził, że dobra osobiste osób prawnych – to wartości niemajątkowe, dzięki którym osoba prawna może funkcjonować zgodnie ze swym zakresem działań. Na przestrzeni lat sądy wielokrotnie wypowiadały się w tym zakresie, wskazując w szczególności takie dobra osobiste osób prawnych jak: dobre imię, firma, tajemnica korespondencji, czy nietykalność pomieszczeń – naruszenie których to naruszenie dóbr osobistych, które mogą wiązać się następnie z koniecznością zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej czy naprawienia szkody majątkowej lub zadośćuczynienia pieniężnego w związku z ochroną prawa cywilnego czy rejestracji znaku towarowego (ochroną prawa cywilnego niezależnie).

Zgodnie z przepisami Ustawy Prawo własności przemysłowej, jako znak towarowy zastrzec można nie tylko formę graficzną. Zgodnie z definicją z art. 120 Ustawy, może to być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. A zatem znak towarowy może przybrać formę m.in. wyrazu – w tym także imienia nazwiska, czy pseudonimu. Może mieć także formę graficzną, co nie wyklucza iż przybierze kształt czyjegoś wizerunku. Zarówno nazwisko jak i wizerunek osoby fizycznej tymczasem, bez wątpienia są dobrami osobistymi. Jakie konsekwencje ma zatem zarejestrowanie nazwiska jako znaku towarowego?

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 września 2006 roku (sygn. II GSK 115/06) wskazał, że nazwisko może być znakiem towarowym służącym do odróżniania towarów lub usług określonego przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw. Rejestrowanie nazwiska jako znaków towarowych to metoda często stosowana przez znane osobistości, których imię i nazwisko charakteryzuje się pewną renomą i stanowi ich markę osobistą. Taki znak towarowy może stanowić po prostu imię i nazwisko (David i Victoria Beckham zdecydowali się zastrzec jako znaki towarowe imiona i nazwiska swoich dzieci) lub przyjąć formę nazwy firmy np. Paprocki & Brzozowski, Dolce & Gabbana. Ponadto, samo imię także może stanowić znak towarowy. Dobrym przykładem będzie popularna sieć salonów meblowych o nazwie „Agata”.

Kto może zarejestrować imię i nazwisko jako znak towarowy? Co do zasady osoba, która posługuje się danym imieniem i nazwiskiem. Należy mieć jednak na uwadze, że niezwykle rzadko nazwisko jest dobrem osobistym tylko jednej osoby. A zatem przed złożeniem wniosku o rejestrację nazwiska jako znaku, warto sprawdzić czy takim działaniem to my nie naruszymy dobra osobistego osoby trzeciej. Jak sprawdzić znaki towarowe? Jeżeli czujemy się na siłach, możemy skorzystać z ogólnodostępnych baz danych i sprawdzić, czy istnieje możliwość zarejestrowania naszego znaku . Jeżeli jednak nie czujemy się biegli w prowadzeniu tego typu due dillgiance, warto skorzystać z fachowej pomocy specjalistów, którzy przeprowadzą kompleksową weryfikację i pomogą zarejestrować znak.

Zarejestrowanie imienia i nazwiska jako znaku towarowego sprawia, że z jednej strony korzysta ono z ochrony właściwej dobrom osobistym, z drugiej zaś także ze środków ochrony przewidzianych przepisami Ustawy Prawo własności przemysłowej. Jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca 1988 roku (sygn. IV CR 60/88) osobie, której dobro osobiste w postaci prawa do nazwiska zostało naruszone stosowaniem znaku towarowego, przysługuje ochrona na podstawie przepisów art. 23 i 24 k.c.

Więcej na temat rejestracji nazwiska jako znaków towarowych mogą Państwo przeczytać w artykule Czy można zastrzec nazwisko jako znak towarowy? Zachęcamy do lektury!