Znak towarowy - co to? Definicja, przykłady

Znakiem towarowym jest każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Mogą to być w szczególności wyrazy, rysunki, ornamenty, kompozycja kolorystyczna. Znak towarowy pełni funkcje przede wszystkim identyfikacyjne, zwiększa rozpoznawalność przedsiębiorstwa czy posiadanej przez niego marki. Odróżnia nasze produkty i usługi od oferty konkurencji.

Znakiem towarowym może być więc bardzo kunsztowny obrazek odwołujący się do tradycji produktu, taka grafika może być opatrzona nazwą produktu, lecz nie jest to konieczne. Sama nazwa produktu, zapisana niepowtarzalnym krojem lub kolorem czcionki również może być znakiem towarowym. Także bardzo charakterystyczny kolor może być używany jako znak handlowy. Takie rozwiązanie stosują m. in. popularne w Polsce sieci komórkowe. W ich przypadku na podstawie koloru ulotek od razu możemy się domyślić, z jaką firmą mamy do czynienia. W zależności od branży znakami towarowymi mogą być też charakterystyczne dźwięki, zapachy czy gesty człowieka.

By oznaczenie zostało uznane za znak towarowy, musi spełniać łącznie cztery kryteria:

• Postrzegalność za pomocą ludzkich zmysłów

Przede wszystkich chodzi o możliwość postrzegania znaku towarowego za pomocą wzroku i słuchu, co sugeruje sam ustawodawca w art. 120 ust. 2 ustawy prawo własności przemysłowej. Teoretycznie możliwe jest zastrzeżenie również znaków odbieranych za pomocą innych zmysłów, np. węchu, ale w praktyce tego typu wnioski rejestracyjne nie są akceptowane. Brakuje obecnie technologii, które pozwoliłyby na odzwierciedlenie takich znaków w rejestrze.

• Jednolitość

Jednolitość znaku towarowego polega na tym, że jest on na tyle czytelny, że może zostać objęty jednym aktem postrzegania. Kryterium jednolitości nie spełniają szczególnie rozbudowane znaki towarowe.

• Samodzielność względem oznaczanego towaru

Kryterium samodzielności jest spełnione, jeżeli znak towarowy może zostać oddzielony od towaru, który oznacza i stanowi samoistną, integralną część. Znakiem towarowym nie może być sam towar lub jego część.

• Możliwość przedstawienia oznaczenia w sposób jasny i precyzyjny

Znak towarowy wprawdzie nie musi być już dłużej odzwierciedlony w postaci graficznej, wymaga się jednak, aby spełniał tzw. kryteria Sieckmanna (zgodnie z orzecznictwem ETS w sprawie C-237/00). W sprawie tej przyjęto, że znak towarowy może być przedstawiony w dowolnej postaci z wykorzystaniem dostępnej technologii pod warunkiem, że przedstawienie to jest m.in. jasne, precyzyjne, zrozumiałe i obiektywne.

ZALETY POSIADANIA ZAREJESTROWANEGO ZNAKU HANDLOWEGO

Zarejestrowany znak towarowy jest rodzajem prawnego monopolu. Jego właściciel uzyskuje ochronę prawną oznaczanych tym znakiem usług i towarów. Znak towarowy jest dobrem majątkowym niematerialnym. W praktyce daje on po prostu prawnie chronioną możliwość wyłącznego dysponowania oznaczonymi nim produktami naszego przedsiębiorstwa. Znaki towarowe są nieodzownym elementem rozwiniętego rynku, chronią zasady uczciwej konkurencji, ułatwiają budowanie własnej marki oraz zapewniają klientom lepsze rozeznanie w ofercie.

Choć pierwsza rejestracja znaku towarowego w Polsce miała miejsce już w 1924 roku, tajemnicą poliszynela jest, że nasz kraj nie dysponuje zbyt wieloma światowo rozpoznawalnymi markami. Ekonomiści i analitycy podkreślają, że przy szacowaniu realnej siły ekonomicznej kraju pula jego globalnych przedsiębiorstw ma bardzo duże znaczenie. Przykłady ze świata zdają się to potwierdzać: najsilniejsze gospodarki państw takich jak Niemcy, Japonia czy Stany Zjednoczone posiadają wiele firm globalnie znanych m. in. w branżach motoryzacyjnych, elektronicznych czy spożywczych. Jak bardzo znane są znaki towarowe niektórych napojów gazowanych czy luksusowych samochodów nie trzeba nikogo przekonywać.

Posiadanie rozpoznawalnego znaku towarowego może w praktyce przyczynić się do awansu prowadzonego przez nas przedsiębiorstwa do wyższej ligi. Wystarczy tylko się zastanowić, ile z używanych w prywatnym lub zawodowym życiu produktów rozpoznajemy dzięki ich nazwie, logo, kolorowi czy np. kształcie opakowania. Dobrze oznaczony płyn do naczyń przestaje być jedną z białych butelek na sklepowej półce. Staje się nosicielem marki, rozpoznawalnym obiektem w gospodarstwie domowym, zaczyna być kojarzony z jakością, a także filozofią i wartościami wytwarzającego go przedsiębiorstwa. Przede wszystkim jednak znak towarowy chroni markę i pozycję wytwarzanego produktu przed próbami nieuczciwej konkurencji ze strony innych przedsiębiorstw.

• Dla początkujących przedsiębiorstw rejestracja znaku towarowego przyczyni się do zwiększenia rozpoznawalności i wartości budowanej od podstaw marki.
• Dla przedsiębiorstw posiadających już produkt o wyrobionej renomie rejestracja znaku towarowego pozwoli bronić się przed nieuczciwą konkurencją, np. chcącą oferować bardzo podobny, wprowadzający w błąd produkt.

Prawo ochrony znaku towarowego udzielane przez Urząd Patentowy RP jest skuteczne w granicach terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jako ciekawostkę można wskazać, że znak towarowy stanowi równie wartościowe aktywa dla firmy, jak np. maszyny lub infrastruktura IT, choć nie da się go dotknąć. Dzisiaj nie budzi już wątpliwości, że znak towarowy może zostać obciążony ograniczony prawem rzeczowym, a także stanowić zabezpieczenie finansowania dłużnego (np. kredytu udzielanego przez bank). Pozostaje jedynie kwestia wyceny jego wartości i udowodnienia, ile tak naprawdę warte jest oznaczenie.

JAK ZAREJESTROWAĆ ZNAK TOWAROWY

W rejestracji znaków towarowych obowiązuje zasada first to file, czyli kto pierwszy ten lepszy. Dlatego by uniknąć późniejszych komplikacji warto na początku sprawdzić, czy z ochrony przyznanej podobnemu znakowi nie korzysta już inny podmiot. Warto w tym celu przejrzeć jedną z baz zarejestrowanych znaków towarowych.

• Baza znaków krajowych: link
• Baza znaków Unii Europejskiej: link

Oczywiście nie musimy przeglądać obszernych baz danych od deski do deski samemu, wskazane będzie natomiast orientacyjne wyszukanie podobnych nazw produktu lub usługi. Jeśli właściciel innego znaku, który uzna, że posiadany przez niego wyróżnik jest podobny do wybranego przez naszą firmę, może wnieść od rejestracji sprzeciw. Sprzeciw należy złożyć w terminie 3 miesięcy od daty ogłoszenia w Biuletynie Urzędu Patentowego o zgłoszeniu kwestionowanego znaku towarowego. Sprzeciw stanowi pismo procesowe, które musi czynić zadość warunkom, o których mowa w ustawie prawo własności przemysłowej i wskazywać strony postępowania, podstawę faktyczną i prawną, zakres sprzeciwu oraz podpis osoby kwestionującej zgłoszenie pierwotne.

• Gdy już zdecydujemy się na rejestrację znaku towarowego, pierwszym krokiem jaki powinniśmy uczynić to złożenie podania. Powinno ono zawierać
  1. Określenie znaku towarowego
  2. Wskazanie towarów, dla których znak jest przeznaczony
  3. Regulamin znaku (dotyczy prawa ochrony wspólnego znaku towarowego)
  4. Pełnomocnictwo (jeśli działamy poprzez pełnomocnika) Organem właściwym jest Urząd Patentowy RP.
• W drugim etapie następuje kontrola formalnoprawna zgłoszenia. Zostanie ono ujawnione w zewnętrznej bazie znaków towarowych UP RP. Urząd ma na to 2 miesiące.
• W kolejnym etapie Urząd Patentowy RP bada, czy nie wystąpiły bezwzględne przesłanki odmowy ochrony. Przeszkody stojące na drodze do zarejestrowania znaku towarowego zostaną omówione szczegółowo w następnym punkcie wpisu. To tak zwane badanie merytoryczne zgłoszenia.
• Następnie informacje o zgłoszeniu i znaku towarowym zostaną ogłoszone w Biuletynie Urzędu Patentowego RP. W tym czasie zainteresowane osoby mają czas na zapoznanie się ze zgłoszeniem i ewentualnie w terminie 3 miesięcy wniesienie sprzeciwu.

Ostatecznie Urząd Patentowy wydaje decyzje w przedmiocie udzielenia ochrony. Jeśli jest ona pozytywna dla strony, uzyskuje ona ochronę swojego znaku towarowego na 10 lat. Przed upływem tego okresu można zgłosić wniosek o wydłużenie ochrony o kolejną dekadę. Ustawodawca dopuszcza możliwość skorzystania z 6-miesięcznej karencji i wniesienia wniosku po wygaśnięciu ochrony. Dodatkowy termin jest nieprzywracalny i wiąże się z koniecznością uiszczenia powiększonej opłaty.

Używanie znaku towarowego, który podlega przyznanej nam ochronie polega w szczególności na:

• Umieszczaniu tego znaku na towarach
• Oferowaniu i wprowadzaniu towarów do obrotu;
• Imporcie lub eksporcie towarów;
• Składowaniu towarów w celu oferowania i wprowadzania do obrotu;
• Oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem;
• Umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzeniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług;
• Posługiwaniu się znakiem w celu reklamy

PRZESZKODY NA DRODZE DO REJESTRACJI ZNAKU TOWAROWEGO

Przeszkody wyłączające możliwość rejestracji znaku towarowego dzielą się na:

1. Przesłanki bezwzględne – badane są z urzędu przez Urząd Patentowy RP.
2. Przesłanki względne – są badane tylko, jeśli powołał się na nie inny podmiot w sprzeciwie do naszego podania.

Z przeszkodami bezwzględnymi mamy do czynienia przede wszystkim, gdy znak towarowy nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego odróżnienia naszych produktów od konkurencji. Nie można więc nazwać swoich produktów po prostu „pasta do zębów” lub „buty sportowe”. Znakiem towarowym będzie więc ich indywidualne określenie („buty sportowe Szymański”). Znak towarowy nie może też wprowadzać odbiorców w błąd co do rodzaju produktu, czy jego pochodzenia. Zbyt prowokacyjne lub przekraczające granice dobrego smaku logotypy mogą być uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Utrudniona jest także rejestracja znaków handlowych zawierających symbole właściwe państwu polskiemu, a także elementy mające wartość patriotyczną albo religijną.

Względne przeszkody udzielenia ochrony wiążą się natomiast przede wszystkim z istnieniem wcześniej zarejestrowanego prawa. Dotyczyć ono musi identycznego lub podobnego znaku towarowego oznaczającego identyczne lub podobne towary albo usługi. Urząd Patentowy rozpatruje te przesłanki tylko jeśli zostały one podniesione w zgłoszonym w sprzeciwie i ocenia, w jakim stopniu mogą one stanowić zagrożenie dla renomy właściciela wcześniej zarejestrowanego znaku. Oczywiście właściciel wcześniej zarejestrowanego znaku może po prostu naszego zgłoszenia nie zauważyć i tym samym przegapić 3-miesięczny termin na wniesienie sprzeciwu.

WYGAŚNIĘCIE ZNAKU TOWAROWEGO

Ochrona, którą uzyskujemy nie jest nieograniczona w czasie. W następujących przypadkach znak towarowy wygasa:

• Upływa okres ochrony, który wynosi 10 lat, można jednak go przedłużyć o kolejne 10 lat.
• Uprawniony zrzeka się prawa.
• Znak towarowy nie jest używany w sposób rzeczywisty w ciągu nieprzerwanego okresu 5 lat.
• Znak utracił swoje odróżniające znamiona.
• Uprawniony do ochrony wprowadza odbiorców w błąd za pomocą znaku.
• Uprawniony, będący podmiotem o zdolności prawnej, został wykreślony z właściwego rejestru – czyli z KRS lub CEIDG.

Wątpliwości zazwyczaj budzi pojęcie rzeczywistego używania znaku towarowego. Przede wszystkim zarejestrowane oznaczenie musi być używane na oznaczenie towarów lub usług przedsiębiorcy w obrocie. Nie musi być to sprzedaż, choć zazwyczaj tak właśnie będzie. Używanie może polegać np. na magazynowaniu, konfekcjonowaniu lub eksporcie, ale nie może ograniczać się do korzystania z oznaczeń wyłącznie w wewnętrznym obrocie firmowym.

Podmiot uprawniony powinien wykorzystywać znak w postaci niezmodyfikowanej oraz wyłącznie w klasach dla których został zgłoszony według Klasyfikacji Nicejskiej.

PODSUMOWANIE

W warunkach konkurencji wśród wielu prężnie rozwijających się polskich biznesów rejestracja znaku handlowego to co raz częściej konieczny element prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwom na wczesnym etapie działalności daje ona pewność dysponowania własną marką. Wtedy rejestracja znaku pozwoli uniknąć sytuacji, gdzie po kilku latach faktycznego używania określonego logo lub nazwy będziemy musieli je zmienić, gdyż ktoś inny wcześniej zarejestrował podobne. Dodatkowo znak towarowy może stanowić źródło dochodu – można go sprzedać albo udzielić licencji na korzystanie z niego. Rozpoznawalny znak towarowy, korzystający z ochrony prawnej staje się kolejnym z aktywów firmy, pozwala zaznaczyć jej charakter i efektywnie wyróżnić ją na rynku. Każde przedsiębiorstwo z pasją, wizją i wartościami, które chce reprezentować powinno zadbać o ochronę swojego symbolu.

FAQ