Platformy subskrypcyjne – jak działają?

Słowo subskrypcja pochodzi z języka łacińskiego, od wyrazy subscriptio, który oznacza podpisanie się. Dziś powiedzielibyśmy raczej zapisanie się – do czegoś lub na coś – i w rzeczywistości to tak właśnie działa subskrypcja. Polega ona na zapisaniu się do korzystania z określonego dobra czy usługi w zamian za stałą, regularną opłatę. Z subskrypcją związany jest także konkretny, charakterystyczny rodzaj płatności. Polega on na w dużym uproszczeniu na schemacie, w którym osoba dokonująca subskrypcji, zwana subskrybentem, regularnie uiszcza opłatę w zamian za dostęp do określonych produktów lub usług. W praktyce, dostawcy takich ofert posunęli się już o krok dalej: klient nie musi nawet pamiętać o uiszczaniu opłaty. Jest ona pobierana wprost z jego karty lub konta jako metody płatności w modelu subskrypcyjnym, szczególnie jeśli chodzi o usługi telekomunikacyjne czy w sklepie internetowym (jako model płatności). Może on wówczas w niezakłócony sposób korzystać z cyklicznych dostępów do dóbr objętych subskrypcją.

Na rynku można zauważyć wykształcenie się modelu subskrypcji w ramach trzech głównych nurtów tj. subskrypcji produktów, usług oraz e-commerce. W pierwszych dwóch rodzajach mamy do czynienia z dostarczaniem określonych towarów (np. suplementów lub cateringu), lub usług (np. wstępu na siłownię, dostępu do mediów). Trzeci typ – subskrypcja e-commerce – zakłada z kolei dostęp do darmowej dostawy i specjalnych zniżek w sklepach internetowych. Tak działają m.in. Empik, Zalando, Ikea czy Glovo czy Playstation Plus, o czym świadczy choćby najnowszy raportu Deloitte jesli chodzi o subskrypcje którą daje Playstation Plus, która na czym polega subskrypcja w związku z płatnością do oprogramowanie dostępne w opcji wykupienia przez internet.

Należy przyznać, że obecnie subskrypcja jest niezwykle wygodnym sposobem nabywania towarów i usług, pozwalającym na niezakłócony dostęp do nich, bez konieczności pamiętania o ich zakupie. Ponadto, możliwość skorzystania z subskrypcji sprawia, że dostęp do danego towaru lub usługi jest często tańszy, aniżeli w sytuacji, gdybyśmy nabywali dostęp do każdego pojedynczego egzemplarza. Dzięki subskrybowaniu oszczędzamy więc zarówno czas jak i pieniądze.

Współcześni subskrypcja jest modelem biznesowym wyjątkowo lubianym przez podmioty dostarczające treści, z którymi związane są prawa własności intelektualnej i które nie muszą być dystrybuowane w materialnej formie: filmów, muzyki, szkoleń, podcastów, czy ebooków. Aby możliwie uprościć model sprzedaży, korzystają z platform subskrypcyjnych – dedykowanych witryn internetowych pozwalających na dystrybuowanie produktów cyfrowych w ramach subskrypcji.

Chociaż na pozór wszystkie platformy subskrypcyjne są do siebie podobne, to jednak z uwagi na ich cechy charakterystyczne możemy dokonać pewnej kategoryzacji. Wyróżnikami będą sposób funkcjonowania, typy oferowanych subskrypcji oraz metody dokonywania płatności – a co z a tym wszystkim idzie: wymogi prawne.

Platforma z czasowym prawem do korzystania z utworu

Pierwszym rodzajem platformy subskrypcyjnej, z którym można spotkać się w praktyce, jest platforma zakładająca umożliwienie użytkownikowi dostępu do określonej treści za określoną kwotę, przez określony czas. Dla przykładu: kupujący stworzył szkolenie, do którego dostęp dystrybuuje za pośrednictwem platformy subskrypcyjnej. Kupujący może odtwarzać owo szkolenie przez 30 dni, za określoną kwotę. Aby mieć w dalszym ciągu dostęp do kursu, musi przedłużyć abonament o kolejne 30 dni, za kolejną porcję środków.

Czasami zdarza się, że z danym utworem związane są dodatkowe usługi np. konsultacje lub dostęp do materiałów w postaci kart pracy czy testów weryfikujących wiedzę. Co do zasady jednak, we wspomnianym powyżej modelu, nacisk kładziemy na konstrukcję nabycia prawa do korzystania.

Platforma z czasowym dostępem do całości zasobów

Innym przykładem platformy subskrypcyjnej, jest platforma oferująca cykliczny dostęp do wszystkich treści zgromadzonych w ramach serwisu za jedną określoną opłatę. Użytkownik ma więc prawo korzystania ze wszystkich zasobów dostępnych u danego dostawcy i płaci nie za korzystanie z jednego konkretnego produktu, a za dostęp do zgromadzonych na platformie treści.

Przez pryzmat omawianego tematu, niezwykle istotne jest zwrócenie uwagi na dwa akty normatywne: polską Ustawę o prawach konsumenta oraz europejską Dyrektywę zwaną potocznie Dyrektywą OMNIBUS.

Polskie ustawodawstwo, w słowniczku wyrażeń ustawowych z art. 2 pkt 5) Ustawy o prawach konsumenta wskazało, iż jako „treść cyfrową” rozumie dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej. Treścią cyfrową będą więc wszelkie filmy, audiobooki, gry czy kursy w formie wideo, które prezentowane są w niematerialnej formie. Wydawałoby się zatem, że działalność platformy subskrypcyjnych polega właśnie na dostarczaniu treści cyfrowych. Ale czy na pewno?

Przeglądając bowiem dalej przepisy Ustawy o prawach konsumenta, pod punktem 5) znajdziemy pkt 5a) a w nim inną, bardzo podobną – a jednak bardzo się różniącą – definicję „usługi cyfrowej”, czyli usługi pozwalającej konsumentowi na:

• wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej,
• wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi,
• inne formy interakcji za pomocą danych w postaci cyfrowej.

Usługą taką będzie więc każda usługa oferująca dostęp w ramach określonego systemu m.in. do poczty, do chmury obliczeniowej, hostingów czy wirtualnych dysków. A co w takim razie z platformą?

W konsekwencji rozróżnienia tych dwóch pojęć – treści cyfrowej oraz usługi cyfrowej – całkiem naturalnie mogą pojawić się więc wątpliwości co do zaszeregowania faktycznej działalności platform subskrypcyjnych pod jedną z tych definicji.

W tej kwestii pomocną dłoń wyciąga wspomniana już wcześniej Dyrektywa OMNIBUS. W preambule do jej postanowień zawarto wskazówkę, zgodnie z którą:

„Treści cyfrowe, (…), obejmują pojedynczą dostawę, szereg odrębnych dostaw lub dostawę w sposób ciągły przez okres czasu. Kryterium dostawy w sposób ciągły nie powinna być koniecznie jej długoterminowość. Przypadki takie jak transmisja strumieniowa na żywo krótkiego filmu wideo należy uznać za dostawę w sposób ciągły przez okres czasu, niezależnie od faktycznej długości pliku audiowizualnego. Dlatego dokonanie rozróżnienia między niektórymi rodzajami treści cyfrowych i usług cyfrowych może być trudne, ponieważ i jedne, i drugie mogą wiązać się z dostawą w sposób ciągły przez przedsiębiorcę przez cały czas trwania umowy. Przykładem usług cyfrowych są usługi wymiany treści wideo i audio oraz inne usługi przechowywania plików online, edycja tekstów lub gry oferowane w chmurze, usługi przechowywania danych w chmurze, poczty elektronicznej, mediów społecznościowych i aplikacji działających w oparciu o chmury. (…) W razie wątpliwości co do tego, czy umowa jest umową o świadczenie usług, czy umową o dostarczanie treści cyfrowych, które nie są dostarczane na nośniku materialnym, należy stosować przepisy dotyczące prawa do odstąpienia od umowy w przypadku usług.”

A zatem co do zasady, jeżeli model platformy zakłada umożliwienie korzystania z jednej konkretnej usługi lub towaru, będziemy mogli zakwalifikować ten rodzaj jako dostarczanie treści cyfrowej. Jeśli natomiast dostęp w ramach abonamentu uprawnia do przetwarzania całości zasobów – jako usługę cyfrową. Ilekroć jednak będziemy mieć wątpliwości interpretacyjne, Dyrektywa sugeruje z „ostrożności procesowej” przyjąć, że jest to usługa cyfrowa.

No dobrze, ale czy ma to jakiekolwiek znaczenie praktyczne? Oczywiście, i to całkiem niebagatelne.

Jednym z najważniejszych dokumentów, które powinna posiadać platforma streamingowa jest Regulamin. To dokument, w którym zawrzeć należy zasady świadczenia usług za pośrednictwem platformy i to w nim znajdziemy wszystkie najważniejsze z punktu widzenia użytkownika informacje: o sposobach korzystania, płatności, możliwości odstąpienia, zmiany pakietu etc. Dobrze skonstruowany regulamin platformy zawiera z jednej strony postanowienia, które pozwalają na ochronę interesów kupującego, z drugiej zaś w sposób jasny i wyczerpujący reguluje prawa i obowiązki użytkowników platformy. Wśród informacji, które należy zawrzeć w Regulaminie wskazuje się przede wszystkim:

• warunki techniczne niezbędne do korzystania z platformy;
• opis świadczonych usług oraz ich koszty;
• zasady rejestracji użytkowników i korzystania przez nich z kont;
• warunki świadczenia usług za pomocą platformy;
• zasady przetwarzania danych osobowych użytkowników;
• warunki odpowiedzialności usługodawcy;
• sposoby rezygnacji ze świadczonych usług.

Z uwagi na mnogość zagadnień, które powinny zostać ujęte w Regulaminie, dobrze jest zaufać w tym zakresie profesjonalistom – pomogą oni skonstruować Regulamin w sposób czyniący zadość interesom stron, z uwzględnieniem wszystkich znajdujących zastosowanie przepisów prawa, jednocześnie odpowiednio dopasowując go do praktyki rynkowej. Kancelaria RPMS z przyjemnością stworzy dla Państwa regulamin, który pozytywnie wpłynie na zaufanie użytkowników i pozwoli uniknąć potencjalnych problemów prawnych oraz zainteresowania ze strony UOKiK.