Absolutorium nie zawsze ochroni członka zarządu przed odpowiedzialnością

Konieczność podjęcia uchwały w przedmiocie absolutorium członkom zarządu i dla danego członka zarządu w organach spółki przez podjęcie uchwały wynika z art. 231 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem w terminie 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego powinno zostać zwołane zgromadzenie wspólników, które podejmuje uchwałę w przedmiocie:

• rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania zarządu oraz sprawozdania finansowego z działalności spółki za ubiegły rok obrotowy;
• powzięcia uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, chyba że umowa spółki przewiduje inny sposób podziału zysku;
• udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Oczywiście przedmiot zgromadzenia wspólników można poszerzyć również o inne kwestie, niewymienione wprost w przepisie.

Z treści przepisu wprost wynika, że absolutorium udziela się członkom wszystkich organów spółki, a zatem nie tylko zarządowi, ale również radzie nadzorczej i komisji rewizyjnej, jeżeli zostały ustanowione. Warto pamiętać, że choć akceptacja działań członków zarządu odbywa się w formie uchwały, decyzja powinna być podjęta w stosunku do każdego członka organu osobno. Co więcej, wspólnicy zawsze głosują za udzieleniem absolutorium lub przeciwko niemu. Głosowanie nie powinno być podejmowane za nieudzieleniem absolutorium.

Głosowanie w sprawie absolutorium uważa się w doktrynie za sprawę osobową. Z tego względu stosownie do brzmienia art. 247 §2 k.s.h. należy je przeprowadzić w trybie tajnym. W sytuacji, kiedy członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem spółki, a zarząd jest wieloosobowy, bierze on udział w głosowaniu nad absolutorium na rzecz innych członków organu, ale nie oddaje głosu w przedmiocie swojego własnego absolutorium

Absolutorium w spółce jednoosobowej

W przypadku spółek jednoosobowych można spotkać się z dwoma stanowiskami w przedmiocie udzielenia absolutorium. Zwolennicy liberalnego podejścia wskazują, że intencją ustawodawcy było, aby nie stosować art. 244 k.s.h. w przypadku tych spółek, w których jedyny wspólnik jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu.

Bardziej restrykcyjny – i jak się wydaje słuszny systemowo – pogląd zakłada właśnie odwołanie się właśnie do brzmienia art. 244 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem, wspólnik nie może osobiście, ani przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym:

• udzielenia absolutorium;
• zwolnienia z zobowiązania wobec spółki;
• sporu między tą osobą a spółką.

W praktyce oznacza to, że w spółkach jednoosobowych nie podejmuje się uchwały w sprawie absolutorium.

Należy jednak zaznaczyć, że udzielenie absolutorium nie zwalnia członka zarządu z odpowiedzialności cywilnoprawnej na gruncie art. 299 k.s.h. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki ma jednak charakter subsydiarny, co oznacza, że aktywuje się w momencie, kiedy osoba prawna nie posiada własnego majątku pozwalającego na przeprowadzenie egzekucji przez wierzycieli. Co więcej, członek zarządu ma możliwość zwolnienia się z odpowiedzialności wobec osób trzecich pod warunkiem wykazania jednej z przesłanek, tj.:

• zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie lub wydanie w tym samym czasie postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu;
• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości bez winy członka zarządu;
• brak szkody wierzyciela pomimo braku dochowania obowiązku w zakresie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.

Udzielenie absolutorium nie ma znaczenia dla odpowiedzialności na podstawie art. 299 k.s.h., ale nie tylko. Kodeks spółek handlowych przewiduje szereg innych sytuacji, w których nawet skwitowanie nie zwolni członków zarządu z odpowiedzialności. O jakich sytuacjach mowa?

Zgłoszenie zawyżonych wkładów

Zgodnie z art. 175 §1 k.s.h., w sytuacji, kiedy wysokość wkładów niepieniężnych została znacznie zawyżona w stosunku do ich wartości zbywczej w stosunku do ich wartości w dnu zawarcia umowy spółki, wspólnik, który wniósł taki wkład oraz wspólnicy zarządu, którzy, wiedząc o tym, zgłosili spółkę do rejestru, obowiązani są wyrównać spółce brakującą wartość. Z odpowiedzialności w tym zakresie nie można zwolnić ani wspólnika, ani członka zarządu.

W doktrynie wskazuje się, że przeszacowanie odnosi się do wszystkich wkładów wniesionych przez wspólnika, przy czym nie ma znaczenia, czy w wyniku nieprawidłowego określenia wartości aportu musi dojść do powstania szkody po stronie spółki. Aby członek zarządu uwolnił się od takiej odpowiedzialności, musi wykazać, że dochował należytej staranności przy ocenie wartości wkładów wnoszonych do spółki.

Wypłata na rzecz wspólnika dokonana niezgodnie z przepisami prawa lub umowy spółki

Członek zarządu nie może także zostać zwolniony z odpowiedzialności, która powstaje na gruncie art. 198 k.s.h. Chodzi tutaj o wypłatę na rzecz wspólnika, która została zrealizowana z naruszeniem przepisów prawa lub umowy spółki. Członkowie zarządu ponoszą solidarną odpowiedzialność razem z beneficjentem wypłaconej kwoty. Za wypłatę uznaje się każdy bezpośredni i pośredni nieekwiwalentny transfer faktyczny i prawny z majątku spółki do majątku wspólników, który będzie obejmował wkład wniesiony do spółki przez wspólnika lub ekwiwalent tego wkładu.

Do takiej sytuacji dochodzi m.in. w momencie, kiedy wypłata jest dokonywana, kiedy nie doszło do pełnego pokrycia kapitału zakładowego.

Brak wiedzy zgromadzenia wspólników o szkodzie wyrządzonej przez członka zarządu

Warunkiem skutecznego udzielenia absolutorium jest pełna świadomość co do działań podjętych przez członka organu oraz skutków tych działań. Jeżeli po powzięciu uchwały okaże się, że członek zarządu wyrządził spółce szkodę swoim działaniem lub zaniechaniem, ale zataił ten fakt, udzielenie absolutorium nie wyłącza odpowiedzialności odszkodowawczej danej osoby. Niepełne lub niewłaściwe informacje posiadane przez zgromadzenie wspólników powodują, że nie stanowi ono ochrony.

Wyeliminowanie uchwały z obrotu prawnego

Uchwała o udzieleniu absolutorium nie stanowi zabezpieczenia również w sytuacji, kiedy:

• została ona uchylona;
• stwierdzono nieważność uchwały.

Przesłanki obu żądań są nieco inne. Powództwo o uchylenie uchwały zostało przewidziane w art. 249 k.s.h. i może zostać wytoczone w sytuacji, gdy uchwała wspólników jest sprzeczna z umową spółki lub dobrymi obyczajami i godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólników. Z kolei powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały dotyczy uchwały sprzecznej z ustawą.

W przypadku obu powództw niezwykle istotne jest przestrzeganie kodeksowych, relatywnie krótkich terminów. Powództwo o uchylenie uchwały należy wnieść w terminie 1 miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, ale nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały należy wnieść w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o uchwale, ale nie później niż z upływem 3 lat od dnia powzięcia uchwały. W obu przypadkach decyduje upływ terminu wcześniejszego.

Jakie są skutki nieudzielenia absolutorium?

Warto zdawać sobie sprawę, że nieudzielenie absolutorium jednemu lub wybranym członkom zarządu nie stanowi samo w sobie przesłanki odwołania członka zarządu z pełnionej funkcji. W umowie spółki można jednak wskazać, że odwołanie członka organu jest możliwe z ważnych powodów, a za taki powód posłuży właśnie nieudzielenie absolutorium.

Członek zarządu, któremu odmówiono skwitowania w drodze uchwały, ma prawo do zaskarżenia jej, domagając się uchylenia uchwały jako sprzecznej z dobrymi obyczajami. Jeżeli uda się skutecznie uchylić uchwałę, zostanie ona wyeliminowana z obrotu prawnego, co nie oznacza, że automatycznie członek zarządu otrzyma absolutorium. Zgromadzenie wspólników będzie musiał podjąć taką uchwałę ponownie.

Nieudzielenie absolutorium członkowi zarządu może, choć nie musi prowadzić do negatywnych konsekwencji. Warto jednak pamiętać, że nawet zaaprobowanie działalności zarządu nie powoduje, że członkowie zarządu mogą czuć się w pełni bezpiecznie. Nasza kancelaria świadczy kompleksową obsługę korporacyjną podmiotów gospodarczych, w tym także pomoc w zakresie sporów wewnętrznych. Nasi specjaliści ocenią stan faktyczny sprawy, przeanalizują umowę spółki i doradzą optymalne rozwiązanie.