Rada nadzorcza – czym jest i kto może być jej członkiem

Czym dokładnie jest rada nadzorcza?

Definicja rady nadzorczej kryje się w zasadzie już w samej jej nazwie. Organ ten zajmuje się bowiem stałym nadzorem działalności danej spółki kapitałowej (a dokładniej danej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki komandytowo-akcyjnej lub spółki akcyjnej) we wszystkich dziedzinach jej funkcjonowania. Rada nadzorcza nie jest przy tym uprawniona jedynie do kontroli poczynań danej spółki (stąd właśnie nazywana jest „radą nadzorczą”, nie zaś „radą kontrolną”), ale jest organem wyposażonym również we wszelkie narzędzia nadzoru pozwalające na interwencję w przypadku wykrycia nieprawidłowości w sposobie funkcjonowania spółki. Rada nadzorcza nie tylko może więc obserwować i sprawować kontrolę nad spółką, ale także ma prawo żądać udzielania szczegółowych informacji i wyjaśnień oraz dawać wytyczne i ingerować (przynajmniej pośrednio) w jej działanie.

Czy rada nadzorcza w każdym przypadku jest obligatoryjna?

Rada nadzorcza, pomimo że występuje zarówno w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkach komandytowo-akcyjnych i spółkach akcyjnych to w ostatnim z wymienionych rodzajów spółek występuje najczęściej. Tylko bowiem w przypadku spółek akcyjnych występuje obligo istnienia tego organu.

Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1467 ze zm.; dalej: „Kodeks spółek handlowych” lub „KSH”) w spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić radę nadzorczą. Ustanowienie rady nadzorczej jest natomiast obowiązkowe, gdy liczba akcjonariuszy w tego rodzaju spółce przekracza dwadzieścia pięć osób.

Jeżeli chodzi natomiast o spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością to umowa danej spółki może (a co za tym idzie nie musi) ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną, albo oba te organy. Obligo co do funkcjonowania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej pojawia się już jednak w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 złotych, lub gdy wspólników w spółce jest więcej niż dwudziestu pięciu.

Kto powołuje radę nadzorczą?

Rada nadzorcza powoływana i odwoływana jest:

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością: przez wspólników w drodze uchwały;
W spółce komandytowo-akcyjnej oraz w spółce akcyjnej: przez walne zgromadzenie akcjonariuszy;
W prostej spółce akcyjnej: przez walne zgromadzenie akcjonariuszy.

Warto wskazać, że zarówno umowa spółki z o.o. i prostej spółki akcyjnej, jak i statut spółki komandytowo-akcyjnej oraz spółki akcyjnej mogą przewidywać inny sposób powoływania lub odwoływania członków rady nadzorczej.

Ilu członków powinna liczyć rada nadzorcza oraz jaka jest kadencja rady nadzorczej?

Skład rady nadzorczej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, a także w spółce komandytowo-akcyjnej i spółce akcyjnej powinna liczyć minimum trzech członków (z zaznaczeniem, że w przypadku spółek publicznych powinno to być co najmniej pięciu członków), a członkowie rady nadzorczej wybierani są na nie dłużej niż pięć lat w przypadku spółki akcyjnej i spółki komandytowo-akcyjnej. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kadencja trwa natomiast rok, chyba że co innego wynikać będzie z umowy spółki.

Przepisy szczególne mogą nakładać dodatkowe wymagania na członków rad nadzorczych (np. jeśli chodzi o delegowanie członków rady nadzorczej), co jest szczególnie dobrze widoczne w przypadku instytucji nadzorowanych przez KNF.

Dobrym przykładem jest art. 45§2 ustawy prawo spółdzielcze, zgodnie z którym do rady mogą być wybierani wyłącznie członkowie spółdzielni.

Z kolei prawo bankowe w art. 22aa wymaga od członków rady nadzorczej w spółce oraz zarządu banku i finansowej spółki holdingowej, aby:

mieli wiedzę, umiejętności i doświadczenie odpowiednie do pełnionych funkcji oraz powierzonych obowiązków;
dawali rękojmię należytego wykonywania obowiązków.

Rękojmia odnosi się przede wszystkim do reputacji, uczciwości i rzetelności danej osoby oraz jej zdolności do prowadzenia spraw podmiotu w sposób ostrożny i stabilny.

Artykuł 48 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej wymaga, aby członek organu zakładu ubezpieczeń (w tym rady nadzorczej spółki) spełniał łącznie następujące wymagania:

posiadał pełną zdolność do czynności prawnych;
posiadał wyższe wykształcenie uzyskane w Rzeczypospolitej Polskiej lub uzyskane w innym państwie wykształcenie będące wykształceniem wyższym w rozumieniu właściwych przepisów tego państwa;
nie był skazany za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe prawomocnym wyrokiem sądu;
dawał rękojmię prowadzenia spraw zakładu w sposób należyty.

W art. 48 ust. 2 tej ustawy analogiczne wymagania zostały przewidziane dla członków organów zakładu reasekuracji.

Kompetencje rady nadzorczej

Zostało już powiedziane, że rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich płaszczyznach jej funkcjonowania. Mówiąc konkretniej obowiązkach i zadaniach rady nadzorczej:

Ocenie sprawozdań finansowych w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami i stanem faktycznym,
Ocenie sprawozdań ogólnych przedstawianych przez zarząd spółki,
Ocenie wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty,
Sporządzaniu oraz składaniu walnemu zgromadzeniu (w przypadku spółki akcyjnej oraz spółki komandytowo-akcyjnej) lub zgromadzeniu wspólników (w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) corocznego pisemnego sprawozdania za ubiegły rok obrotowy,
Zatwierdzaniu planów działania spółki,
Powoływaniu, odwoływaniu oraz zawieszaniu członków zarządu spółki (co jednak bardzo ważne: rada nadzorcza w spółce komandytowo-akcyjnej nie może zawieszać komplementariuszy),
Delegowaniu członków rady nadzorczej do czasowego wykonywania czynności członków zarządu, a także czynności komplementariuszy,
Ustalaniu wynagrodzenia członków zarządu zatrudnionych na umowie o pracę lub innej umowy,
Udzielaniu każdorazowej zgody na zawarcie przez spółkę transakcji ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką powiązaną, co do których transakcji suma ich wartości zawartych z tą samą spółką w okresie roku obrotowego przekracza 10% sumy aktywów spółki,
Analizie decyzji podejmowanych przez zarząd spółki,
Analizie stanu majątku spółki,
Opiniowaniu sprzedaży imiennych akcji uprzywilejowanych.

Dodatkowo zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, zarząd spółki akcyjnej zobowiązany jest bez dodatkowego wezwania, udzielać radzie nadzorczej informacji o:

Uchwałach zarządu i ich przedmiocie,
Sytuacji spółki,
Postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju działalności spółki,
Transakcjach oraz innych zdarzeniach lub okolicznościach, które istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuacje majątkową spółki, w tym jej rentowność lub płynność,
Zmianach uprzednio udzielonych radzie nadzorczej informacji, jeżeli zmiany te istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację spółki.

Regulacje te mają zapewnić zwiększenie efektywności przepływu istotnych informacji pomiędzy organami spółki akcyjnej.

Zarząd nie może przy tym ograniczać członkom rady nadzorczej dostępu do żądanych przez nich informacji, dokumentów, sprawozdań oraz wyjaśnień.

I wiele więcej…

Co bardzo ważne, statut spółki akcyjnej oraz spółki komandytowo-akcyjnej, a także umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności przewidywać, że zarząd jest zobowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem określonych w statucie lub umowie czynności.

Należy również zauważyć, że rada nadzorcza wykonuje swoje obowiązki kolegialnie. Organ ten może jednak delegować swoich członków do samodzielnego pełnienia określonych czynności nadzorczych, a także ustanawiać doraźny lub stały komitet rady nadzorczej do pełnienia określonych czynności nadzorczych.

Rada nadzorcza nie może jednak wydawać zarządowi wiążących poleceń

Należy przy tym jednak jasno powiedzieć, że, pomimo że rada nadzorcza ma pewne narzędzia wpływania na działania spółki, nie może przy tym wydawać zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Za takie działanie można uznać np. nakazanie zawarcia umowy o świadczenie usług nadzoru z przewodniczącym rady nadzorczej (vide: m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2009 r., sygn. II CSK 181/09 – sąd uznał działanie za naruszające ustawowy zakaz). Nadal jednak może wydawać zalecenia lub opinie o nieobligatoryjnym charakterze.

W praktyce możliwość odwołania członka zarządu bez podania przyczyny często przesądza o tym, że to rada nadzorcza decyduje o kierunkach działania spółki. Aby uniknąć takiego “szantażu”, warto rozważyć skorzystanie z rozwiązania przewidzianego w art. 203§2 k.s.h. (dla sp. z o.o.) lub 370§2 k.s.h. (dla spółek akcyjnych). Wspomniane przepisy pozwalają ograniczyć możliwość odwołania członka zarządu wyłącznie do ważnych powodów, które umowa lub statut powinny enumeratywnie wymieniać. Odwołanie członka zarządu następuje na mocy uchwały.

Podział kompetencji między radę nadzorczą i zarząd oznacza też, że członkowie rady, w przeciwieństwie do członków zarządu, nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki (vide: m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 czerwca 2009 r., sygn. I ACa 154/09).

Wynagrodzenie członków rady nadzorczej

Członkom rady nadzorczej za ich pracę może (ale nie musi) przysługiwać wynagrodzenie. Wysokość tego wynagrodzenia oraz same jego występowanie określa statut spółki / umowa spółki lub uchwała walnego zgromadzenia / uchwała wspólników.

Członkom rady nadzorczej przysługuje również zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady.

Członek rady nadzorczej – lojalność i zakaz konkurencji

Członek rady nadzorczej ma obowiązek zachowania lojalności wobec spółki, w której pełni funkcję. Nie może więc podejmować żadnych działań konkurencyjnych, a także zachować musi wszelkie tajemnice spółki, również po wygaśnięciu swojego mandatu. Stanowiska członka rady nadzorczej nie można także łączyć ze stanowiskami: członka zarządu, prokurenta, likwidatora, kierownika oddziału lub zakładu, a także zatrudnionego w spółce głównego księgowego, radcy prawnego oraz adwokata.

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam: