Przejęcie przez wspólnika spółki jawnej działalności, czyli jak się rozstać i dalej prowadzić działalność?

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 kwietnia 2017 r., sygn. IV CSK 414/16 wskazał, że zastosowanie konstrukcji, o której mowa w art. 66 k.s.h. stanowi sukcesję pod tytułem uniwersalnym. Oznacza to, że wspólnik przejmujący majątek spółki obejmuje zarówno aktywa, jak i pasywa spółki, a wspólnik występujący zostaje zwolniony z odpowiedzialności. W takiej sytuacji nie zachodzi potrzeba przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.

Status wspólnika ustaje z momentem uprawomocnienia się wyroku sądowego. Jednocześnie z tą chwilą można żądać ewentualnego wyrównania udziału lub zwrotu wkładu. Prawomocność wyroku wyznacza także moment, od którego można żądać zapłaty odsetek za opóźnienie. W sytuacji kiedy spółka nie zaspokoi dobrowolnie roszczeń wspólnika występującego, będzie on uprawniony do wystąpienia z pozwem o zapłatę.

Przejęcie działalności sprawia również, że konieczne jest rozwiązanie umów z kontrahentami i zawarcie ich na nowo, już przez przedsiębiorcę prowadzącego JDG.

Rozwiązanie spółki jawnej przez likwidację i przekazanie majątku wspólnikowi

Innym rozwiązaniem na kontynuowanie działalności jest przeprowadzenie typowej, kodeksowej likwidacji spółki jawnej, np. w oparciu o jednomyślną uchwałę wszystkich wspólników. W takiej sytuacji likwidatorami co do zasady są wszyscy wspólnicy, ale mogą to być także wybrane osoby, również spoza grona wspólników. Do ich zadań należy:

• zakończenie bieżących interesów spółki;

• ściągnięcie wierzytelności;

• wypełnienie zobowiązań;

• upłynnienie majątku spółki.

Należy pozostawić zabezpieczenie na pokrycie zobowiązań wymagalnych i spornych. Pozostały majątek jest dzielony między wspólników stosownie do postanowień spółki.

Likwidacja spółki wiąże się również z:

• wyrejestrowaniem podmiotu z rejestru REGON na formularzu RG-2;

• zaktualizowaniem danych w urzędzie skarbowym na formularzu NIP-2;

• wyrejestrowaniem spółki z rejestru podatników AT na formularzu VAT-Z;

• wyrejestrowaniem spółki z ZUS na formularzach ZWPA oraz ZWUA.

Do deklaracji podatkowej obejmującej dzień zakończenia działalności wspólnicy muszą załączyć spis z natury, w którym umieszczają towary, względem których przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Może się okazać, że odsprzedaż majątku przed likwidacją spółki będzie korzystniejsza z podatkowego punktu widzenia. W drugim przypadku VAT należny spółki staje się VAT-em naliczonym wspólnika i może on dokonać jego odliczenia. W przypadku przeprowadzenia w pierwszej kolejności likwidacji podatek spółka zapłaci VAT jednorazowo, ale może być to duża kwota.

Zgodnie z art. 24 ust. 3a ustawy o PIT na dzień likwidacji spółki jawnej należy sporządzić wykaz składników majątku:

• otrzymane w drodze likwidacji środki pieniężne nie stanowią przychodu w rozumieniu ustawy o PIT;

• środki inne niż pieniężne są opodatkowane jako dochód z działalności gospodarczej, jeżeli zostaną zbyte przed upływem 6 lat od dnia rozwiązania spółki.

W ramach przeprowadzanej likwidacji spółka jawna może:

• sprzedać swój majątek jednemu wspólnikowi. Po stronie spółki pojawi się wtedy podatek należny, a po stronie wspólnika kontynuującego działalność, podatek naliczony;

• zawrzeć ze wspólnikiem umowę darowizny, na mocy której przekaże swój majątek. Sprzedaż towarów objętych spisem z natury nie podlega opodatkowaniu VAT, jeżeli nastąpiła w terminie 12 miesięcy od dnia likwidacji. Warto w tym miejscu wskazać na orzecznictwo, m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 18 stycznia 2018 r., sygn. I SA/Sz 986/17, który uznał, że czynność dokonana po upływie 12 miesięcy od dnia likwidacji nie mieści się w zakresie opodatkowania VAT);

Wspólnik występujący ze spółki może również dokonać darowizny przysługujących mu udziałów, jeżeli umowa spółki przewiduje taką możliwość w oparciu o art. 10 k.s.h.

Darowizna może być szczególnie opłacalnym rozwiązaniem w firmach rodzinnych, ponieważ art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wprowadza zwolnienie podmiotowe w przypadku otrzymania darowizny przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma lub macochę.

Kwestie podatkowe związane z likwidacją spółki warto skonsultować z doradcą podatkowym.

Przejęcie majątku spółki a podatek VAT

Zgodnie z art. 6 pkt. 1 ustawy o VAT przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Pojęcie przedsiębiorstwa należy w tym przypadku interpretować zgodnie z art. 55¹ k.c. jako zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych służących do prowadzenia działalności gospodarczej.

Zachowanie funkcjonalnego związku między poszczególnymi składnikami majątku, które pozwalają na kontynuację działalności, przesądza o wyłączeniu tego rodzaju transakcji spod VAT (Tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 24 stycznia 2017 r., sygn. I SA/Wr 1125/16).

Przejęcie majątku spółki przez wspólnika należy postrzegać jako operację, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o VAT.

Czy likwidacja spółki jawnej jest obligatoryjna?

Wystąpienie przesłanek, o których mowa w art. 58 k.s.h. obliguje wspólników do przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, chyba że wypracowali inny sposób, pozwalający na zakończenie działalności spółki. W szczególności może to być sprzedaż i podział majątku między partnerów, czy przejęcie majątku spółki przez jednego wspólnika z obowiązkiem spłaty pozostałych (nie jest to równoznaczne z uprawnieniem, o którym mowa w art. 66 k.s.h.!).

Porozumienie ze wspólnikiem

W doktrynie dopuszcza się możliwość zawarcia porozumienia między wspólnikami, które miałoby określać sposób zakończenia bytu przez spółkę jawną inaczej niż przez jej likwidację. Na taką opcję zwrócił uwagę również Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z dnia 29 czerwca 2011, sygn. IV CSK 473/10. Porozumienie może znaleźć się bezpośrednio w umowie spółki. Wspólnicy mogą wypracować je także poprzez zawarcie późniejszej uchwały.

Elementami porozumienia w zakresie kontynuacji działalności powinny być przede wszystkim:

• sposób podziału majątku;

• zaspokojenie i zabezpieczenie roszczeń;

• odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Przepisy nie regulują kwestii treści porozumienia, dlatego nic nie stoi na przeszkodzie, aby wspólnicy sprzedali np. część przedsiębiorstwa spółki jawnej, a majątek podzielili w dwojaki sposób – część pieniężnie, a część w naturze, poprzez przyznanie sobie określonych składników majątku (z ewentualną spłatą lub bez niej).

Jeżeli wszyscy wierzyciele zostaną zaspokojeni lub zabezpieczeniu, porozumienie można zawrzeć nawet już po zakończeniu likwidacji spółki.

Obowiązki przedsiębiorcy kontynuującego działalność

Wspólnik, który planuje kontynuować działalność objętą podatkiem VAT, oprócz zgłoszenia do CEIDG, musi zarejestrować się we właściwym urzędzie skarbowym jako czynny podatnik VAT, składając formularz VAT-R.

Prowadzenie biznesu wiąże się również z dochowaniem obowiązków zgłoszeniowych względem ZUS i złożeniem wypełnionych deklaracji ZUA i ZZA do rejestracji jako płatnik składek.

Jeżeli doszło do zmiany danych adresowych lub numeru rachunku bankowego, nowe informacje należy podać na formularzu CEIDG-1. Aktualizacji należy dokonać w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany.

Warto pamiętać, że spółka ma swój numer NIP i REGON, odrębne od danych przedsiębiorcy. Nie może on dłużej posługiwać się tymi identyfikatorami spółki osobowej.

Znalezienie optymalnego modelu na kontynuowanie działalności przez jedynego wspólnika wymaga dokładnej analizy dostępnych możliwości. W doborze rozwiązania może pomóc kancelaria prawna z wieloletnim doświadczeniem w zakresie stosowania prawa spółek.