Obniżenie kapitału zakładowego w spółce z o.o.

Rozważając przesłanki stojące za podjęciem przez wspólników decyzji o podwyższeniu kapitału zakładowego nie trudno jest nam wyobrazić sobie powody, dla których decydują się oni na taki krok. Chęć dofinansowania spółki, zwiększenia jej zdolności kredytowej, spłata wierzytelności, czy wstąpienie nowego wspólnika – to całkiem rozsądne powody, dla których przeprowadza się proces podwyższenia kapitału. Gdy jednak pojawia się pytanie o pobudki stojące za obniżeniem kapitału zakładowego, pojawia się zagwozdka. Po co w ogóle wspólnicy mieliby to robić? Powodów tymczasem może być kilka.

Po pierwsze, kapitał spółki może okazać się zbyt wysoki względem prowadzonej działalności. Może też zdarzyć się tak, że konieczne będzie dostosowanie wysokości kapitału zakładowego do rzeczywistej wartości wniesionych wartości niepieniężnych. Powodem dla obniżenie kapitału zakładowego spółki może być wreszcie odejście wspólnika, czy konieczność wyrównania bilansu w przypadku, gdy spółka przynosi straty. Obniżenie kapitału potrafi stanowić także dobry sposób na optymalizację podatkową w przedmiocie obniżenia kapitału zakładowego spółki (obniżeniu kapitału zakładowego spółki).

Zmiana umowy spółki z o.o.

Zawiązując spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, wstępujący do niej wspólnicy zobowiązują się wnieść do niej wkłady określonej wielkości. Zapisy dotyczące wysokości kapitału, a także wartości wkładów wspólników powinny zostać ujęte w umowie spółki (przyczyny obniżenia kapitału zakładowego oraz zgłoszenie obniżenia kapitału zakładowego jak również procedura obniżenia kapitału zakładowego). Z tego powodu, chcąc przeprowadzić obniżenie kapitału zakładowego, niezbędne jest dokonanie stosownej zmiany w umowie spółki. Jest to element, który odróżnia obniżenie od podwyższenia kapitału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Zgodnie bowiem z art. 257 Kodeksu spółek handlowych, podwyższenie kapitału może mieć także miejsce na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki, jeżeli przewidują one maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia. Tymczasem, co do zasady, przy obniżeniu kapitału zakładowego takich „warunkowych” zapisów nie stosuje się. Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują jeden wyjątek od powyższej reguły. Jest to to tzw. automatyczne umorzenie udziałów. Jest to rozwiązanie, polegające na zawarciu w umowie spółki notacji dotyczącej zdarzenia, którego wystąpienie będzie powodowało umorzenie udziałów. Wówczas udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi.

Uchwała organu – Zgromadzenia Wspólników spółki z o.o.

Należy mieć na względzie, że nawet wówczas, gdy umowa spółki zawiera ogólne reguły dotyczące tego, w jaki sposób przeprowadza się obniżenie kapitału, szczegóły związane z tą transakcją wymagają doprecyzowania w uchwale organu. Organem właściwym do podjęcia decyzji w tej sprawie będzie zgromadzenia wspólników. Zgodnie z art. 263 § 1 KSH uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać przynajmniej wysokość, o jaką kapitał zakładowy ma być obniżony, oraz sposób obniżenia.

Mając na względzie informacje wskazane wcześniej, wspólnicy muszą więc na wstępie podjąć uchwałę o zmianie umowy spółki, a następnie dopiero podejmują uchwałę określającą zasady obniżenia kapitału zakładowego. Warto jednak zwrócić uwagę na wyjątek jakim jest umorzenie automatyczne — wówczas taką uchwałę podejmuje zarząd spółki zgodnie z art. 199 § 5 KSH. I tu znowu wyjątek od wyjątku zakłada, że w przypadku gdy umorzenie automatyczne odbywa się z czystego zysku, wówczas uchwała zarządu nie jest niezbędna.

Wracając jednak do standardowej procedury, w której uchwałę w zakresie obniżenia kapitału podejmuje zgromadzenie wspólników, należy wskazać iż zgodnie z regulacjami Kodeksu spółek handlowych, dla podjęcia przedmiotowej uchwały wymagana jest zgoda 2/3 głosów, o ile umowa spółki nie stawia bardziej rygorystycznych warunków. Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego, jak i poprzedzająca ją uchwała o zmianie brzmienia umowy spółki, powinny zostać umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza, zgodnie z art. 255 § 3 Kodeksu spółek handlowych.

Sposoby na obniżenie kapitału zakładowego w spółce z o.o.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują co do zasady dwa sposoby obniżenia kapitału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością: zmniejszenie wartości nominalnej udziału lub umorzenie udziałów. Praktyka wykształciła także metodę mieszaną, polegającą na jednoczesnym umorzeniu części udziałów i zmniejszeniu wartości nominalnej pozostałych.

Zmniejszenie wartości nominalnej udziałów w spółce z o.o.

Zmniejszenie wartości nominalnej udziałów polega na działaniu, w wyniku którego liczba udziałów w spółce nie zmienia się, ale maleje ich wartość. Wówczas nadwyżkę z tytułu zmniejszenia wartości wypłaca się wspólnikom, albo przeznacza na inny cel, w zależności od potrzeb. Chcąc przeprowadzić zmniejszenie wartości nominalnej udziałów należy jednak pamiętać, że jeżeli w spółce istnieją udziały równe i niepodzielne, to częściowe obniżenie ich wartości nominalnej musi być przeprowadzone równomiernie (wartość nominalna każdego udziału musi być obniżona o taką samą kwotę).

Jednakże, mając na uwadze, że wyjątek zwykle potwierdza regułę – w praktyce od powyższej zasady stosuje się jedną odrębność. Dotyczy ona wspólników, którzy mają najwyżej jeden udział w spółce. Andrzej Kidyba w Komentarzu „M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2023, art. 263” wskazuje, że gdy wspólnik ma najwyżej jeden udział, obniżenie może być nieproporcjonalne. Możliwe są takie rozwiązania, gdy przy obniżeniu zasada wielości udziałów zostanie zastąpiona przyjęciem, że wspólnik będzie miał najwyżej jeden udział. Z jego udziałów tworzy się jeden udział o wartości zależnej od wartości posiadanych udziałów (odpowiednio obniżonych).

Umorzenie udziałów w spółce z o.o.

Drugim ze sposobów, które podsuwa nam Kodeks spółek handlowych, jest umorzenie udziałów. Przy zastosowaniu tej metody, zmniejsza się ilość udziałów składających na kapitał, a powstała w ten sposób wolna ilość środków jest gospodarowana zgodnie z uchwałą organu o obniżeniu kapitału. Należy mieć jednak na uwadze dwa przypadki, tj. przypadek pierwszy, gdy umorzenie udziałów jest finansowane z czystego zysku, oraz przypadek drugi, gdy mamy do czynienia z umorzeniem dobrowolnym, które jest nieodpłatne. W oby wskazanych powyżej okolicznościach nie dojdzie w wyniku umorzenia do obniżenia kapitału zakładowego, z uwagi na to że de facto nie dochodzi do jego uszczuplenia.

Umorzenie udziałów i zmniejszenie wartości nominalnej udziałów

W praktyce często stosowaną przez spółki metodą, jest połączenie umorzenia części udziałów z jednoczesnym zmniejszeniem wartości udziałów, które w spółce pozostają. Takie działanie powoduje, że niektóre udziały zostają unicestwione całkowicie, a inne tracą wartość – w obu przypadkach jednak pojawiają się wolne środki, które mogą zostać zagospodarowane w inny sposób.

Nadwyżka powstała z obniżenia kapitału zakładowego może zostać m.in. wypłacona wspólnikom, co będzie stanowiło dla nich przychód z kapitałów pieniężnych. Czy jednak pojawi się konieczność uiszczenia podatku dochodowego? Należy rozważyć dwa przypadki. W pierwszym z nich spółka wypłaca wspólnikowi wartość będącą wartością równą nominalnej wartości umarzanych udziałów. Wówczas nie będziemy mieć do czynienia z koniecznością uiszczenia podatku po stronie wspólnika. Jeżeli jednak spółka w pierwszej kolejności oszacuje wartość umarzanych udziałów i wypłaci kwotę w wartości oszacowanej, nie zaś nominalnej, wtedy wspólnik zapłaci podatek od dochodu, którym będzie różnica między wartością nominalną a wartością oszacowaną.

Procedura konwokacyjna w spółce z o.o.

Postępowanie konwokacyjne to nic innego jak postępowanie zmierzające do ochrony wierzycieli spółki. W przypadku obniżenia kapitału zakładowego należy pamiętać o tym etapie, z uwagi na fakt, iż proces ten niesie ze sobą pewnego rodzaju zagrożenie dla wierzycieli spółki. O konieczności powiadomienia wierzycieli stanowi art. 264 KSH. Ustawodawca wskazuje w nim, iż o uchwalonym obniżeniu kapitału zakładowego zarząd niezwłocznie ogłasza, wzywając podmioty posiadające roszczenia do spółki (wierzycieli spółki) do wniesienia sprzeciwu w terminie trzech miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie.

Ogłoszenia tego dokonuje się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Wierzyciele, którzy w tym terminie zgłosili sprzeciw, powinni być przez spółkę zaspokojeni lub zabezpieczeni. Wierzycieli, którzy sprzeciwu nie zgłosili, uważa się za zgadzających się na obniżenie kapitału zakładowego.

Prawodawca jednak – co nie jest zaskoczeniem – wskazał na wyjątek od konieczności przeprowadzenia procedury konwokacyjnej. W art. 264 § 2 KSH zawarł normę, zgodnie z którą jeżeli pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwraca się wspólnikom wpłat dokonanych na kapitał zakładowy, a jednocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następuje jego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości, wówczas nie istnieje konieczność wzywania wierzycieli w toku procedury konwokacyjnej.

Gdzie i jak zgłosić obniżenie kapitału w spółce z o.o.?

Tak jak o wszystkich innych zdarzeniach istotnych dla istnienia i funkcjonowania spółki, tak samo o obniżeniu kapitału zakładowego zawiadamia się sąd rejestrowy. O konieczności tej ustawodawca stanowi wprost w art. 265 KSH. Do zgłoszenia obniżenia kapitału zakładowego należy dołączyć uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego, dowody należytego wezwania wierzycieli oraz oświadczenie wszystkich członków zarządu stwierdzające, że wierzyciele, którzy zgłosili sprzeciw w terminie zostali zaspokojeni lub zabezpieczeni. Jeżeli natomiast mieliśmy do czynienia z umorzeniem udziałów w sposób automatyczny, zamiast uchwały zgromadzenia wspólników, należy dołączyć o świadczenie wszystkich członków zarządu, w formie aktu notarialnego, o spełnieniu wszystkich warunków obniżenia kapitału zakładowego przewidzianych w ustawie i umowie spółki oraz w uchwale o obniżeniu kapitału zakładowego.

Jaki jest termin na złożenie wniosku do KRS? Przyjmuje się, że obniżenie kapitału zakładowego nie może być zgłoszone do rejestru po upływie 6 miesięcy od powzięcia uchwały w tym przedmiocie. Samo zaś obniżenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisu do rejestru (wpis ma więc charakter konstytutywny).

Obniżenie kapitału w spółce z o.o. – słowem podsumowania

Powodów dla obniżenia kapitału zakładowego w spółce może być wiele. Aby przeprowadzić procedurę w zgodzie z przepisami należy pamiętać o dokonaniu niezbędnych zmian w umowie spółki lub jej statucie oraz podjęciu uchwały przez odpowiedni organ spółki. Wybierając spośród metod prowadzących do obniżenia kapitału należy in concreto dostosować ją do sytuacji danej spółki. Nie należy zapominać także o obowiązkach rejestrowych – tym bardziej, że to wpis do rejestru stanowi o obniżeniu kapitału.

Pytania i odpowiedzi

Czy umorzenie udziałów zawsze generuje konieczność obniżenia kapitału zakładowego?

Nie, do obniżenia kapitału przy umorzeniu nie dojdzie jeżeli umorzone udziały są pokrywane z czystego zysku.

Czy kapitał zakładowy po obniżeniu może być mniejszy niż wskazany w KSH? Odpowiednio 5.000 zł dla spółki z o. o. i 100.000 zł w spółce akcyjnej?

Nie. Nie można obniżyć kapitału poniżej dolnego limitu wyznaczonego przepisami ustawy.

Ile należy zapłacić za wzmiankę w rejestrze o obniżeniu kapitału zakładowego?

Opłaty wynoszą: 250 zł (jeżeli zmiana jest zgłaszana na PRS), 200 zł (jeżeli zmiana jest zgłaszana w S24) i 100 zł (za ogłoszenie w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”).

MAM PYTANIA | JESTEM ZAINTERESOWANY / A OFERTĄ

Zaufali nam: