Zadania i uprawnienia zarządcy masy sanacyjnej

Obecnie, w polskim systemie prawnym funkcjonują 4 typy postępowań restrukturyzacyjnych, którzy mogą wszcząć przedsiębiorcy. Jest to:

• Postępowanie o zatwierdzenie układu
• Przyspieszone postępowanie układowe
• Postępowanie układowe
• Postępowanie sanacyjne

Tak jak sygnalizowaliśmy we wstępie, w każdym z tych rodzajów postępowań przedsiębiorca musi współpracować z określonymi specjalistami. Zazwyczaj będzie to w pierwszej kolejności prawnik, który przede wszystkim zdiagnozuje konieczność wykonania restrukturyzacji oraz pomoże przygotować odpowiednią dokumentację i strategię. Przepisy prawa restrukturyzacyjnego przewidują jednak, że żadna restrukturyzacja sądowa (tj. procedura przewidziana w prawie restrukturyzacyjnym) nie może odbyć się bez udziału doradcy restrukturyzacyjnego (szczególnie przy otwarciu postępowania sanacyjnego czy prawomocnego umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego).

Doradcą restrukturyzacyjnym jest osoba, która spełnia przesłanki określone w ustawie o licencji doradcy restrukturyzacyjnego, złożyła odpowiedni państwowy egzamin i uzyskała licencję. Doradca restrukturyzacyjny to osoba z odpowiednim doświadczeniem, przygotowaniem praktycznym i merytorycznym, która może wykonywać określone funkcje nie tylko związane z restrukturyzacją, ale także z upadłością (np. może pełnić funkcję syndyka masy upadłości w postępowaniu restrukturyzacyjnym czy po prawomocnym ustaleniu wynagrodzenia ostatecznego czy w przedmiocie wynagrodzenia ostatecznego zarządca).

Kiedy przedsiębiorcę musi restrukturyzować kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny

Nie zawsze obecność licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego będzie jednak wystarczająca do przeprowadzenia restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Przepisy prawa w niektórych przypadkach wymagają, aby proces poprawy kondycji finansowej został przeprowadzony przez podmiot o szczególnych kwalifikacjach- tj. kwalifikowanego doradcę restrukturyzacyjnego. Jest to podmiot, który w toku prowadzenia działalności zdobył znaczące doświadczenie oraz może poszczycić się znacznymi sukcesami zawodowymi (w tym w przedmiocie wynagrodzenia ostatecznego niezwłocznie).

Kiedy wymagana jest obecność kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego?

• W przypadku restrukturyzacji czy upadłości dużych przedsiębiorców, czyli przedsiębiorców, którzy w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat zatrudniali średnio ponad 250 pracowników lub ich roczny obrót przekracza 50 mln euro lub też suma aktywów bilansu przekroczyła 43 mln euro.
• spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa lub szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym.

W znacznej większości przypadków przedsiębiorcy z problemami finansowymi nie będa jednak musieli szukać doradcy restrukturyzacyjnego o wyżej opisywanych szczególnych uprawnieniach.

Zarządca w postępowaniu sanacyjnym, to zaraz po sądzie restrukturyzacyjnym najważniejszy organ dla przedsiębiorcy w kontekście bieżącej działalności. W pierwszej kolejności powinien on jednak zapoznać się z aktualną sytuacją finansową przedsiębiorcy, w tym również ze sprawozdaniami finansowymi, ale także danymi niefinansowymi, np. w kontekście aktualnych trendów rynkowych, konkurencji czy historii przedsiębiorstwa. Przepisy co do zasady nie wymagają, aby dłużnik współpracował z zarządcą czy udzielał mu wyjaśnień, aczkolwiek nie ulega wątpliwości, że współpraca pomiędzy zarządcą a dłużnikiem jest kluczowa dla powodzenia restrukturyzacji.

Zarządca obejmuje swoją funkcję w momencie wydania stosownego postanowienia przez sąd restrukturyzacyjny. Zazwyczaj odbywa to się równocześnie z rozpoczęciem postępowania. Co do zasady na decyzję sądu w tym zakresie dłużnik nie ma wpływu, aczkolwiek jeżeli wniosek jest poparty przez wierzycieli mających łącznie więcej niż 30% ogólnej sumy wierzytelności, sąd restrukturyzacyjny zostaje związany tym wnioskiem.

Przepisy prawa restrukturyzacyjnego w zasadzie dość wyczerpująco określają zadania zarządcy masy sanacyjnej. Z drugiej strony jednak jego kompetencje są uregulowane w ramach tzw. klauzuli generalnej. Co to w praktyce oznacza dla przedsiębiorcy?

Zadania zarządcy

Przepisy prawa restrukturyzacyjnego wprost określają, jakie zadania ma podjąć zarządca niezwłocznie po objęciu swojej funkcji. Należą do nich:

• objęcie zarządu nad masą sanacyjną;
• sporządzenie spisu inwentarza wraz z oszacowaniem;
• sporządzenie i realizacja planu restrukturyzacyjnego;
• ocena złożonych propozycji układowych i podjęcie działań na rzecz złożenia jak największej ilości ważnych głosów;
• wzięcie udziału w zgromadzeniu wierzycieli;
• przedłożenie opinii o możliwości wykonania układu.

Warto również podkreślić, że rozpoczęcie czynności powinno się odbyć niezwłocznie. Przepisy jednak nie definiują precyzyjnie tego terminu. Na gruncie praktycznym trzeba wskazać, że objęcie zarządu nad masą sanacyjną wiąże się między innymi z obowiązkiem zabezpieczenia majątku dłużnika. Zwłaszcza mając na uwadze, że wielu wierzycieli może naciskać na dłużnika i próbować zaspokajać się poza postępowaniem, zarządca powinien podjąć czynności przy pierwszej możliwej okazji.

Uprawnienia zarządcy

Zarządca przede wszystkim uprawniony jest do dokonywania wszystkich czynności faktycznych i prawnych, które mogą prowadzić do restrukturyzacji zadłużonego przedsiębiorstwa. Oznacza to, że może nie tylko kontaktować się z wierzycielami, poszukiwać nowych kontraktów czy przygotowywać propozycje układowe. Może także np. dokonać redukcji zatrudnienia, sprzedać część majątku przedsiębiorstwa czy nawet jego zorganizowaną część. W praktyce zarządca sanacyjny prowadzi wszystkie sprawy przedsiębiorstwa, które stanowi masę sanacyjną.

Nie ulega wątpliwości, że dłużnik nie zawsze musi zgadzać się z czynnościami zarządcy. Wynika to m.in. z faktu, że przedsiębiorcy z dużo większym sentymentem traktują swoje biznesy i z ich strony może nie być aprobaty np. na zwolnienie długoletnich współpracowników (którzy np. pobierają nierynkowo duże wynagrodzenie). Zarządca sanacyjny realizując swoje uprawnienia, powinien kierować się przede wszystkim dobrem restrukturyzowanego przedsiębiorstwa.

Czy oznacza to, że przedsiębiorca w toku sanacji nie ma żadnych uprawnień? W niektórych przypadkach przepisy dopuszczają pozostawienie dłużnikowi zarządu nad przedsiębiorstwem. Sąd może zezwolić przedsiębiorcy na dokonywanie czynności zwykłego zarządu, gdy ten będzie dawał gwarancję należytego sprawowania zarządu.