UOKiK kary - jaka wysokość i od czego zależą?

Prezes UOKiK dzieli stopień naruszenia obowiązujących przepisów na trzy kategorie:

• bardzo poważne – naruszenia polegające na dokonywaniu ustaleń między konkurentami albo obejmujących relacje między konkurentami (np. poprzez koordynowanie ich działań lub udzielanie pomocy w czynieniu ustaleń), a także zmierzające do eliminacji konkurencji na rynku;

• poważne – naruszenia dotyczące relacji na różnych szczeblach obrotu (np. hurt-detal), polegające na dokonywaniu ustaleń co do cen lub możliwości pasywnej sprzedaży albo mające na celu, lub prowadzące do istotnego ograniczenia konkurencji na rynku, lub dotkliwej eksploatacji kontrahentów albo konsumentów;

• pozostałe – pozostałe naruszenia o mniejszym natężeniu niż w przypadku przypadków bardzo poważnych lub poważnych.

Natura naruszenia w sposób bezpośredni przekłada się na wysokość kary, ponieważ od niej zależy mnożnik przy wyliczaniu sankcji:

• dla naruszeń bardzo poważnych – od 1 do 3% obrotu;

• dla naruszeń poważnych – od 0,2 do mniej niż 1% obrotu;

• dla pozostałych naruszeń – od 0,01 do mniej niż 0,2% obrotu.

Warto pamiętać, że w toku postępowania administracyjnego Prezes UOKiK ma możliwość zakwalifikowania naruszenia do innej kategorii, niż wynikałoby to z wytycznych. Decyzja podjęta w ramach dyskrecjonalnych działań organu może być jednak zakwestionowana w drodze odwołania.

Specyfika rynku oraz działalność przedsiębiorcy

Oceniając przesłanki, Prezes UOKiK bierze również pod uwagę skutki rynkowe naruszenia. Im są one większe, tj. w im większym stopniu została ograniczona konkurencja lub im bardziej doniosłe korzyści odniósł przedsiębiorca, tym wyższa będzie sankcja. Zgodnie z wytycznymi odwołując się do tych kryteriów, karę można zwiększyć do 50% lub obniżyć o nawet 90% biorąc pod uwagę następujące przesłanki:

• charakterystyka produktu, jego znaczenia dla gospodarki oraz docelowi odbiorcy (waga przesłanki rośnie wraz z istotnością produktu, np. surowce, leki, unikalna technologia);

• charakterystyka rynku ze szczególnym uwzględnieniem struktury, barier wejścia oraz potencjału ekonomicznego naruszyciela (im rynek jest bardziej hermetyczny, tym przesłanka ma większe znaczenie);

• udział przedsiębiorcy w zyskach z towarów, których dotyczyło naruszenie;

• skutki naruszenia dla uczestników rynku;

• stopień odwracalności skutków naruszenia oraz okres czerpania korzyści przez przedsiębiorcę.

Uwzględnienie wymienionych trzech grup przesłanek pozwala na ustalenie tzw. kwoty bazowej sankcji.

Okres naruszenia

Na wysokość kary administracyjnej ma wpływ również okres naruszenia. Prezes UOKiK bierze pod uwagę liczbę pełnych lat, a w przypadku niepełnych 12 miesięcy okresy wynoszące więcej niż 6 miesięcy odpowiadają mnożnikowi 0,5, np.:

• dla naruszenia trwającego 2 lata i 6 miesięcy kara zostanie pomnożona dwukrotnie;

• dla naruszenia trwającego 3 lata i 7 miesięcy kara zostanie pomnożona 3,5-krotnie.

Okoliczności łagodzące i obciążające wymiar kary

Wszystkie okoliczności łagodzące i obciążające są oceniane łącznie, ale razem nie mogą wpłynąć na zmniejszenie lub zwiększenie podstawy wymiaru kary o więcej niż 50%. Katalog okoliczności łagodzących ma charakter otwarty, dlatego Prezes UOKiK-u może wziąć pod uwagę również inne przesłanki niż wymienione w wytycznych. Okoliczności obciążające tworzą jednak katalog zamknięty i mogą obejmować wyłącznie wymienione przesłanki.

Do okoliczności łagodzących zaliczono przede wszystkim:

• dobrowolne usunięcie skutków naruszenia lub podjęcie w tym celu działań z własnej inicjatywy;

• zaniechanie naruszenia przed wszczęciem postępowania antymonopolowego lub niezwłocznie po jego wszczęciu;

• współpracę z Prezesem UOKiK-u wykraczającą poza ustawowy obowiązek przekazywania niezbędnych informacji i dokumentów;

• przyczynienie się do szybkiego wyjaśnienia i zakończenia postępowania;

• działanie pod przymusem lub bierna rola w naruszeniu zakazu porozumień ograniczających konkurencję.

Katalog okoliczności obciążających obejmuje:

• pełnienie funkcji lidera lub inicjatora porozumienia ograniczającego konkurencję albo nakłanianie do tego innych przedsiębiorców;

• wywieranie presji na innych przedsiębiorców mającej na celu wprowadzenie w życie lub kontynuowanie naruszeń;

• działanie w warunkach recydywy (ponowne stosowanie zbliżonej praktyki ograniczającej konkurencję);

• umyślne działanie w celu naruszenia.

Maksymalna wysokość kary

Zgodnie z art. 106 ustawy o ochronie konkurencji, maksymalna wysokość kary nałożonej na przedsiębiorcę nie może przekroczyć 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

W sytuacji kiedy stosowanie wytycznych prowadziłoby do nałożenia wyższej kary, niż wynika z ustawy, PrezesUOKiKmożenałożyćsankcję w wysokości wynikającej z art. 106 ustawy o ochronie konkurencji.

W odmiennej sytuacji znajdują się podmioty, których:

• obrót nie przekracza równowartości 100 tysięcy euro w roku poprzedzającym nałożenie kary;

• średni obrót w każdym z trzech lat poprzedzających rok nałożenia kary nie przekracza 100 tysięcy euro.

W ich przypadku wysokość kary nie może przekroczyć 10 tysięcy euro. Na jej wpływ mają jednak dodatkowe przesłanki:

• z okoliczności sprawy wynika, że osiągany obrót nie odzwierciedla rzeczywistego potencjału ekonomicznego przedsiębiorcy;

• kara ustalona na zasadach wynikających z ustawy oraz wytycznych nie spełniałaby swojej funkcji.

Na czym polega adekwatność kary?

Mechanizm adekwatności, o którym mowa w wytycznych pozwala Prezesowi UOKiK-u na odstąpienie od wymierzenia kary albo wymierzenie jej w znacząco niższej lub wyższej wysokości.

Złagodzenie sankcji jest dopuszczalne, jeżeli niższy wymiar kary będzie wystarczający dla osiągnięcia celów penalizacji. Z kolei za wyższym wymiarem kary przemawiają:

• kara, która jest ustalona w oparciu o wytyczne, ale pozostaje w rażącej dysproporcji do skali prowadzonej działalności lub całkowitego obrotu przedsiębiorcy;

• wyliczona kara, która jest zbyt niska dla osiągnięcia jej celów.

Należy wskazać, że wykazanie adekwatności kary zawsze wymaga przeprowadzenia kompleksowej oceny wszystkich okoliczności sprawy. W celu opracowania linii obrony przeciwko argumentacji podniesionej przez Prezesa UOKiK-u w toku postępowania antymonopolowego warto rozważyć skorzystanie z usług kancelarii z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze przedsiębiorców.

Wytyczne Prezesa UOKiK w sprawie kar nakładanych na osoby zarządzające

Kara za zawieranie antykonkurencyjnych porozumień, o których mowa w art. 6 ustawy o ochronie konkurencji oraz art. 101 TFUE może zostać również nałożona na osobę zarządzającą, o której mowa w art. 4 pkt. 3a. Pod tym pojęciem rozumie się kierującego przedsiębiorstwem, w szczególności osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy.

W przypadku osób zarządzających wysokość kary nie może przekroczyć 2 milionów euro. Nadal jednak Prezes UOKiK-u ocenia poszczególne grupy przesłanek, które mogą mieć wpływ na ostateczny wymiar sankcji. W szczególności bierze pod uwagę:

• charakter naruszenia i stopień wpływu na nie osoby zarządzającej;

• okoliczności łagodzące i obciążające;

• okres naruszenia;

• uprzednie naruszenia ustawy (niekoniecznie takie same, za jakie zostanie nałożona kara – każde odmienne naruszenie powoduje zwiększenie kary o 5%);

• adekwatność kary z uwzględnieniem korzyści osoby zarządzającej z tytułu naruszenia;

• maksymalny wymiar kary.

Podobnie jak w przypadku kar wymierzanych przedsiębiorcom, przy szacowaniu wysokości sankcji Prezes UOKiK-u uwzględnia:

• typ naruszenia:

  • bardzo poważne (kwota bazowa 75-300 tysięcy euro);

  • poważne (kwota bazowa 50-100 tysięcy euro);

  • pozostałe (kwota bazowa 10-75 tysięcy euro).

Im większy jest antykonkurencyjny potencjał naruszenia, tym bliżej górnej granicy zostanie ustalona kwota bazowa.

• Stopień wpływu:

  • wysoki (decydujący wpływ na naruszenie; mnożnik kary 0,75-1,25);

  • średni (bez osoby zarządzającej naruszenie byłoby utrudnione lub miała ona możliwość zapobieżenia przy udziale innych współpracowników; mnożnik kary 0,35-0,75);

  • umiarkowany (działania osoby zarządzającej mają przede wszystkim wymiar wykonawczy i niższe natężenie niż w poprzednich przypadkach; mnożnik kary 0,15-0,35).

• okoliczności obciążające i łagodzące, które pokrywają się z przesłankami stosowanymi w stosunku do przedsiębiorców;

• okres naruszenia wyliczany analogicznie jak w przypadku przedsiębiorców.

Na czym polega program łagodzenia karleniency?

Ustawa o ochronie konkurencji w art. 113 a i następne przewiduje tzw. procedurę leniency. Daje ona przedsiębiorcy, który dopuścił się naruszenia z art. 6 ustawy o ochronie konkurencji albo art. 101 TFUE możliwość wystąpienia z wnioskiem o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie.

Procedura wszczynana jest w oparciu o sformalizowany wniosek złożony przez przedsiębiorcę, który jest obowiązany:

• nie ujawniać zamiaru złożenia wniosku;

• współpracować z Prezesem UOKiK – u z własnej inicjatywy.

Ochrona leniency obejmuje także osoby zarządzające u przedsiębiorcy, które niezależnie od niego mogą złożyć wniosek, przekazując informacje, które znajdują się w ich posiadaniu. Zwolnienie z kary pieniężnej może być zastosowane wyłącznie do pierwszego wnioskodawcy w sprawie, ale jej redukcja może dotyczyć kilku wnioskodawców i obejmuje:

• 30 do 50% kary w stosunku do pierwszego wnioskodawcy;

• 20 do 30% kary w stosunku do drugiego wnioskodawcy;

• maksymalnie 20% w stosunku do pozostałych wnioskodawców.

Dodatkowo odstąpienie od wymierzenia kary wymaga przekazania informacji lub złożenia dowodów, których Prezes UOKiK-u nie posiadał na moment ich uzupełnienia. Przedsiębiorca wnioskujący o odstąpienie od wymierzenia kary nie może być także inicjatorem porozumienia.

Zaprzestanie przez przedsiębiorcę współpracy z Urzędem lub kontynuowanie udziału w porozumieniu pomimo złożenia wniosku powoduje wymierzenie kary z zastosowaniem omawianych wytycznych.

Znajomość kryteriów sankcji pozwala na wstępne oszacowanie wysokości kary. Podmiotowi, który dopuścił się naruszenia, zawsze przysługuje również prawo do wniesienia odwołania do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.