Zdjęcia a prawo autorskie
Na gruncie polskiego prawa ustawą chroniącą własność intelektualną jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. Własność intelektualna definiowana jest jako zbiorcze określenie grup monopoli prawnych, które obejmują między innymi dobra niematerialne.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W praktyce oznacza to, że wszelkie przejawy kopiowania bez zgody autora są niezgodne z prawem i grozi za nie odpowiedzialność karna i cywilna.
Przepisy te odnoszą się do postów, zdjęć, grafik czy utworów muzycznych, nawet jeśli ich autor pozostaje anonimowy, ponieważ w praktyce nie oznacza to, że zrzekł się on praw do danego utworu. Zatem dotyczyć to też będzie kopiowanie zdjęć w social mediach w związku z prawem własności intelektualnej z tytułu naruszenia praw autorskich i nieznajomość regulaminów mediów społecznościowych jeśli chodzi o autorskie prawa majątkowe, które prawo autorskie wyraźnie wskazuje twórcy przysługuje wyłączne prawo.
Utwór fotograficzny należy definiować jako spełniający przesłanki ochrony prawnoautorskiej obraz realnych osób, rzeczy lub zjawisk utrwalany za pomocą określonej techniki wizualnej, a konkretnie techniki wykorzystującej efekt działania promieniowania na materiał zdolny do rejestracji obrazu. O jego zdolności bycia przedmiotem prawa autorskiego decyduje wyłącznie charakter obrazu. W celu wyodrębnienia utworu fotograficznego decydujące znaczenie ma zasadniczo sposób utrwalenia.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyznaje fotografii ochronę na równi z wszystkimi innymi rodzajami utworów, mimo świadomości przez ustawodawcę specyfiki tego utworu i jego zakresu od fotografii artystycznych, reporterskich, po fotografie robione powszechnie przy różnych okazjach.
W doktrynie podnosi się, że prawnoautorska ochrona fotografii powstaje tylko wówczas, gdy spełnione są ogólnie wymagane kryteria, a więc gdy fotografia jest rezultatem pracy twórczej, gdy cechuje ją inwencja i samodzielność artystyczna. Wykluczona jest ochrona fotografii czysto rejestracyjnych oraz fotografie innych obiektów nastawione na wierne odtworzenie oryginału. Oryginalność fotografii może znajdować oparcie też w samym zestawieniu (ułożeniu) fotografowanych osób czy przedmiotów, w kompozycji obrazu, w zastosowanej »oprawie« (tle), jak i w uzyskiwanych efektach barwnych itp. Cech oryginalności dopatrzyć się można również w połączeniu kilku fotografii (fotomontaż)
Utwór fotograficzny jest subiektywną wizją rzeczywistości, albowiem oddaje sposób widzenia świata przez autora. Obraz fotograficzny jest zależny od jego osobowości i uwarunkowanych nią preferencji estetycznych i ideowych. Elementem twórczym utworu fotograficznego jest wybór, gdyż to w jego wyniku dochodzi do nadania obrazowi fotograficznemu piętna osobowości autora. Cesze (elementowi) obrazu fotograficznego (wybór w znaczeniu przedmiotowym) odpowiada stanowiąca jego źródło czynność twórcy tego obrazu (wybór w znaczeniu funkcjonalnym). Nie istnieje twórczość fotograficzna tam, gdzie nie ma wyboru, tzn. w sytuacji gdy dany element obrazu fotograficznego nie jest wynikiem twórczego wyboru autora, lecz okoliczności od niego niezależnych, a mogących mieć swoje źródło zarówno w przeznaczeniu danej fotografii, jak i w uwarunkowaniach czysto technicznych. Wybór jako element twórczy dotyczy w szczególności uporządkowania i aranżacji przedmiotu fotografowania, kompozycji obrazu (kadr), momentu fotografowania, przestawienia ruchu, odtworzenia wrażenia głębi (perspektywa), ostrości obrazu i głębi ostrości, barwy i jasności. Twórcze kształtowanie obrazu fotograficznego może mieć miejsce nie tylko w momencie zwolnienia spustu migawki aparatu fotograficznego, lecz także przed tą chwilą (w zakresie aranżacji przedmiotu fotografowania) i po niej (tradycyjna obróbka laboratoryjna albo cyfrowa)
Licencje creative commons
Prawa autorskie w internecie opierają się na licencjach Creative Commons. Licencje Creative Commons to specjalne licencje, umożliwiające publiczne wykorzystanie utworów nimi objętych. O licencjach tych szczegółowo traktuje nasz artykuł.
Prawa autorskie a social media
Największe portale społecznościowe przewidują własne regulacje pozwalające z jednej strony na zgodność publikowanych przez użytkowników treści, a z drugiej możliwość publikacji treści, które opublikowali wcześniej inni użytkownicy w legalny sposób. Regulacje te znajdują się w regulaminach portali, które każdy użytkownik musi zaakceptować chcąc stworzyć profil na danym portalu. Regulaminy obejmują m.in. zasady udzielania licencji na korzystanie z treści przez portal, jak również przez innych jego użytkowników. Przyjrzyjmy się sposobom, jakie przewidują największe portale społecznościowe w kwestii udostępniania cudzych treści.
Publikacja cudzych treści na Facebooku
Facebook jest jedną z najpopularniejszych platform społecznościowych na świecie. Przy ogromnej ilości użytkowników i publikowanych przez nich każdego dnia treści wydawać by się mogło, że publikacja treści opublikowanych przez innego użytkownika nie jest niczym szczególnych i może odbyć się bez żadnych konsekwencji prawnych. Zaakceptowany przez użytkowników regulamin nie pozostawia jednak wątpliwości w tym zakresie.
Jak wynika z treści regulaminu, użytkownik zachowuje prawa własności intelektualnej (prawa autorskie lub prawo do znaków towarowych) do wszelkich treści, które tworzy lub udostępnia na Facebooku. Żadne postanowienie regulaminu nie pozbawia użytkownika praw do jego własnych treści. Użytkownik może udostępniać swoje treści dowolnej osobie i w dowolnym momencie. Aby Facebook mógł jednak świadczyć swoje usługi, potrzebuje od użytkownika określonych pozwoleń prawnych (licencji) na korzystanie z tych treści.
Szczególnie w przypadku udostępniania, publikacji lub przesyłania treści objętych prawami własności intelektualnej użytkownik udziela licencji niewyłącznej, przenoszalnej, obejmującej prawo do udzielania sublicencji, bezpłatnej i globalnej do korzystania, wykorzystywania, rozpowszechniania, modyfikowania, uruchamiania, zwielokrotniania, publicznego odtwarzanie lub wyświetlania, tłumaczenia i wykonywanie praw zależnych (zgodnie z wybranymi przez użytkownika ustawieniami prywatności i aplikacji). Oznacza to na przykład, że udostępniając zdjęcie na Facebooku, użytkownik daje pozwolenie na przechowywanie, zwielokrotnianie i udostępnianie go innym podmiotom (w tym przypadku też zgodnie z ustawieniami swojego konta), np. dostawcom usług obsługującym portal. Licencja wygaśnie wraz z usunięciem treści użytkownika z portalu.
Podczas rejestracji Facebook wymaga od nowych członków akceptacji warunków. Zgodnie z regulaminem użytkownicy pozostają w posiadaniu treści, które publikują i żadna inna osoba nie ma prawa do ich rozpowszechniania bez zgody właściciela. Zasady korzystania ze strony pozwalają jednak samym dostawcom usług obsługującym serwis lub produkty Facebooka na dystrybucję, modyfikowanie i kopiowanie treści.
Zgoda na postanowienia zawarte w regulaminie oznacza, że użytkownik publikując coś na profilu, przyznaje Facebookowi prawo do kopiowania, przechowywania i udostępniania tej treści innym osobom. Udziela tę zgodę jednak wyłącznie serwisowi. Poza nim inni internauci nie posiadają żadnych praw do rozpowszechniania dzieł poza serwisem bez zgody autora. W praktyce oznacza to, że nadajemy platformie prawo do wyświetlania opublikowanych przez nas postów innym osobom, o ile ustawienia prywatności na to pozwalają, a pozostali użytkownicy mogą udostępniać je jedynie na Facebooku.
Czy mamy zatem dowolność udostępniania zdjęć znalezionych na Facebooku? Licencja Facebooka gwarantuje, że udostępniając zdjęcia nie naruszamy praw majątkowych. Należy jednak pamiętać, że twórcom zdjęć, które postanowiliśmy udostępnić u siebie przysługuje nadal prawo autorskie. Najpoprawniejszą opcją kopiowania zdjęć opublikowanych przez innych użytkowników będzie skorzystanie z prostej funkcjonalności portalu „udostępnij”. W ten sposób opublikowany przez nas post będzie zawierał bezpośredni odnośnik do treści opublikowanych przez innego użytkownika, nie pozostawiając wątpliwości co do tego, że opublikowana przez nas treść nie jest naszego autorstwa.
Dodatkowo wskazać należy, iż w przypadku publikacji cudzych zdjęć przedstawiających konkretne osoby musimy pamiętać, że tym samym publikujemy czyjś wizerunek.
Pod pojęciem „rozpowszechniania” wizerunku, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 3 prawa autorskiego należy rozumieć udostępnienie go publicznie w jakikolwiek sposób.
Wizerunek jest jednym z dóbr osobistych człowieka, który jest chroniony zarówno na podstawie kodeksu cywilnego, jak i ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wizerunkiem, najogólniej mówiąc, jest zespół fizycznych cech człowieka, które składają się na jego wygląd i pozwalają na jego identyfikację.
Zgodnie z art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, co do zasady rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.
Do wyjątków tych zaliczamy przypadki, gdy:
– osoba, której wizerunek ma być rozpowszechniony, jest osobą powszechnie znaną, a jej wizerunek utrwalono w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych (w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych);
– wizerunek osoby stanowi jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza, lub też;
– osoba otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
Publikacja cudzych treści na Instagramie
Instagram, podobnie jak Facebook, jest produktem firmy Meta, wobec czego regulacje odnoszące się do publikacji treści są podobne. Odmienna jest zaś opcja „publikuj”. Jak można zauważyć podczas użytkowania platformy, nie jest możliwe opublikowanie za jej pomocą cudzego posta na swoim profilu. Jedyną możliwością jest udostępnienie takiego posta na „stories”, czyli jako tymczasową treść, publikowaną oddzielnie niż na naszym „feedzie”.
Publikacja cudzych treści na „X” (Twitterze)
Zgodnie z regulaminem tej platformy, użytkownik zachowuje własność i prawa do wszelkich treści, które publikuje lub udostępnia. Jednocześnie użytkownik udziela szerokiej i wolnej od opłat licencyjnych licencji na udostępnianie tych treści na całym świecie oraz na przelew tych praw na kolejne podmioty.
Regulamin serwisu mówi, iż użytkownik nie może naruszać praw własności intelektualnej innych osób, w tym prawa autorskiego. Zaznacza również, iż użytkownik ponosi odpowiedzialność za użytkowanie usług oraz za wszelkie udostępniane przez siebie treści, w tym za przestrzeganie stosownych przepisów prawa i regulaminów.
Akceptując regulamin użytkownik oświadcza i gwarantuje, że posiada lub pozyskał wszelkie prawa, licencje, zgody, zezwolenia, uprawnienia lub upoważnienia niezbędne do udzielenia praw do wszelkich treści, które przesyła, publikuje lub wyświetla bezpośrednio lub pośrednio w ramach usług. Użytkownik oświadcza i gwarantuje, że takie treści nie będą zawierać żadnych materiałów objętych prawem autorskim ani innymi prawami własności, chyba że użytkownik ma niezbędne zgody albo inne prawa pozwalające na publikowanie takich materiałów oraz udzielenie serwisowi licencji.
X pozwala na opublikowanie cudzego posta na naszym koncie za pomocą opcji „podaj dalej wpis”.
Naruszenia praw autorskich i ich konsekwencje
Kopiując i udostępniając zdjęcia w mediach społecznościowych musimy pamiętać, że każdorazowo obowiązuje nas przestrzeganie regulaminów platform oraz prawa autorskiego. Każda publikacja zdjęcia, które nie jest naszego autorstwa powinna być przeprowadzona w sposób legalny, zapewniany przez konkretny serwis. Zaniedbanie tego obowiązku wiąże się z naruszeniem praw autorskich.
Jak wynika z art. 116 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Jeśli sprawca dopuszcza się przy tym osiągania korzyści majątkowej wynikającej z udostępnianego utworu – podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. Jeśli naruszenie praw autorskich wynika z nieumyślnego działania – wymiar kary to grzywna lub pozbawienie wolności do roku.
Pytania i odpowiedzi
Odp. Na profilu można publikować tzw. zdjęcia stockowe, które są publikowane na dedykowanych im serwisach internetowych, które łatwo można wyszukać za pomocą przeglądarki internetowej. Zdjęcia stockowe mogą być przez nas użytkowane na podstawie udzielanej nam bezpłatnej licencji, należy jednak przed użyciem takiego zdjęcia zapoznać się z jej warunkami.
Największe portale social media posiadają opcję zgłoszenia postu, dzięki której możemy skontaktować się z obsługą portalu i zgłosić naruszenie naszych praw. Przy zgłoszeniu warto dokładnie opisać sytuację i przygotować dowody, które potwierdzają nasze prawa do treści, do której nasze prawo zostało naruszone.
Zaufali nam: