Creative Commons jest amerykańską organizacją utworzoną w 2001 r., która zajmuje się szeroko pojętym wsparciem rozwoju otwartych licencji autorskich i popularyzacją ich wykorzystania. Za cel działania organizacja wyznaczyła sobie wypracowanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich przysługujących twórcy, a swobodnym dzieleniem się przez niego swoją twórczością.
Licencje Creative Commons
Organizacja Creative Commons stworzyła zestawienie licencji prawnych mających za cel zastąpienie modelu “Wszystkie prawa zastrzeżone” modelem “Pewne prawa zastrzeżone”. Twórca sam może zdecydować w jaki sposób chce udostępniać swoje utwory i dzielić się swoją twórczością. Warunki licencyjne określone w licencjach CC zapewniają różnorodne spektrum ograniczeń i swobód, przy czym wszystkie licencje CC pozostają darmowe. Istotne jest też to, że korzystanie z licencji CC odbywa się z jednoczesnym poszanowaniem zasad wynikających z prawa autorskiego.
Licencje Creative Commons nie są tym samym, co prawo cytatu stanowiące jeden z przykładów tzw. dozwolonego użytku uregulowanego w prawie autorskim. Wykorzystanie bowiem fragmentów cudzego utworu, zgodnie z prawem cytatu w klasycznym ujęciu nie daje możliwości na żadne modyfikacje. Natomiast niektóre licencje CC dają innym użytkownikom pewne dodatkowe uprawnienia np. w zakresie remiksowania czy zmieniania utworu.
Na co pozwalają licencje Creative Commons ?
Licencje CC pozwalają na określony w nich sposób wykorzystania utworu prawa autorskiego. Licencje Creative Commons można zastosować do każdego utworu w rozumieniu prawa autorskiego (np. książka, film, piosenka, zdjęcie, obraz itd.). Powstało 6 licencji Creative Commons, stworzonych na bazie 4 podstawowych warunków:
- uznanie autorstwa;
- użycie niekomercyjne;
- na tych samych warunkach;
- bez utworów zależnych.
Każda z 6 licencji Creative Commons jest kombinacją dwóch lub trzech wskazanych wyżej warunków. Uznanie autorstwa: dozwolone jest kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu oraz opracowywanie na jego postawie utworów zależnych, pod warunkiem podania nazwiska twórcy pierwowzoru.
Użycie niekomercyjne: dozwolone jest kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu oraz opracowanie na jego podstawie utworów zależnych jedynie do celów niekomercyjnych. Na tych samych warunkach: dozwolone jest rozprowadzanie utworów zależnych jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. Bez utworów zależnych: dozwolone jest kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w jego oryginalnej postaci. Nie można tworzyć utworów zależnych.
Wersje licencji Creative Commons
Jak wcześniej wspomniano, istnieje 6 licencji Creative Commons, będących kompilacją czterech podstawowych warunków licencji. Autor może wybrać dowolną licencję CC i tym samym samodzielnie zdecydować, w jaki sposób udostępni swój utwór innym użytkownikom.
Uznanie autorstwa 4.0 (symbol: CC BY 4.0)
Dozwolone jest:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu dla dowolnego celu, w tym także celu komercyjnego.
Można tym samym wykorzystać utwór w wyżej wymieniony sposób, natomiast konieczne jest odpowiednie oznaczenie autora (imię i nazwisko autora utworu pierwotnego oraz źródło pochodzenia utworu) i wskazanie czy w utworze zostały dokonane zmiany.
Dodatkowo warto wiedzieć, że licencjodawca może nie zapewniać pewnych niezbędnych zgód np. do wykorzystania wizerunku.
Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 (symbol: CC BY-SA 4.0)
Dozwolone jest:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu dla dowolnego celu, w tym także celu komercyjnego.
Licencja CC BY-SA 4.0 jest połączeniem dwóch podstawowych warunków, tak więc dla możliwości skorzystania z niej należy ich przestrzegać. Użytkownik może korzystać z utworu pod warunkiem podania autora. Jest też uprawniony do rozprowadzania utworów zależnych, ale jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 (symbol: CC BY-NC 4.0)
Dozwolone jest:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu
Utwór oznaczony licencją CC BY-NC 4.0 każdy może wykorzystać w podany sposób, natomiast istnieje obowiązek oznaczenia autora. Ta licencja zabrania użycia komercyjnego – nie można używać utworu objętego licencją do jakichkolwiek celów zarobkowych.
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 (symbol: CC BY-NC-SA 4.0)
Dozwolone jest:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu.
Po podaniu autora, można korzystać z utworu we wskazanym zakresie. Należy jednak pamiętać, że licencja CC BY-NC-SA 4.0 również zabrania komercyjnego wykorzystania utworu, a także przy zremiksowaniu czy przetworzeniu utworu nakłada obowiązek rozpowszechniania go na tej samej licencji co oryginał.
Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 (symbol: CC BY-ND 4.0)
Dozwolone jest:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie, w dowolnym celu (także komercyjnym).
Licencja CC BY-ND 4.0 pozwala co prawda na korzystanie z utworu po podaniu autora, natomiast zabrania tworzenia i rozpowszechniania utworów zależnych (stworzonych po zremiksowaniu, zmianie, przetworzeniu oryginału).
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 (symbol: CC BY-NC-ND 4.0)
Dozwolone jest:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie.
Korzystanie z utworu opartego o licencję CC BY-NC-ND 4.0 jest dozwolone po podaniu autora, przy czym nie można tworzyć na jej podstawie utworów zależnych. Ta licencja ponadto wyłącza możliwość komercyjnego użycia utworu – nie można więc uzyskiwać korzyści majątkowej przy korzystaniu z niego.
Licencja Creative Commons – jak oznaczyć?
Jak można zauważyć, wszystkie licencje Creative Commons wymagają uznania autorstwa. Oznacza to, że korzystając z utworu w ramach licencji CC, trzeba podać:
- imię i nazwisko twórcy utworu;
- tytuł utworu (przy licencjach wcześniejszych niż 4.0);
- informację licencyjną;
- link do licencji;
- odnośnik do utworu;
- zmiany w utworze (jeśli zostały dokonane)
Brak praw autorskich – czy to możliwe?
Organizacja Creative Commons stworzyła ponadto narzędzie, które daje możliwość oznaczania utworów w domenie publicznej. Ma ono symbol CC0. Autor, który oznaczył swój utwór takim oznaczeniem przekazał go do domeny publicznej, a więc zrzekł się praw autorskich (a także praw powiązanych i pokrewnych) wynikających z przepisów.
Takie zrzeczenie odnosi skutek na terenie całego świata, a także w zakresie przewidzianym przepisami prawa. Warto wiedzieć bowiem, że nie wszystkie porządki prawne dają możliwość zrzeczenia się praw autorskich. Dla przykładu: w Polsce nie można skutecznie zrzec się osobistych praw autorskich (np. autorstwo utworu). Można jedynie przenieść majątkowe prawa autorskie (np. prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu) na inny podmiot.
Oznaczenie utworu symbolem CC0 powoduje, że dozwolone jest:
- zwielokrotnianie
- kopiowanie
- rozpowszechnianie
- wykonywanie
- zmienianie
utworu, w każdym celu (nawet komercyjnym).
Oznaczenie CC0 nie jest jednak licencją. Zostało ono stworzone po to, aby ułatwić identyfikację statusu prawnego danego utworu.
Creative Commons – słowem podsumowania
Organizacja Creative Commons tworząc gotowy zestaw licencji, opartych na zasadzie “Pewne prawa zastrzeżone” umożliwiła autorom w szybki i prosty sposób wybrać zakres, w jakim chcą podzielić się swoją twórczością, z poszanowaniem jednak zasad prawa autorskiego.
W ciągu dwóch dekad obowiązywania, licencje CC zyskały na znacznej popularności, której przysporzył im z pewnością także jednoczesny rozwój Internetu. W rezultacie, można dziś legalnie korzystać – przy zachowaniu warunków poszczególnych licencji – z setek milionów dostępnych w sieci utworów.
FAQ
Warto wskazać, że nie przy każdej licencji creative commons osoba trzecia może korzystać z utworu w sposób komercyjny. Możliwe jest to w przypadku tzw. licencji CC0, które technicznie nie jest licencją, a oznaczeniem pomagających określić stan prawny danego utworu. W większości pozostałych przypadków- komercyjne wykorzystanie utworu jest zabronione.
Ustalenie, jakie podmiot trzeci ma prawa do wykorzystywania utworu jest bardzo ważne. Sprawdzenia licencji można dokonać na http://creativecommons.org/choose/. Za pomocątego narzędzia możliwe jest sprawdzenie licencji na dany utwór oraz wygenerowanie podstawowego kodu do oznaczenia strony lub innego utworu.
Zaufali nam:
