Crowdsharing – na co należy zwrócić uwagę od strony prawnej

Świat się zmienia, a wraz z nim społeczeństwo. Dla millennialsów coraz mniejsze znaczenie ma posiadanie rzeczy za wszelką cenę. Młodzi ludzie boją się zobowiązań, które musieliby spłacać przez kolejne 30 lat, dodatkowo społeczeństwo coraz mniej przywiązane jest do jednego miejsca zamieszkania. System pracy zdalnej i zmiany społeczno-ekonomiczne będące wynikiem pandemii sprawią, że podróże nie będą odbywać się wyłącznie w trakcie urlopu, lecz pracownicy spędzać będą czas na tzw. „working holiday” w trakcie wielomiesięcznych wyjazdów, w trakcie których cały czas będą do dyspozycji pracodawcy, tylko zamiast w biurze, to na plaży.

Z badań przeprowadzonych przez PwC dla celów raportu “(Współ)dziel i rządź! Twój nowy model biznesowy jeszcze nie istnieje” (2016) wynika, że prawie połowa nowoczesnych konsumentów (43%) uważa, że własność przedmiotów to niepotrzebne obciążenie dla budżetu. Jednak aż 57% uznaje za atrakcyjną ideę dostępu do zasobów. Natomiast znakomita większość, bo aż 81% respondentów zgadza się ze stwierdzeniem, że bardziej opłacalnym jest korzystanie z cudzych dóbr niż posiadanie ich na własność.

Crowdsharing to system zbudowany na kanwie podziału zasobów ludzkich i materialnych. Jest to przeciwieństwo posiadania rzeczy na własność. I choć nie jest to nowe zjawisko, bo wspólna konsumpcja istnieje już od lat 70tych, to rozkwit platform internetowych znacznie przyspieszył i usprawnił jego rozwój.

Choć pojęcie to nie posiada jednolitej definicji, to w obecnym kształcie sharing economy polega na kojarzeniu osób za pomocą pośredników – właścicieli platform internetowych, tworzącymi ogólnodostępne rynki czasowe do wzajemnego świadczenia usług lub korzystania ze wspólnych zasobów, aktywów, czasu czy umiejętności bez przekazywania praw własności. Osobami uczestniczącymi w świadczeniu usług mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i podmioty profesjonalne.

Po drugiej stronie znajdują się odbiorcy tych usług, trzecią kategorią podmiotów uczestniczących w rynku, są właśnie pośrednicy, którzy umożliwiają kontakt między stronami za pośrednictwem platformy internetowej.

Zdecydowanie można stwierdzić, ze trend crowdsharingu przeciwstawia się nadmiernemu konsumpcjonizmowi. To ważne, bo ekonomiści wskazują, że podwalinami kryzysu ekonomicznego, który miał miejsce w 2008 r. był właśnie konsumpcjonizm finansowany z kredytów i pożyczek.

Ekonomia współdzielenia posiada wiele odłamów, w ten system wpisuje się między innymi crowdsourcing i crowdfunding, który od kilku lat doskonale radzi sobie na światowym rynku gospodarczym.

Crowdfunding – w przeciwieństwie do skoncentrowania crowdsharingu na współdzieleniu dóbr i usług – jest systemem budowanym wokół gromadzenia i dystrybucji tylko jednego zasobu, którym są pieniądze. Kampanie te polegają więc na współdzieleniu się wyłącznie pieniędzmi na sfinansowanie i wsparcie konkretnego celu.

Jest to niewątpliwie wadliwy pogląd, który ma swoje konsekwencje w życiu każdego usługodawcy. Oznacza on między innymi, że każdy uczestnik crowdsharingu będący usługodawcą musi liczyć się ze wszystkimi skutkami podatkowymi swojej działalności od momentu jej rozpoczęcia. Zgodnie z zasadą samoopodatkowania, każdy po zakończeniu roku podatkowego jest zobowiązany do wskazania sumy wszystkich swoich dochodów, także tych za pośrednictwem platform internetowych i obliczyć należny podatek dochodowy.

Ponadto problematyczna może być również kwestia podatku VAT, którą należy rozpatrywać dla każdego uczestnika sharing economy oddzielnie.

W przypadku pośredników, a więc właścicieli platform crowdsharingowych opodatkowanie usług zostało uregulowane przez Komisję Europejską i jest ujednolicone niezależnie od tego czy usługi świadczone są osobom fizycznym czy prawnym. Wszystkie opodatkowane są w miejscu siedziby nabywcy.

Usługodawcy będący osobami fizycznymi, nawet jeśli korzystają z platformy crowdsharingowej dla celów zarobkowych nie muszą co miesiąc składać deklaracji vatowskiej, korzystają oni bowiem ze zwolnienia podmiotowego. Obecnie zwolnienie od podatku vat istnieje gdy w poprzednim roku nie przekroczył on 150tys złotych.

Uber, AirBnb, BlablaCar – modele biznesowe sharing economy

Sukcesy firm wprowadzających rozwiązania ekonomii współdzielenia zachęcają do tworzenia coraz to nowych, innowacyjnych projektów i korzystania pełnymi garściami z tego, co już zostało opracowane.

Najpopularniejszymi obecnie platformami crowdhsaringowymi są Uber, AirBnB i BlaBlaCar.

AirBnB zrewolucjonizowało rynek usług dla podróżników, za sprawą oferty płatnych noclegów w ponad 190 krajów na całym świecie. Jego fenomen opiera się na udostępnianiu mieszkań, pokoi, a nawet luksusowych posiadłości nie tylko przez osoby prowadzące hotele lecz również osoby fizyczne. Jest to świetne rozwiązanie nie tylko dla podróżników, ale przede wszystkim osób, które posiadają kawałek wolnej przestrzeni i chcą na tym zarobić. Ceny oferowane na platformie są różne, w zależności od standardu lub lokalizacji. Co ważne, platforma dba o swoich użytkowników na podobnych warunkach jak inne portale pośredniczące wyłącznie w wynajmie pokoi hotelowych, więc podróżnicy czują się bezpiecznie.

W samym 2016 roku w Polsce oferta AirBnb stanowiła ponad 10% wszystkich dostępnych pokoi w hotelach.

Na kanwie sukcesu współdzielenia miejsc noclegowych powstał pomysł ze współdzieleniem miejsc w środkach transportu. BlaBlaCar obecnie jest największą platformą społecznościową, która kojarzy kierowców posiadających wolne miejsca w samochodzie z podróżnikami, którzy chcą przedostać się w tym samym kierunku. Kluczowym atutem jest możliwość samodzielnego określenia ceny przejazdu, co najczęściej sprowadza się do rozliczenia kosztów paliwa. Dzięki temu zarówno kierowca, jak i pasażerowie podróżują ekonomicznie i efektywnie. BlaBlaCar wpisuje się w trend zmniejszania śladu węglowego, ochrony środowiska i zrównoważonego podróżowania.

Podobne usługi oferuje Uber, który jednocześnie jest najbardziej kontrowersyjną platformą crowdsharingową z omawianych. Usługa ta funkcjonuje w niespełna 500 miastach w krajach na całym świecie. Na polskim rynku dostępna od 2013 roku nieustannie rośnie i zyskuje solidną konkurencję (Bolt, FreeNow). Wymagania dotyczące kierowców i ich pojazdów są restrykcyjne, choć w przeszłości kierowcą ubera mógł być każdy. Podróż uberem jest tak prosta jak podróż taksówką. Najczęściej dotyczy niewielkich tras, a cały proces odbywa się za pomocą aplikacji na smartfonie. Kontrowersje wokół ubera powstawały ze względu na brak uregulowań prawnych dotyczących kompetencji kierowców. Sprawa ta nie dotyczyła jedynie polski, lecz wielu innych krajów na świecie. Co prawda, dzięki temu podróż uberem była tańsza niż taksówką, lecz użytkownik nie miał gwarancji, że kierowca zna topografię miasta, a także czy będzie przestrzegał przepisów o ruchu drogowym. Obecnie sytuacja uległa już zmianie, a polskie prawo wymaga od kierowców ubera posiadania licencji.