Ustawa antyzatorowa: co zmieni się w 2023 roku?

Niektóre zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych weszły w życie już 8 grudnia 2022 roku. Pozostała część natomiast wejdzie w życie z początkiem 2023 roku. Wynika to z przepisów intertemporalnych zawartych w ustawie z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych oraz ustawy o finansach publicznych. Jakie konkretnie zmiany czekają przedsiębiorców w 2023 roku?

Zmiany w sprawozdaniach ze stosowanych terminów zapłaty

Niektóre, największe podmioty (których obroty przekraczają 50 mln euro rocznie) są zobowiązane w terminie do 31 stycznia roku kolejnego do składania sprawozdań o stosowanych terminach zapłaty w relacjach z innymi przedsiębiorcami. W tym kontekście przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze kilka najważniejszych zmian wynikających z nowej ustawy antyzatorowej:

• nowy termin do złożenia sprawozdania będzie wydłużony do dnia 30 kwietnia,
• zmieni się treść sprawozdania: przedsiębiorcy będą od 2023 roku podawać wyłącznie wartość świadczeń, w przypadku których nie dotrzymano terminu płatności,
• świadczenia pieniężne, których termin płatności nie został otrzymany, będą musiały być podzielone na:
• nie więcej niż 5 dni,
• 6 do 30 dni,
• 31 do 60 dni,
• 61 do 120 dni,
• więcej niż 120 dni,
• w nowych przepisach zniesiono obowiązek informowania w sprawozdaniach o świadczeniach pieniężnych związanych z działalnością ubezpieczeniową i reasekuracyjną,
• zmieniono również zasady korygowania sprawozdania. Przedsiębiorca, który ma obowiązek składania sprawozdania będzie musiał złożyć korektę, o ile w co najmniej jednej pozycji przekazanego sprawozdania dane uległy zmianie o co najmniej 10 proc. wartości.

Nowe kompetencje UOKiK

Obecnie Prezes UOKiK może przeciwdziałać zatorom płatniczym w zasadzie wyłącznie przez wszczęcie postępowania administracyjnego, w efekcie którego może zostać nałożona stosowna kara. Prezes UOKiK w pewnych okolicznościach może także poprzestać na stwierdzeniu faktu opóźniania się z płatnościami i takiej kary nie nakładać.

Po nowelizacji Prezes UOKiK będzie mógł bez formalnego wszczynania postępowania, „wystąpić” do podmiotów zalegających z płatnościami, informując ich o tym, że nadmiernie opóźniają się z płatnościami. Zdaniem ustawodawcy ma się to przyczynić do zwiększenia świadomości uczestników rynku i być niejako działaniem „prewencyjnym ” w kontekście zatorów płatniczych.

Zmiany dla grup kapitałowych

Rozliczenia w jednej grupie kapitałowej, w skład której wchodzi wiele spółek, mogą być problematyczne nie tylko dla działów księgowości, ale również dla działów sporządzających sprawozdania ze stosowanych terminów zapłaty. Zdarza się, że transakcje handlowe w ramach grupy są płacone nieterminowo, przy czym żaden z podmiotów z grupy de facto może nie ponosić w związku z tym szkody. Obecnie takie transakcje, jeżeli występują w nich opóźnienia, również muszą być zgłaszane w sprawozdaniu i mogą przyczynić się do nałożenia kary za powodowanie zatorów płatniczych.

Ustawodawca jednak słusznie zauważył w uzasadnieniu nowelizacji ustawy antyzatorowej, że „opóźnienia w spełnianiu świadczeń pieniężnych, generowane między podmiotami działającymi w ramach jednej grupy kapitałowej, nie mają wpływu na zewnętrzny rynek ani na działające na nim podmioty. W konsekwencji nie przyczyniają się one do powstawania zatorów płatniczych”.

W związku z powyższym, w 2023 roku spółki wchodzące w skład podatkowych grup kapitałowych zostały zwolnione z obowiązku składania sprawozdania ze stosowanych terminów zapłaty.

Zniesienie zakazu cesji wierzytelności

Obecnie, zgodnie z kodeksem cywilnym, strony umowy mogą zastrzec w umowie tzw. zakaz cesji, czyli postanowić, że bez zgody dłużnika wierzyciel nie może przenieść wierzytelności na osobę trzecią (wynika to wprost z art. 509 kc).

W znowelizowanej ustawie antyzatorowej przewidziano „uwolnienie ” do pewnego stopnia handlu wierzytelnościami. Dotyczy to przede wszystkim stosunków prawnych w relacji duży przedsiębiorca (dłużnik) – przedsiębiorca mikro/mały/średni (wierzyciel). Nowelizacja przewiduje, że postanowienie o zakazie cesji w relacji określonej powyżej stanie się bezskuteczne, jeżeli zapłata nie nastąpi w terminie określonym w umowie, a jeżeli natomiast tego terminu w umowie nie określono, to stanie się ono bezskuteczne od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego

Przepis ten nie będzie jednak stosowany do transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny.

Przepisy dot. przeciwdziałania zatorom płatniczym funkcjonują już kilka lat i faktycznie na jaw wychodzą liczne ich niedoskonałości, które wymagają poprawy. Należy do nich, chociażby zbytnia przewlekłość w obecnie toczących się postępowaniach, która jest spowodowana zbyt dużą ilością danych, która musi zbadać UOKiK.

Wprowadzenie opisywanych powyżej zmian w teorii powinno przyczynić się do zmniejszenia zatorów płatniczych. Zobaczymy jednak jak w praktyce przepisy, organy i przedsiębiorcy będą je wprowadzać w życie. Moment na finalną ocenę przepisów w naszej ocenie nadejdzie dopiero po kilku miesiącach obowiązywania przepisów.

Mając jednak na uwadze obecny kształt ustawy antyzatorowej, należy dojść do wniosku, że przynajmniej nowelizacja ustawy była potrzebna, aby rozwiązać obecnie istniejące problemy praktyczne w kontekście zatorów płatniczych.