|
26 października 2022 | Ostatnio zmodyfikowano 17 grudnia, 2023 o 14:35 | Czas na przeczytanie: 11 minut
Pozostałe Artykuły
Czym jest wzór przemysłowy?
Zgodnie z art. 102 ustawy prawo własności przemysłowej wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu, nadana mu w szczególności przez cechy:
-
linii;
-
konturów;
-
kształtów;
-
kolorystykę;
-
fakturę;
-
materiał wytworu;
-
ornamentację wytworu.
Przyjmuje się, że wzór przemysłowy (ang. industrial design) to unikalny wygląd produktu. Tym produktem może być każdy przedmiot fizyczny – od zabawek przez meble, aż po biżuterię i samochody. Nie ma przy tym znaczenia, czy formy są dwuwymiarowe czy przestrzenne.
Ochrona wzoru przemysłowego może być realizowana w jednym z trzech reżimów:
-
krajowym – dokonanie zgłoszenia w krajowym urzędzie patentowym; zgłoszenie powinno być dokonane w języku danego państwa;
-
wspólnotowym – dokonanie zgłoszenia w EUIPO, które obejmuje terytorium całej Unii Europejskiej, w tym Polski;
-
międzynarodowym – dokonanie zgłoszenia do WIPO; obejmuje wszystkie lub wybrane spośród 63 państw będących sygnatariuszami porozumienia haskiego.
Ochrona jest każdorazowo udzielana na 5 lat z możliwością dalszego przedłużenia, maksymalnie na 25 lat. Za każdy okres ochronny należy wnieść opłatę, uiszczaną w walucie krajowej, EUR lub CHF w zależności od reżimu ochrony wzoru.
Kiedy wzór przemysłowy może uzyskać ochronę?
Możliwość uzyskania ochrony wzoru przemysłowego jest uzależniona od posiadania przez niego zdolności rejestrowej. Składają się na nie dwie przesłanki – nowość i indywidualność.
Jak rozumiana jest przesłanka nowości w polskim prawie?
Zgodnie z art. 103 polskiego prawa własności przemysłowej wzór uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Jednocześnie ustawa wymaga, aby wzór upubliczniony różnił się od innych podobnych mu wzorów w sposób znaczący. Jeżeli inne są jedynie szczegóły, przesłanka nowości nie zostanie spełniona.
Nie uważa się za publiczne udostępnienie prezentacji wzoru przemysłowego na wystawie, w której nie mogli brać udziału profesjonaliści. Przepisy dopuszczają także możliwość publicznego udostępnienia bez utraty waloru nowości w sytuacji gdy:
-
wzór został ujawniony osobie trzeciej, ale została ona zobligowana do zachowania poufności wprost (np. w drodze umowy NDA) albo w sposób dorozumiany;
-
wzór został ujawniony w ciągu 12 miesięcy przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, jeżeli ujawnienie nastąpiło:
-
przez twórcę;
-
przez następcę prawnego twórcy;
-
przez osobę trzecią działającą na podstawie upoważnienia;
-
przez osobę trzecią, czym doprowadziła ona do nadużycia względem twórcy.
-
Nierozważne upublicznienie wzoru, np. w reklamie internetowej, na bannerze lub ulotkach może prowadzić do utraty waloru nowości, tym bardziej że zgłaszający nie jest w stanie kontrolować, jak daleko dotrą publikowane przez niego treści. W celu utrzymania przesłanki nowości niektóre systemy prawne (w tym polski) przewidują tzw. ulgę w nowości.
Zgłoszenia wzoru przemysłowego nie trzeba dokonywać niezwłocznie. Przepisy zezwalają na to w terminie 12 miesięcy od dnia upublicznienia wzoru. Im dłużej będzie jednak czekał zgłaszający, tym większe ryzyko, że inna osoba uprzedzi go i dokona rejestracji. To okno czasowe służy twórcom, którzy mogą ocenić, czy w 12-miesięcznym okresie zainteresowanie reklamowanymi towarami wzrosło na tyle, że opłaca się ponosić koszty formalnej ochrony.
Warto pamiętać, że urzędy patentowe nie sprawdzają z urzędu przesłanki nowości, więc przedsiębiorca może mieć mylne przekonanie, że jego zgłoszenie zapewni skuteczną ochronę. Nowość może zostać jednak zakwestionowana przez inny podmiot w drodze żądania stwierdzenia nieważności danego wzoru.
Aby mieć pewność, że zgłaszany wzór spełnia ustawowe przesłanki, warto skorzystać z pomocy prawników z doświadczeniem w prawie własności przemysłowej. Mogą oni zbadać dany wzór przemysłowy i doradzić, czy warto zadbać o jego ochronę.
Przesłanka nowości wzoru wspólnotowego a przepisy unijne
Przesłanka nowości wzoru przemysłowego została również zdefiniowana w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie wzorów wspólnotowych. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Wzór jest chroniony jako wzór wspólnotowy w zakresie, w jakim ten wzór jest nowy i posiada indywidualny charakter.
Zgodnie z art. 5 rozporządzenia o nowości można mówić kiedy wzór nie został udostępniony publicznie:
-
przed datą pierwszego publicznego udostępnienia wzoru, którego wniosek dotyczy – dla wzorów niezarejestrowanych;
-
przed datą złożenia wniosku o rejestrację wzoru objętego wnioskiem lub przed datą pierwszeństwa – dla wzorów zarejestrowanych.
Podobnie jak w prawie polskim, także w rozporządzeniu nie dopuszcza się jedynie marginalnych różnic między wzorami.
Ujawnienie w rozumieniu art. 7 rozporządzenia polega na wystawieniu lub wykorzystaniu w handlu albo w inny sposób, chyba że ujawnienie zostało dokonane w toku zdarzeń, które nie mogły stać się wystarczająco popularne w środowiskach branżowych. Do ujawnienia wzoru nie dochodzi także w przypadku, gdy:
-
został zaprezentowany osobie trzeciej z obowiązkiem zachowania poufności;
-
został zaprezentowany przez twórcę, jego następcę prawnego lub osobę trzecią;
-
został okazany publicznie w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę dokonania zgłoszenia lub jeśli wystawiono o zastrzeżenie pierwszeństwa przed datą pierwszeństwa;
-
doszło do tego wskutek nadużycia twórcy lub jego następcy prawnego.
Regulacja polska jest zbieżna co do oceny nowości z przepisami unijnymi. W kontekście nowości wzoru wspólnotowego warto jednak zwrócić uwagę na orzecznictwo, które doprecyzowuje rozumienie tej przesłanki.
O identyczności dwóch wzorów mówi się, kiedy drugi z nich zawiera w sobie wszystkie elementy charakterystyczne dla pierwszego i stanowi jedynie jego rozbudowaną wersję. Jednocześnie cechy odróżniające muszą dać się zauważyć już na pierwszy rzut oka (vide: R 978/2010-3 Part of Sanitary Napkin).
Przykładem braku przesłanki nowości jest np. umieszczenie na produkcie niemal niewidocznej, niewielkiej etykiety (vide: R 216/2005-3 Cafeteria) lub nieznaczna zmiana w odcieniu użytych kolorów (vide: R 921/2008-3 Nail Files).
Na czym polega przesłanka indywidualności?
Drugim warunkiem uzyskania przez wzór przemysłowy ochrony jest jego indywidualność. Zgodnie z art. 104 ustawy prawo własności przemysłowej wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo.
Bardzo podobnie zostały określone przesłanki indywidualności w kontekście wzorów wspólnotowych. Artykuł 6 rozporządzenia wskazuje na dwie daty publicznego udostępnienia utworu:
-
w przypadku niezarejestrowanych wzorów wspólnotowych – udostępnienie publiczne musi nastąpić przed datą publicznego udostępnienia wzoru, o którego ochronę się wnosi;
-
w przypadku zarejestrowanych wzorów przemysłowych – udostępnienie publiczne musi nastąpić przed datą zgłoszenia wzoru do rejestracji, od której wzór ma być chroniony, chyba że zgłaszający powołuje się na pierwszeństwo (wtedy data udostępnienia publicznego musi następować przed datą pierwszeństwa).
Przy ocenie indywidualnego charakteru wzoru bierze się pod uwagę również zakres swobody twórczy przy opracowywaniu wzoru. W przypadku przesłanki indywidualności w polskiej ustawie, ale także akcie unijnym brakuje bardziej szczegółowych wytycznych, dlatego w praktyce bardzo duże znaczenie ma znajomość orzecznictwa sądowego, które pomaga zakreślić ramy indywidualności.
Zarówno polskie, jak i wspólnotowe przepisy odwołują się do pojęcia zorientowanego użytkownika. Jak należy je rozumieć?
Jak rozumieć pojęcie zorientowanego użytkownika?
Samo pojęcie użytkownika odnosi się do osoby, która używa danego produktu zgodnie z jego przeznaczeniem (vide: T-153/08 Communications Equipment; T 68/11 Watch Dials). Nie mieści się w tym wzorcu osoba, która jedynie planuje jego zakup lub ogranicza się jedynie do pobieżnej i wizualnej oceny.
Wzorzec zorientowanego użytkownika jest zbudowany na fikcyjnej personie odbiorcy, który nie jest fachowcem i znawcą w dziedzinie, ale posiada podstawową wiedzę, która pozwala mu rozróżnić funkcjonalność i cechy charakterystyczne danego produktu. W judykaturze podkreśla się też, że pozycja zorientowanego użytkownika nie nakłada na niego obowiązku rozumienia wszystkich technicznych zależności, jakie zachodzą między poszczególnymi funkcjami produktu. Jego wiedza, jakkolwiek może być pobieżna, uwzględnia jednak świadomość występowania wielu marek i ich cech charakterystycznych. To z kolei przekłada się na uważną ocenę towaru podczas jego używania (vide: C-281/10 P Metal Rappers).
Jako zorientowanych użytkowników traktuje się dwie grupy odbiorców:
-
użytkowników zawodowych (np. przedsiębiorców, którzy nabywają towar w celu jego dalszej sprzedaży);
-
użytkowników końcowych (konsumentów, którzy nabywają towar w celu jego używania).
Dla wyeliminowania przesłanki indywidualności wystarczy, że jedna z tych grup nie będzie w stanie dostrzec wyjątkowości produktu (vide: T-68/10, Watches).
Jak rozumieć ogólne wrażenie zorientowanego użytkownika?
Wrażenie dotyczące wzoru przemysłowego kształtuje się poprzez jego używanie. Ze względu na to, że różne osoby kładą nacisk na odmienne cechy produktu, nie można między nimi postawić znaku równości. Decydujące znaczenie mają te cechy, które są:
-
najbardziej widoczne w toku zwykłego używania produktu (np. kolor i kształt, ale już niekoniecznie drobne żłobienia (vide: T-337/12 Sacacorchos);
-
odbiegają od normy i nie stanowią elementu typowego, powszechnego dla towaru (vide: R-1310/2005-3 Galletas);
-
możliwe do kształtowania w sposób twórczy (jeśli twórca miał niewielki wpływ na wzór, cecha będzie mniej istotna);
-
związane z nasyceniem stanu techniki i zagęszczeniem całości wzoru (dlatego ocena tego samego wzoru może być zmienna w czasie).
Czym jest stopień swobody twórcy?
Stopień twórczej swobody jest podyktowany ograniczeniami, jakie wynikają z funkcji technicznej produktu. Dla przykładu fotel zawsze będzie służył do siedzenia, a zatem możliwość kombinacji elementów twórczych jest ograniczona.
Im większa jest swoboda twórcza, tym mniejsza szansa, że urząd patentowy uzna niewielkie różnice za nieistotne dla ochrony i udzieli prawa z rejestracji.
Jednocześnie w sądownictwie wykształciła się jednolita linia, która eliminuje ogólne nurty w designie określonych towarów. Zatem fakt, że w danym roku fotele wszystkich producentów mają wysokie oparcie, nie ma znaczenia dla oceny indywidualności wzoru (vide: R-89/2011-3 Sacacorchos).
Dlaczego wykazanie przesłanki nowości i indywidualności jest tak ważne?
Zarejestrowany wzór przemysłowy może zostać zakwestionowany w toku postępowania o unieważnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Na podstawie art. 117 w zw. z art. 89 ustawy prawo własności przemysłowej prawo z rejestracji może być unieważnione m.in. w przypadku kiedy nie zostały spełnione warunki do uzyskania danego prawa, czyli nowość lub indywidualność.
Obrona przed konkurencją często następuje w toku postępowania spornego. Dlatego warto rozważyć skorzystanie ze wsparcia kancelarii z wieloletnim doświadczeniem w zakresie prowadzenia postępowań sądowych.
Pytania i odpowiedzi:
Jedną ze strategii jest wykazywanie, że wzór został upubliczniony na więcej niż 12 miesięcy przed zgłoszeniem. Jeżeli takie stanowisko uda się przeforsować, zgłaszany wzór może zostać pozbawiony waloru nowości, a co za tym idzie, niezbędnej przesłanki rejestrowej.
Na terenie Polski opłaty wyglądają następująco:
Opłata za zgłoszenie wzoru przemysłowego – 300 PLN.
Opłata za udzielenie ochrony:
Za I okres ochronny ( 1 – 5 rok) – 150 PLN;
Za II okres ochronny (6 – 10 rok) – 250 PLN;
Za III okres ochronny (11 – 15 rok) – 500 PLN;
Za IV okres ochronny (16 – 20 rok) – 1000 PLN;
Za V okres ochronny (21 – 25 rok) – 2000 PLN;
Za publikację informacji o udzielonym prawie – 70 PLN.
Opłaty za ochronę wzoru przemysłowego na terenie Unii Europejskiej:
Opłata za rejestrację pierwszego wzoru – 230 EUR;
Opłata za rejestrację każdego wzoru od 2 do 10 – 115 EUR;
Opłata za rejestrację każdego wzoru od 11 w górę – 50 EUR;
Opłaty za publikację wzoru:
Opłata za publikację pierwszego wzoru – 120 EUR;
Opłata za publikację każdego wzoru od 2 do 10 – 60 EUR;
Opłata za publikację każdego wzoru od 11 w górę – 30 EUR.
Opłaty za przedłużenie ochrony:
Za I okres przedłużenia ochronny (6 – 10 rok) – 90 EUR;
Za II okres przedłużenia ochronny (11 – 15 rok) – 120 EUR;
Za III okres przedłużenia ochronny (16 – 20 rok) – 150 EUR;
Za IV okres przedłużenia ochronny (21 – 25 rok) – 180 EUR;
Opłaty za rejestrację na terytorium wybranych krajów świata (przed WIPO):
opłata urzędowa za zastrzeżenie pierwszego wzoru przemysłowego – 397 CHF;
opłata za zastrzeżenie każdego kolejnego wzoru – 19 CHF;
opłata publikacyjna – 17 CHF oraz 150 CHF za każdą stronę na której został przedstawiony wzór przemysłowy.
Niezależnie od opłat urzędowych podmiot ubiegający się o ochronę musi uiścić dodatkowe koszty, których wysokość jest ustalana przez każdy kraj będący członkiem Protokołu Madryckiego (np. Węgry – 59 CHF za pierwszy wzór i 14 CHF za każdy kolejny). Kolejne opłaty mogą być również nałożone za przedłużenie międzynarodowej ochrony.
Tak, okazanie świadectwa rejestracji prowadzi do oddalenia powództwa, ponieważ sąd jest związany prawem przyznanym przez decyzję administracyjną właściwego urzędu patentowego.
Zaufali nam:
