|
9 listopada 2022 | Ostatnio zmodyfikowano 17 grudnia, 2023 o 14:33 | Czas na przeczytanie: 6 minut
Pozostałe Artykuły
Podstawa i kontekst wdrażania zmian
Wprowadzenie zmian do prawa autorskiego nie wynika z wyłącznej inicjatywy ustawodawcy. Nowelizacja podyktowana jest głównie koniecznością implementacji unijnej dyrektywy w sprawie praw autorskich i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym (zwanej także jako dyrektywa DSM).
Zmiany przewidziane przez dyrektywę mają dotyczyć w szczególności:
wprowadzenia nowych postaci dozwolonego użytku (eksploracja tekstów i danych) oraz modyfikacja niektórych już istniejących (korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego);
modyfikacji zasad korzystania z utworów niedostępnych w handlu;
wprowadzenia licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem;
wprowadzenia środków ułatwiających licencjonowanie utworów udostępnianych w ramach usług wideo na żądanie;
wprowadzenia nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy w zakresie korzystania online z ich publikacji prasowych;
wprowadzenie przepisów szczególnych dotyczących dostawców usług udostępniania treści online;
zapewnienia godziwego wynagrodzenia twórcom i wykonawcom (m.in. poprzez wprowadzenie dodatkowego wynagrodzenia z tytułu udostępniania utworu audiowizualnego w Internecie);
wprowadzenia nowych postaci dozwolonego użytku baz danych sui generis.
Należy podkreślić, że w obawie przed tzw. cenzurą prewencyjną w internecie, państwo polskie zaskarżyło przedmiotową dyrektywę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W ostatnim czasie Trybunał nie przychylił się jednak do argumentacji przedstawionej przez przedstawicieli polskiego rządu, zatem Polska ma obowiązek zaimplementować przedmiotową dyrektywę do krajowego porządku prawnego.
Co zawiera nowelizacja prawa autorskiego 2022?
Dyrektywa DSM jest dość obszernym aktem prawnym, który zawiera kilka istotnych kierunków zmian legislacyjnych. Poniżej omawiamy wybrane, które w naszej ocenie mogą mieć szczególne znaczenie praktyczne.
Zmiany dla dostawców treści internetowych
Najbardziej istotne zmiany nowelizacja prawa autorskiego wprowadza w zakresie dostawców treści internetowych. Projekt ustawy zakłada w pewnym uproszczeniu, że dostawcy treści internetowych będą mieli obowiązek proaktywnego filtrowania treści pod kątem naruszenia autorskich praw majątkowych. Ponadto to dostawcy usług jako podmioty korzystające z cudzych utworów będą musiały uzyskiwać licencje na wykorzystywanie utworów.
W niektórych przypadkach może budzić to oczywiście obawy o stosowanie cenzury prewencyjnej i pewnej nadgorliwości w zakresie egzekwowania praw autorskich. Na problem ten też wskazuje sam projektodawca, który w uzasadnieniu projektu dystansuje się względem tych regulacji, wskazując na ich kontrowersyjność oraz podkreślając fakt zaskarżenia. W Polsce swego czasu głośno było o tzw. Acta 2 – a tytuł ten był przypisywany właśnie dyrektywie DSM.
W praktyce wielu autorów podnosi, że nie można wykluczyć, że po wdrożeniu dyrektywy DSM dostawcy usług internetowych (tacy jak np. YouTube czy Facebook) będą musieli płacić swoim twórcom za udostępnianie ich treści w danym serwisie. Niemniej jednak praktyka prawdopodobnie nie będzie aż tak surowa, ale w przypadku wielu przedsiębiorców może być konieczne dokładne przeanalizowanie zmian po uchwaleniu ostatecznego tekstu ustawy.
Zmiany w dozwolonym użytku i prawach pokrewnych
Zmiana w zakresie dostawców treści internetowych to jednak niejedyna istotna zmiana, która przewidziana jest w projekcie ustawy zmieniającej ustawę o prawach autorskich. Projekt wprowadza nowe postacie dozwolonego użytku (eksplorację tekstów i danych, korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego), a ponadto środki ułatwiające dostęp do utworów niedostępnych w handlu oraz możliwość udzielania rozszerzonych licencji zbiorowych. Z tych zmian szczególnie mogą skorzystać miejskie i uniwersyteckie biblioteki, oraz uczelnie w zakresie wykorzystywania prac dyplomowych i dorobku naukowego w edukacji zdalnej.
W ustawie przewidziano także wprowadzenie nowego rodzaju prawa pokrewnego – prawa wydawców prasowych do eksploatacji ich publikacji prasowych online. Ponadto wydawcom prasowym będzie przysługiwało nowe prawo wyłączne, tj. prawo wydawcy prasowego do wyłącznej eksploatacji online jego publikacji prasowych przez platformy internetowe.
Etap legislacyjny
Obecnie projekt ustawy o zmianie prawa autorskiego implementujący dyrektywę DSM jest na etapie konsultacji społecznych. Jest to dość wczesny etap procesu legislacyjnego, a po jego zakończeniu i zebraniu od kilkunastu do kilkudziesięciu opinii w zakresie proponowanych zmian, projektodawca będzie musiał je rozpatrzyć w projekcie.
Należy wskazać, że projekt nie został przedstawiony sejmowi ani senatowi – głosowania nad projektami są w istocie jednym z ostatnich etapów drogi legislacyjnej. Obecnie tekst projektu ustawy ustalany jest przez ministerstwo odpowiedzialne za przeprocesowanie projektu.
Na obecnym etapie bardzo ciężko jest wskazać nawet orientacyjny termin wejścia w życie projektowanych przepisów. W wykazie prac legislacyjnych i programowych rady ministrów wskazano, że orientacyjnym terminem przyjęcia projektu jest IV kwartał 2022 roku.
Jak przygotować się na wdrożenie zmian?
W tym zakresie przede wszystkim należy wskazać, że prawdopodobnie do wejścia w życie ustawy o zmianie prawa autorskiego przedsiębiorcy mają jeszcze trochę czasu. Niemniej, mając na uwadze skalę nowelizacji oraz że jest to jednak z większych zmian w prawie autorskim w ostatnim czasie, należy przede wszystkim dobrze przygotować się do jej wejścia w życie z odpowiednią ilością czasu niezbędnego na wdrożenie ewentualnych zmian w działalności przedsiębiorstwa.
Dobrym sposobem jest w miarę możliwości śledzenie przebiegu procesu legislacyjnego na bieżąco. Zazwyczaj po wejściu w życie ustawy nie ma żadnych głosów doktryny czy ugruntowanych linii orzeczniczych. W takich sytuacjach materiały legislacyjne są w zasadzie jedynym dokumentem, który prawnik może wykorzystać w procesie wykładni prawa.
Podsumowanie
Wdrożenie na gruncie krajowym dyrektywy DSM wymagało nowelizacji prawa autorskiego, która jest obecnie procedowana przez prawodawcę. Przedsiębiorcy już teraz powinno zapoznać się z planowanymi zmianami. Śledzenie i analizowanie zmian w toku procesu legislacyjnego na bieżąco może być jednak czasochłonnym procesem. W takiej sytuacji warto rozważyć całościowe powierzenie wdrożenia nowelizacji (zarówno na etapie analizy przebiegu procesu legislacyjnego, jak i po wejściu w życie finalnego tekstu ustawy) profesjonalnemu pełnomocnikowi, czyli w szczególności radcy prawnemu czy adwokatowi wyspecjalizowanemu w ochronie praw autorskich.
Pytania i odpowiedzi
Projekt nowelizacji prawa autorskiego jest na względnie wczesnym etapie (konsultacje społeczne). Rada Ministrów jako orientacyjną datę przyjęcia projektu wskazała IV kwartał 2022 roku. Tym samym przyjęcia ustawy w naszej ocenie możemy się spodziewać nie wcześniej niż na przełomie 2022/2023 roku, przy czym nie jest wiadome kiedy finalnie przepisy wejdą w życie.
Prawo autorskie z zasady dotyczy wielu dziedzin działalności prawie każdego przedsiębiorcy. Wysoce prawdopodobne jest, że dotyczy również Państwa działalności. Niemniej jednak ocena, w jakim stopniu projektowane zmiany wpływają na Państwa przedsiębiorstwo, powinna odbywać się z uwzględnieniem całokształtu okoliczności, w oparciu o konkretny stan faktyczny.
Zaufali nam:
