Obowiązki wydawcy prasowego – podstawowe informacje prawne

W języku powszechnym pojęcie wydawcy odnosi się do osoby lub instytucji zajmującej się wydawaniem książek, czasopism, płyt, portalu internetowego lub innego rodzaju mediów. Obowiązujące przepisy przewidują kilka definicji wydawcy, dlatego warto przyjrzeć się im, aby lepiej zrozumieć zakres ciążących na takim podmiocie obowiązków.

Ustawa prawo prasowe w art. 8 nie definiuje pojęcia wydawcy wprost, ale odnosi się do podmiotowego zakresu tego pojęcia. Zgodnie z powołanym przepisem wydawcą może być osoba prawna, fizyczna lub inna jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej. W szczególności wydawcą może być:

• organ państwowy;
• przedsiębiorstwo państwowe;
• organizacja polityczna;
• związek zawodowy;
• organizacja spółdzielcza, samorządowa i inna organizacja społeczna;
• kościół i inny związek wyznaniowy.

Użycie przez ustawodawcę zwrotu w „szczególności” sugeruje, że rolę wydawcy mogą pełnić również inni uczestnicy rynku.

Inną definicję wydawcy ustawodawca wykorzystał w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Stosownie do art. 15 tego aktu prawnego domniemywa się, że producentem lub wydawcą jest osoba, której nazwisko lub nazwę uwidoczniono w tym charakterze na przedmiotach, na których utwór utrwalono albo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. W praktyce może być to np. książka, czasopismo, a w przypadku wydawnictw muzycznych lub producentów filmowych – płyta z muzyką lub zapisanym na niej filmem.

Chyba najszersza i najbardziej kompleksowa definicja wydawcy pojawia się w ustawie o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy przez określenie wydawca należy rozumieć osobę prawną, jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub osobę fizyczną, która prowadzi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej działalność polegającą na publikowaniu dzieł. Podobnie jak w przypadku ustawy o prawie autorskim także tutaj wskazano, że domniemywa się, że wydawcą jest osoba, której nazwę lub nazwisko uwidoczniono w tym charakterze na egzemplarzach publikacji i która posiada przeniesienie autorskich praw majątkowych na piśmie przy pierwszym udostępnieniu utworu publiczności w tym na stronie wydawcy czy w umowie wydawniczej lub mediach społecznościowych.

Opracowanie dzieła i udostępnienie go odbiorcy to nie wszystko. Na wydawcy ciąży szereg obowiązków, które muszą być realizowane, aby działalność wydawnicza była prowadzona zgodnie z prawem. Jakie są to obowiązki?

Ustawa o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych nakazuje, aby przekazywać:

• po dwa egzemplarze obowiązkowe Bibliotece Narodowej w Warszawie oraz Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie;
• po jednym egzemplarzu obowiązkowym dziennika urzędowych organów administracji rządowej Bibliotece Sejmowej w Warszawie.

Pozostałe biblioteki uprawnione do otrzymania egzemplarzy obowiązkowych zawsze otrzymują po jednym egzemplarzu i zostały zidentyfikowane w rozporządzeniu ministra kultury i sztuki z dnia 6 marca 1997 r. w sprawie wykazu bibliotek uprawnionych do otrzymywania egzemplarzy obowiązkowych poszczególnych rodzajów publikacji i trybu ich przekazywania. Wśród podmiotów uprawnionych można wymienić m.in. Bibliotekę Uniwersytetu Wrocławskiego we Wrocławiu, Książnicę Pomorską w Szczecinie czy Bibliotekę Uniwersytetu Gdańskiego. Wszystkie te podmioty otrzymują po 1 egzemplarzu utworu.

Oprócz bibliotek uprawnionych do otrzymywania wszystkich pozycji wydawniczych przepisy rozporządzenia zawierają również wykaz bibliotek uprawnionych do otrzymywania publikacji o tematyce regionalnej, związanej z historią konkretnych regionów (np. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Poznaniu).

Termin na przekazanie egzemplarzy obowiązkowych jest dosyć krótki, liczy się go od zakończenia procesu produkcji publikacji i wynosi on:

• 5 dni w przypadku egzemplarzy należnych Bibliotece Narodowej w Warszawie oraz Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie;
• 14 dni w pozostałych przypadkach.

Każde czasopismo przed wprowadzeniem do obiegu musi zostać zarejestrowane w sądzie okręgowym właściwym dla siedziby wydawcy stosownie do art. 20 prawa prasowego. Wniosek o rejestrację powinien zawierać następujące dane:

• tytuł dziennika lub czasopisma oraz siedzibę i dokładny adres redakcji;
• dane osobowe redaktora naczelnego;
• określenie wydawcy, jego siedziby i dokładnego adresu;
• częstotliwość ukazywania się dziennika lub czasopisma.

Opłata od wniosku o wpis ma charakter stały i wynosi 100 zł.

Prawo prasowe nakłada na redaktora naczelnego, jako osobę kierującą redakcję, obowiązek sprawowania nadzoru nad organizowaniem pracy redakcji. Przede wszystkim chodzi o:

• redakcję materiałów prasowych;
• sprawy związane z bieżącą pracą redakcji i kwestie finansowe;
• poprawność języka materiałów prasowych i przeciwdziałanie jego wulgaryzacji.

Należy też pamiętać o obowiązku odpowiedniego oznaczania materiału reklamowego, ale także prawie do odmowy publikacji materiału, który odbiega od linii programowej lub charakteru publikacji.

Publikacje zwarte (np. książki) są oznaczane za pomocą kodów ISBN. Z kolei publikacje ciągłe (np. gazety) otrzymując numer ISSN. Choć uczestnictwo w obu systemach jest całkowicie dobrowolne, większość wydawnictw korzysta z tej możliwości. To nie tylko dobra praktyka, ale także łatwiejsza możliwość identyfikacji czasopisma i lepsza rozpoznawalność na rynku.

Numer ISSN nadają ośrodki krajowe koordynowane przez Międzynarodowe Centrum ISSN w Paryżu. W Polsce jest to Narodowy Ośrodek ISSN w Bibliotece Narodowej. Do uzyskania numeru ISBN niezbędna jest rejestracja w systemie e-ISBN. Informacje te, poza publicznymi systemami informacji bibliotecznej, trafiają do International ISBN Agency z siedzibą w Londynie.

Należy pamiętać, że zarówno ISBN, jak i ISSN nie przyznają żadnej ochrony w zakresie prawa autorskiego.

Realizacja obowiązków wydawcy wymaga dobrej znajomości obowiązujących przepisów. Zignorowanie nakazów ustawowych może skończyć się nałożeniem na firmę wysokiej grzywny, a w przypadku czasopism nawet odmową ich rejestracji lub zawieszeniem. Dlatego bieżącą działalność warto konsultować z kancelarią prawną doświadczoną w zakresie obsługi podmiotów z sektora wydawniczego.