Czy programiście przysługują prawa autorskie do napisanego przez siebie kodu?

W przypadku umów cywilnoprawnych prawa autorskie przysługują zawsze pracownikowi i konieczne jest ich wtórne przeniesienie na pracodawcę. Dla programisty to atrakcyjne rozwiązanie, ponieważ za wszystkie przeniesione rezultaty prac zachowuje prawo do podwyższonych kosztów autorskich. O czym należy pamiętać?

• programista musi stworzyć utwór, który następnie przenosi na zleceniodawcę lub zamawiającego;
• w ramach swoich obowiązków programista stworzył utwór cechujący się odpowiednio wysokim stopniem twórczości (nie ma możliwości rozliczenia 50-procentowych kosztów za np. materiał powielony z innej aplikacji);
• zamawiający powinien prowadzić ewidencję utworów rozliczanych kosztami autorskimi na wypadek kontroli organów podatkowych.

Prawa do kodu źródłowego w relacji B2B

W przypadku modelu współpracy opartego na B2B prawa autorskie do stworzonego kodu źródłowego należą do programisty (podobnie jak w przypadku umów cywilnoprawnych). Oznacza to, że niezbędne będzie przeniesienie tych praw na zamawiającego (wraz z określeniem pól eksploatacji) albo udzielenie licencji wyłącznej lub niewyłącznej na korzystanie z utworu.

Zasadnicza różnica między rozliczaniem B2B a na podstawie umowy cywilnoprawnej polega na braku konieczności prowadzenia ewidencji na potrzeby kosztów autorskich. W przypadku indywidualnych przedsiębiorców taka kategoria nie występuje, natomiast mogą oni zaliczyć w koszty uzyskania przychodu wszelkie koszty:

• poniesione w celu osiągnięcia przychodów;
• zachowania źródła przychodów;
• zabezpieczenia źródła przychodów.

To na przedsiębiorcy ciąży obowiązek podjęcia decyzji o tym co wykaże, a czego nie, jako koszt uzyskania przychodu, a nie na zamawiającym, który opłaca jedynie fakturę za zrealizowaną usługę.

Współdzielenie praw autorskich do oprogramowania

Problematyczna w kwestii ustalenia zakresu praw autorskich może być sytuacja, w której oprogramowanie tworzone jest np. przez specjalistów z kilku firm albo jednocześnie przez zamawiającego i wykonawcę.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie i co do zasady udziały wszystkich twórców w nim są równe. Nie pozbawia to jednak prawa wystąpienia do sądu z żądaniem określenia zakresu wkładu pracy twórczej.

Niestety judykatura nie proponuje jasnego stanowiska, które rozwiewałoby wątpliwości. Warto w tym miejscu wskazać na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 sierpnia 2010 r., sygn. I ACa 915/09. Sąd orzekający zwrócił uwagę, że w przeważającej większości przypadków program komputerowy jest współautorskim dziełem nierozłącznym, a więc takim, w którym ustalenie wielkości udziałów jest niemożliwe.

Aby więc uniknąć wątpliwości, co do tego komu przysługują prawa autorskie i w jakim zakresie, warto rozważyć uprzednie uregulowanie tej kwestii w umowie. Dobrym rozwiązaniem wydaje się określenie wkładu twórczego niejako „z góry” poprzez określenie któremu podmiotowi przysługuje prawo do zarządzania utworem na określonych polach eksploatacji.

Jak zarządzać prawami autorskimi do programu komputerowego?

Polskie prawo pozwala na zastosowanie jednej z dwóch konstrukcji umożliwiających transfer majątkowych (nigdy osobistych!) praw autorskich do utworu, w tym programu komputerowego:

• przeniesienie praw autorskich majątkowych do programu komputerowego;
• licencja na korzystanie z programu komputerowego.

Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że oba rozwiązania wywierają dokładnie taki sam rezultat, w rzeczywistości ich zakres i zasada działania jest inna.

Przeniesienie praw oznacza nieograniczone czasowo i terytorialnie prawo do posługiwania się programem. Prawa zbywcy do kodu źródłowego wygasają bezpowrotnie, co oznacza m.in., że nie może on dłużej udzielać licencji, ani w jakikolwiek inny sposób korzystać z programu. Przeniesienie praw można porównać do umowy sprzedaży.

Z kolei licencja ustanawia jedynie prawo do korzystania z kodu źródłowego w określonym zakresie i przez oznaczony czas (a nierzadko również na określonym terytorium). O ile umowa nie stanowi inaczej licencjobiorca nie może udzielać sublicencji. Wyróżnia się m.in. licencje wyłączne oraz niewyłączne w zależności od tego, czy prawa do utworu mogą być udzielone na rzecz kilku podmiotów. Licencja przypomina umowę najmu.

Różnice między tymi dwoma modelami widoczne są także na płaszczyźnie wynagrodzenia. W przypadku przeniesienia praw zbywający otrzymuje wynagrodzenie jednorazowe. Przy licencji może ono mieć charakter jednorazowy, cykliczny lub mieszany.

Wbrew pozorom z punktu widzenia zamawiającego nabycie praw nie zawsze będzie optymalnym rozwiązaniem. Niesie bowiem ze sobą istotne ryzyko:

• wysokich kosztów;
• konieczności aktualizacji oprogramowania na własną rękę.

Przed podpisaniem umowy, która zadecyduje o losach kodu źródłowego warto zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej kancelarii doświadczonej w obsłudze podmiotów z sektora IT.