Od marca 2020 roku, po wybuchu pandemii w Polsce, przedsiębiorcy znaleźli się w zupełnie nowej rzeczywistości w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego, która w znaczny sposób wpłynęła lub nadal wpływa na prowadzoną przez nich działalność gospodarczą. W ciągu tych ponad dwóch lat ustawodawca ingerował w mniejszym bądź większym stopniu w swobodę prowadzenia działalności gospodarczej. W ostatnim czasie na horyzoncie pojawiła się perspektywa zmian, bowiem 16 maja zniesiony został stan epidemii, a w jego miejsce został wprowadzony stan zagrożenia epidemicznego.
Stan epidemii: czym jest, od kiedy obowiązuje?
Stan epidemii w Polsce obowiązywał od 20 marca 2020 r. Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi jest to sytuacja prawna wprowadzoną na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii.
Stan zagrożenia epidemicznego jest to z kolei to sytuacja prawną wprowadzoną na danym obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań zapobiegawczych. Stan zagrożenia epidemicznego może być względnie prosto przekształcony w stan epidemii.
Dlaczego stan epidemii i stan zagrożenia epidemicznego są szczególnie istotne w Polsce? W związku z wystąpieniem epidemii COVID-19 w 2020 roku, prawodawca zdecydował czasowo wprowadzić szereg przepisów mających wpływ na działalność przedsiębiorców. Część tych przepisów została wprowadzona tylko na czas stanu epidemii. Dotyczą one m.in. prawa pracy, prawa podatkowego, działania administracji publicznej i innych dziedzin prawa.
Zniesienie stanu epidemii a prawo pracy
W zakresie przepisów prawa pracy może pojawiać się pytanie – czy pracodawca nadal może polecić pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej, pomimo zniesienia stanu epidemii? W tym aspekcie przekształcenie stanu epidemii w stan zagrożenia epidemicznego nie przynosi wielu zmian.
Pracodawca w dalszym ciągu może polecić pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej, jeżeli pracownik ma możliwości jej wykonywania. W tym zakresie polecanie świadczenia pracy w formie zdalnej i przepisy w tym zakresie nie zmieniły się. Warto także w tym miejscu wspomnieć, że ustawodawca podjął działania w celu umiejscowienia pracy zdalnej na stałe w polskim kodeksie pracy, projekt nowelizacji został niedawno przyjęty przez rząd.
Przypomnijmy także, że w związku z ogłoszeniem stanu epidemii zawieszono wykonywanie pracowniczych badań: wstępnych, okresowych i kontrolnych. Zawieszenie tego obowiązku w mocy jest także.w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego, zatem pracownicy i pracodawcy mogą skorzystać z tego zawieszenia również po 16 maja 2022 roku.
Szerzej o planowanych zmianach w kodeksie pracy (niezależnych od stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego) pisaliśmy tutaj
Zniesienie stanu epidemii a przepisy podatkowe
Odwołanie stanu epidemii z pewnością nie ułatwi pracy księgowym i biurom rachunkowym, od tej pory będą oni musieli mieć nie tylko zmiany przewidziane w Polskim Ładzie (o którym pisaliśmy m.in. tutaj). Przekształcenie stanu epidemii na stan zagrożenia epidemicznego będzie miało największy wpływ na gruncie prawa podatkowego. Zmiany uwzględniają w szczególności:
koniec okresu obowiązywania podwyższonych limitów dla niektórych zwolnień z PIT dla świadczeń wypłacanych na rzecz pracowników;
maj będzie ostatnim miesiącem, w którym będzie można skorzystać z obniżonej, stawki CIT i PIT dla dochodów kwalifikowanych prawa własności intelektualnej wykorzystywanych do przeciwdziałania COVID-19;
koniec rozszerzenia bezwarunkowego zwolnienia z podatku od przychodów z budynków
możliwość wyłączenia konieczności zwiększenia podstawy opodatkowania w zaliczkach o wartość niezapłaconych, a zaliczonych do kosztów podatkowych zobowiązań tylko do końca 2022 roku. Wskazana instytucja tzw. ,,ulgi za złe długi” ma bowiem charakter czasowy, tj. podatnik może z niej skorzystać maksymalnie do końca roku podatkowego, w którym odwołano stan epidemii;
wygaśnięcie prawa do odliczenia od dochodu CIT i PIT darowizn przekazanych na przeciwdziałanie COVID -19 na rzecz wybranych organizacji pozarządowych;
zmiany w zakresie uprawnienia podatników do dokonywania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od środków trwałych służących do produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Podatnicy będą mogli skorzystać z tego prawa do końca maja 2022 r.,
Zniesienie stanu epidemii a inne przepisy
Warto nadmienić, że zmiana stanu epidemii na stan zagrożenia epidemicznego wpływa również na sferę działania administracji publicznej. Obecnie bowiem organ administracji mógł wstrzymać bieg terminów załatwiania spraw na okres nie dłuższy niż 30 dni, o czym zobowiązany był zawiadomić strony postępowania. Ogłoszenie zawiadomienia wyłączało możliwość wywodzenia wobec organu administracji publicznej środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Jest to istotne przez pryzmat decyzji administracyjnych, na które oczekiwali przedsiębiorcy.
Ponadto 6 miesięcy po zniesienie stanu zagrożenia epidemicznego moc obowiązującą traci również przepis specustawy przewidujący przedłużenie określonych typów decyzji z zakresu gospodarowania odpadami (art. 36 ust. 6 ustawy covidowej w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń).
W okresie stanu epidemii dofinansowania z PFRON nie ulegały obniżeniu w sytuacji zmniejszonej liczby uczestników warsztatu. W związku z przekształceniem stanu epidemii w stan zagrożenia epidemicznego poziom wskazanego dofinansowania będzie mógł ulec zmianie.
Stan epidemii i stan zagrożenia epidemicznego mają wpływ również na prawo imigracyjne, przy czym co do zasady zamiana stanu epidemii na stan zagrożenia epidemicznego nie mają wpływu na prawa i obowiązki migrantów, bowiem do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii) przedłużeniu ulegają:
legalny pobyt cudzoziemców, który skończyłby się w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii;
okresy ważności kart pobytu i tymczasowych zaświadczeń tożsamości cudzoziemca;
terminy na składanie wniosków o legalizację pobytu;
ważność już wydanych zezwoleń na pracę, zezwoleń na pracę sezonową oraz oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Ponadto w związku z wystąpieniem stanu epidemii przesunięte zostają terminy na opuszczenie przez cudzoziemców terytorium Polski, dobrowolnego powrotu określone w decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu.
Specustawa covidowa wprowadziła również zmiany w zakresie postępowania cywilnego. Przypomnijmy, że na mocy przepisów wprowadzonych w specustawie kluczowe zmiany dotyczą tzw. posiedzeń zdalnych w procesie cywilnym, mianowicie:
zasadą jest przeprowadzanie posiedzeń w formie zdalnej, przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, a osoby w nim uczestniczące, w tym członkowie składu orzekającego, nie muszą przebywać w budynku sądu;
Odstąpienie od posiedzenia zdalnego jest możliwe tylko w ważnych przypadkach;
przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne;
w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego; prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Na zmiany w kpc nie ma wpływu zniesienie stanu epidemii i zastąpienie go stanem zagrożenia epidemicznego. Zgodnie z przepisem specustawy jeśli chodzi o wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego, zmiany obowiązują w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.
Przepisy, które obowiązują pomimo zniesienia stanu epidemii
Warto nadmienić, że obecnie w Polsce co prawda nie obowiązuje stan epidemii, ale w dalszym ciągu obowiązuje stan zagrożenia epidemicznego. Jest to o tyle istotne, że niektóre przepisy obowiązują do czasu zniesienia stanu epidemii bądź stanu zagrożenia epidemicznego, w zależności, który z tych został zniesiony później.
W związku z powyższym analogicznie do wyżej wskazanych przepisów prawa pracy niektóre przepisy w dalszym ciągu obowiązują pomimo zniesienia stanu epidemii. Dotyczy to w szczególności np. zakazu potrącania kar umownych z wynagrodzenia w zamówieniach publicznych czy zasad obliczania terminu do ogłoszenia upadłości (który to termin nie rozpoczyna biegu, a rozpoczęty ulega przerwaniu w czasie trwania stanu epidemii bądź stanu zagrożenia epidemicznego.
Analizując przepisy specustawy, warto mieć na uwadze, czy konkretny przepis odnosi się do stanu epidemii, czy stanu zagrożenia epidemicznego, ponieważ jak wyjaśniliśmy powyżej, te dwa rodzaje stanów szczególnych nie są tożsame.
Czy zniesienie stanu epidemii oznacza koniec pandemii?
Stan epidemii i związane z tym obostrzenia niewątpliwie wpływały na działalność przedsiębiorców. Przede wszystkim znacząco ograniczona była swoboda działalności gospodarczej, co często pozbawiało przedsiębiorców nawet całości przychodu z prowadzonej działalności. Warto nadmienić, że stan epidemii został zniesiony, aczkolwiek w jego miejsce, z dniem 16 maja 2022 roku, rozporządzeniem Ministra Zdrowia wprowadzony został stan zagrożenia epidemicznego.
W praktyce oznacza to, że większość tzw. przepisów covidowych (czyli tych zawartych m.in. w specustawie czy innych przepisach wykonawczych) w dalszym ciągu obowiązuje. Przedsiębiorcy powinni jednak zwrócić szczególną uwagę czy
Nadużyciem bowiem jest stwierdzenie, że w zakresie legislacji ostatnich dwóch lat nic się nie zmienia. Zmiana stanu epidemii na stan zagrożenia epidemicznego przynosi bowiem istotne (lecz nieliczne) zmiany. Bardzo powoli można myśleć o całkowitym zniesieniu ww. przepisów covidowych, jeżeli w najbliższym czasie nie dojdzie do pogorszenia sytuacji epidemicznej. Całkowite zniesienie stanu epidemii będzie bowiem miało jeszcze większy wpływ na bieżącą działalność przedsiębiorców, warto zatem w tym zakresie być w kontakcie z profesjonalnym doradcą prawnym.
Zaufali nam:
