Wprowadzanie wyrobów budowlanych na rynek unijny

Gdy po przeprowadzeniu oceny i weryfikacji wyrobu producent poweźmie przekonanie, że jego wyrób spełnia wszystkie wymogi techniczne określone normą, wystawia deklarację właściwości użytkowych. Deklaracjawłaściwości użytkowych jest dokumentem,poprzez którego złożenie producent deklaruje, że jego wyrób spełnia kryteria techniczne wymagane normą. Tym samym, przez sporządzenie deklaracji właściwości użytkowych producent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z zadeklarowanymi w ten sposób właściwościami użytkowymi. Rozporządzenie przewiduje tylko dwa wyjątki, kiedy producent wyrobów może odstąpić od sporządzenia takiej deklaracji:

• w sytuacji, kiedy wyrób powstaje w sposób jednostkowy, na specjalne zamówienie,

• wtedy, gdy wyrób budowlany jest produkowany na terenie budowy, w celu wbudowania go w dany obiekt budowlany i na odpowiedzialność osób, które są odpowiedzialne za bezpieczne wykonanie robót,

• a także wówczas, kiedy wyrób budowlany jest produkowany w sposób tradycyjny
  lub zgodny z wymogami ochrony zabytków i w nieprzemysłowym procesie produkcyjnym w celu właściwej renowacji obiektów budowlanych urzędowo chronionych.

Ponadto fakultatywne sporządzenie deklaracji użytkowej dotyczy sytuacji, w której norma zharmonizowana zastępowana jest inną i trwa okres koegzystencji dwóch norm (nie upłynęła jeszcze data końcowa okresu przejściowego). Wówczas producent wyrobu objętego zakresem takiej normy zharmonizowanej, ma dobrowolność co do sporządzania deklaracji użytkowej.

Co powinno znaleźć się w deklaracji? Wzór deklaracji użytkowej stanowi Załącznik nr III do Rozporządzenia 305/2011. Zawiera następujące elementy:

• niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu,

• zamierzone zastosowanie lub zastosowania,

• wskazanie producenta, w tym jego upoważnionego przedstawiciela,

• system oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych,

• wskazanie właściwej normy zharmonizowanej, jednostki notyfikowanej,

• wskazanie europejskiego dokumentu oceny/europejskiej oceny technicznej,

• wskazanie jednostki ds. oceny technicznej,

• deklarowane właściwości użytkowe,

• załączoną odpowiednią dokumentację techniczną lub specjalną dokumentację techniczną.

Producent ma także obowiązek oświadczyć, że właściwości wyrobu są zgodne z właściwościami deklarowanymi, a złożenie deklaracji zgodnie z Rozporządzeniem 305/2011 obciąża odpowiedzialność producenta. Na samym końcu producent podpisuje dokument, oraz wskazuje datę i miejsce jego sporządzenia.

Warto także w tym miejscu wskazać, czym jest znak B i co różni od znaku CE. Oznaczenie B jest to znak, który jest krajowym znakiem potwierdzającym bezpieczeństwo produktu budowlanego i jego zgodność z wymaganiami krajowymi. Co istotne, jeden wyrób nie może posiadać zarówno znaku CE jak i B. Kiedy należy zatem weryfikować wyrób znakiem CE, a kiedy znakiem B?

• Jeżeli wyrób jest objęty normą zharmonizowaną to zawsze będziemy stosować Rozporządzenie 305/2011, a na producencie będzie ciążył obowiązek sporządzenia deklaracji użytkowej według kryteriów unijnych i oznaczenie wyrobu znakiem CE.

• Jeżeli wyrób nie jest objęty normą zharmonizowaną, ani też producent nie przeprowadzi Europejskiej Oceny Technicznej, wyrób będzie musiał spełniać wymagania polskiej normy lub też producent będzie w obowiązku przeprowadzić krajową Aprobatę Techniczną. Końcowym etapem będzie wówczas sporządzenie krajowej deklaracji właściwości użytkowych i naniesienie na wyrób znaku B.

Oznakowanie CE

Oznakowanie CE umieszcza się na wyrobach budowlanych, dla których producent sporządził deklarację właściwości użytkowych zgodnie z przepisami Rozporządzenia. Znak „CE” informuje odbiorców wyrobów, że wyrób jest zgodny z normami unijnymi, a przez to bezpieczny i może być wykorzystywany przy tworzeniu obiektów budowlanych. Poprzez umieszczenie oznakowania CE producent wskazuje, że bierze na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z deklarowanymi właściwościami użytkowymi oraz za jego zgodność ze wszystkimi mającymi zastosowanie wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu i innym stosownym ustawodawstwie Unii odnoszącym się do umieszczania tego oznakowania.

Takie oznakowanie umieszcza się na danym wyrobie – najczęściej na etykiecie – w sposób widoczny, czytelny i trwały. Zgodnie z Rozporządzeniem, w przypadku gdy nie jest to możliwe lub nie można tego zapewnić z uwagi na charakter wyrobu, umieszcza się je na opakowaniu lub na dokumentach towarzyszących.

Etykieta ze znakiem CE musi spełniać określone kryteria. Znak CE umieszcza się na samej górze etykiety. Nie może być mniejszy niż 5 mm. Poniżej znajdują się dwie ostatnie cyfry roku, w którym oznakowanie CE zostało po raz pierwszy umieszczone na wyrobie, a jeszcze niżej znajduje się nazwa i adres siedziby producenta. Dalej, producent umieszcza numer referencyjny deklaracji użytkowych (także niepowtarzalny kod identyfikacyjny), a następnie odniesienie do zharmonizowanej specyfikacji technicznej. W stosownych przypadkach w tym miejscu pojawia się także numer jednostki notyfikowanej. W kolejnych wierszach znajdziemy zamierzone zastosowanie wewnętrzne lub zewnętrzne wyrobu i poziom lub klasę deklarowanej właściwości użytkowej. Ostatnim punktem etykiety będzie adres strony internetowej na której znajduje się deklaracja właściwości użytkowych danego wyrobu.

Europejska ocena techniczna

Przypisanie naszego wyrobu do konkretnej normy zharmonizowanej może nie być wcale łatwe. Czasami fabrykat posiada cechy wielu gatunków wyrobów lub jest na tyle nowatorski, że trudno przypisać go do kategorii, która już istnieje. Często zdarza się również tak, że nie istnieje norma zharmonizowana dla danego wyrobu budowlanego. Co powinniśmy zrobić wówczas? W takim przypadku producent może wystąpić o wydanie Europejskiej Oceny Technicznej (w skrócie EOT). Jest to procedura dobrowolna i przystąpienie do niej jest uzależnione od woli producenta.

Aby producent mógł otrzymać dla swojego wyrobu europejską ocenę techniczną, musi zwrócić się z wnioskiem do Jednostki Oceny Technicznej (JOT). W Polsce status JOT posiadają:

• Instytut Techniki Budowlanej,

• Instytut Badawczy Dróg i Mostów – w zakresie wyrobów stosowanych
  w budownictwie komunikacyjnym,

• Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego,

• Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego – Państwowy Instytut Badawczy.

Producent zawiera z daną Jednostką umowę dotycząca sporządzenia Europejskiego Dokumentu Oceny, a Jednostka dokonuje fachowej oceny i weryfikacji zgodności wyrobu. EOT zawiera ogólne informacje na temat producenta i typu wyrobu, opis wyrobu, jego zastosowania, właściwości użytkowe wyrobu, odniesienia do metod stosowanych, ich oceny, przyjęty system oceny, weryfikację stałości właściwości użytkowych, a także szczegóły techniczne. Poddanie wyrobu budowlanego europejskiej ocenie technicznej umożliwia producentowi wystawienie deklaracji właściwości użytkowych tak samo, jak w przypadku objęcia wyrobu normą zharmonizowaną.

Finalnie, przeprowadzenie oceny i weryfikacji przy zastosowaniu metody europejskiej oceny technicznej, pozwala producentowi umieścić na wyrobie budowlanym oznakowanie CE.

Wzajemne uznanie

W kwestii wprowadzania wyrobów budowlanych na rynek Unii należy poruszyć także kwestię instytucji wzajemnego uznania. Jest ona regulowana Rozporządzeniem 2019/515. Rozporządzenie to normuje procedurę wzajemnego uznawania wyrobów budowlanych przez państwa członkowskie Unii w sytuacji, gdy nie istnieją normy zharmonizowane dla danych typów wyrobów, ale wyroby te zostały dopuszczone do obrotu w jednym z państw członkowskich.

Do tego zagadnienia odnosi się również art. 5 ust. 3 Ustawy o wyrobach budowlanych, który stanowi, że wyrób budowlany nieobjęty zakresem przedmiotowym zharmonizowanych specyfikacji technicznych może być udostępniany na rynku krajowym, jeżeli został legalnie wprowadzony do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz w Turcji, a jego właściwości użytkowe umożliwiają spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane zaprojektowane i budowane w sposób określony w przepisach techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Wraz z wyrobem budowlanym udostępnianym na rynku krajowym dostarcza się:

• informacje o jego właściwościach użytkowych oznaczonych zgodnie z przepisami państwa, w którym wyrób budowlany został wprowadzony do obrotu,

• instrukcje stosowania,

• instrukcje obsługi,

• informacje dotyczące zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa, jakie ten wyrób stwarza podczas stosowania i użytkowania.

Zgodnie z Rozporządzeniem 2019/515 producent wyrobów, które mają zostać dopuszczone do obrotu na rynku innego państwa członkowskiego, może sporządzić dobrowolne oświadczenie o zgodnym z prawem wprowadzeniu do obrotu towarów, aby udowodnić przed organami tego państwa, że wyroby zostały już legalnie wprowadzone do obrotu w innym państwie członkowskim. Takie oświadczenie musi zostać sporządzone zgodnie ze wzorem, który stanowi załącznik do Rozporządzenia.

Wyroby dopuszczone do obrotu na podstawie wzajemnego uznania nie muszą być już przedmiotem ocen dokonywanych przez jakikolwiek z organów administracji ani też nie muszą spełniać wymogu uzyskiwania dodatkowych zezwoleń. Nie mniej jednak, mogą być poddawane kontroli upoważnione organy, w Polsce przez wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego lub Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

Podsumowanie

Procedura wprowadzania wyrobów budowlanych na rynek unijny wydaje się skomplikowana i wieloetapowa. I chociaż z pewnością nie jest przysłowiową „bułką z masłem”, ujednolicenie przepisów dla wszystkich państw członkowskich z całą pewnością ma pozytywny skutek dla działalności producentów i odbiorców wyrobów. Warto zwrócić uwagę, że 30 marca 2022 r. Komisja UE przygotowała propozycję rozporządzenia ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, zmieniającego rozporządzenie (UE) 2019/1020 i uchylającego rozporządzenie (UE) 305/2011. Należy mieć zatem na uwadze, że obecnie obowiązujące przepisy mogą niebawem ulec zmianie.