|
20 listopada 2022 | Ostatnio zmodyfikowano 17 grudnia, 2023 o 14:32 | Czas na przeczytanie: 9 minut
Pozostałe Artykuły
Ustawa antylichwiarska – czym jest?
Ustawa antylichwiarska to przyjęta potoczna nazwa ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Jej celem jest ograniczenie praktyk o charakterze lichwiarskim, uznawanych powszechnie za nieetyczne. Pożyczki lichwiarskie zazwyczaj będą cechowały się zawyżoną kwotą odsetek bądź innych opłat, a ich efektem jest nieuczciwe wzbogacenie pożyczkodawcy kosztem pożyczkobiorcy. Zdaniem projektodawcy, zjawisko lichwy nasiliło się szczególnie w dobie pandemii COVID-19.
W Polsce nie ma jednak jednej ustawy, która zawierałaby zbiór wszystkich praktyk mających na celu przeciwdziałanie lichwie. W praktyce zatem tzw. ustawa antylichwiarska będzie wprowadzeniem zmian w celu przeciwdziałania lichwie w 9 istniejących ustawach, tj.
Kodeksie cywilnym
Kodeksie karnym
Kodeksie postępowania cywilnego
Prawie bankowym
Ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym
Ustawie o SKOK-ach
Ustawie o kredycie konsumenckim
Ustawie o odwróconym kredycie hipotecznym
ustawie o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.
Ważne jest, że rozwiązania przyjęte w ramach ustawy antylichwiarskiej mogą mieć znaczący wpływ na bieżącą działalność instytucji pożyczkowych, ale finalny kształt przepisów ustawy nie jest jeszcze znany z uwagi na wczesny etap procesu legislacyjnego.
Jakie zmiany przyniesie ustawa antylichwiarska dla instytucji pożyczkowych?
Przede wszystkim wskazać należy, że nie każda instytucja pożyczkowa będzie musiała obawiać się wejścia w życie ustawy antylichwiarskiej. Większość tego rodzaju przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku nie udziela bowiem pożyczek o lichwiarskim oprocentowaniu. Niemniej jednak, z uwagi na liczne zmiany, każda instytucja pożyczkowa powinna sprawdzić, czy jej działalność w wyniku zmian przepisów prawa będzie legalna.
Projekt ustawy zawiera konkretne mechanizmy, których celem jest ograniczenie praktyk lichwiarskich. Planuje się wprowadzenie regulacji dotyczących:
zmiana w limitach kosztów pozaodsetkowych dla kredytu konsumpcyjnego i pożyczek pieniężnych do 45% kwoty zobowiązania w przypadku kredytu konsumenckiego (podczas gdy obecnie koszty maksymalnie mogą wynieść 25 proc. pożyczonej kwoty plus 30 proc. za każdy rok kredytowania, jednak nie więcej niż 100 proc. kredytu). Zmienią się także koszty pozaodsetkowe innych pożyczek, które po planowanych zmianach nie będą mogły być wyższe niż 10% całkowitej kwoty w całym okresie spłaty. Obecna ustawa antylichwiarska natomiast dopuszcza pobieranie kosztów niezależnych od okresu kredytowania w wysokości 25% pożyczki. Zmiany będą dotyczyły także kosztów zależnych od okresu kredytowania, które zmniejszą się z dotychczasowych 30% do 10%,
definicji legalnej kosztów pozaodsetkowych udzielenia świadczenia pieniężnego,
stosowania zabezpieczeń spłaty pożyczek pieniężnych (planuje się, że firmy pożyczkowe nie będą mogły żądać zabezpieczenia pożyczki w postaci zastawu lub weksla znacząco przekraczającego wartość pożyczki);
nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi działającymi w tzw. rynku pozabankowym w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego i objęcie tych instytucji nadzorem KNF,
wymogów minimalnych dot. formy prowadzonej działalności i minimalnego kapitału zakładowego. Przewiduje się, że wpis do rejestru instytucji pożyczkowych uzyskać będą mogły jedynie podmioty prowadzące działalność w formie spółki akcyjnej o kapitale zakładowym wynoszącym co najmniej 1 mln zł.
Instytucje pożyczkowe nie będą miały możliwości finansować swojej działalności poprzez tzw. instrumenty dłużne (czyli np. obligacje).
Zwiększenia wymogów w zakresie badania zdolności kredytowej konsumentów, poprzez zwiększenie katalogu środków pozwalających na weryfikację zdolności kredytowych konsumentów.
Zmiany w zakresie wcześniejszej spłaty i rozliczenia umowy. Jeżeli konsument dokona wcześniejszej spłaty pożyczki, to wówczas podmiot udzielający zobowiązania nie może żądać kosztów pozaodsetkowych za czas, który pozostał do zakończenia okresu kredytowania
Jak przygotować się na projektowane zmiany
Tak jak wspominaliśmy, ustawa antylichwiarska jest dopiero w fazie projektu. O ile zatem możemy zapoznać się z zarysem przepisów i głównymi założeniami, o tyle nie wiemy, jakie będzie ich finalne brzmienie- może ono być modyfikowane w zasadzie na każdym etapie procesu legislacyjnego.
W ujęciu praktycznym jednak główne założenia ustawy nie powinny ulec zmianie. Przedsiębiorcy prowadzący zatem działalność w zakresie udzielania pożyczek mogą już dzisiaj dokonać wstępnej analizy, czy ich działalność będzie objęta zmianami, czy nie.
Jeżeli jednak przyjęte praktyki w instytucji pożyczkowej mogą po zmianach powodować ryzyko uznania ich za lichwiarskie, przedsiębiorcy z dużym wyprzedzeniem powinni podjąć działania mające na celu dostosowanie praktyk instytucji pożyczkowej do znowelizowanego stanu prawnego. Zaniechanie tych działań przed wejściem w życia ustawy może przesądzić o konieczności czasowego zamknięcia firmy pożyczkowej po wejściu w życie ustawy.
Dotychczas działające instytucje pożyczkowe, które zostały zarejestrowane przed wejściem w życie nowelizacji, zachowują prawo do działania w swojej obecnej formie do dnia 31 grudnia 2023 roku. Niemniej jednak, zobligowane są do 30 listopada 2023 roku zgłoszenia do Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) wszelkich działań podjętych w celu dostosowania się do nowych przepisów, bowiem ostateczny termin dokonania zmian strukturalnych oraz finansowych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością upływa w dniu 01 stycznia 2024 roku. W sytuacji, gdy do powyższego terminu istniejące instytucje pożyczkowe nie dostosują się do wymogów nowych regulacji, podlegają one wykreśleniu z rejestru.
Jak wcześniej wspomniano, do zadań wynikających z nowych regulacji zalicza się między innymi podniesienie kapitału zakładowego instytucji pożyczkowych. Minimalna kwota kapitału zakładowego została podniesiona z 200 000,00 złotych do 1 000 000,00 złotych. Procedura oraz mechanizm podnoszenia kapitału zakładowego dla spółki akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlegają przepisom Kodeksu Spółek Handlowych. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 59a ust. 3 ustawy o kredycie konsumenckim, kapitał zakładowy może być pokrywany jedynie środkami pieniężnymi. Tym samym przepisy stoją na przeszkodzie możliwości pokrycia kapitału zakładowego wkładami niepieniężnymi (aportem). Dodatkowo, środki przeznaczone na pokrycie kapitału nie mogą pochodzić z kredytów, pożyczek, emisji ani z nieudokumentowanych źródeł. W związku z powyższym istotne jest uwzględnienie trwania procedur przed sądami rejestrowymi w kontekście dokonywanych modyfikacji w treści umowy lub statutu spółki, z uwagi na fakt, że nie są one jednakowe. Kluczowym terminem jest data 01 stycznia 2024 roku. Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, proces podwyższenia kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisu podwyższenia w rejestrze KRS
Ustawa antylichwiarska: luki w projekcie
Projekt ustawy antylichwiarskiej nie jest pozbawiony wad i luk. Przykładem jednej z tych luk na obecnym etapie legislacyjnym jest fakt, że mechanizmy w celu przeciwdziałania lichwie, póki co nie będą stosowane do pożyczek lombardowych (czyli takich zawieranych w lombardzie, najczęściej pod zastaw rzeczy ruchomych). Oznacza to, że w tym zakresie wysokość oprocentowania i innych kosztów pożyczki nie będzie regulowana na gruncie ustawowym i rażąco nieuczciwe pożyczki lombardowe dalej będą obecne w obrocie gospodarczym. W związku z powyższym, uprzywilejowanie tego rodzaju pożyczek może być bardzo niebezpiecznym zjawiskiem dla innych instytucji pożyczkowych.
Warto jednak nadmienić, że te uwagi zostały zgłoszone ustawodawcy w toku procesu legislacyjnego i możliwe, że zostaną one uwzględnione na dalszych etapach prac nad ustawą.
Kiedy ustawa antylichwiarska wejdzie w życie?
Obecnie projektu ustawy został przyjęty przez Radę Ministrów i został skierowany do Sejmu, gdzie odbywa się dalszy ciąg ścieżki legislacyjnej. Obecnie nad projektem odbywają się prace w podkomisjach sejmowych. Na tym etapie procesu legislacyjnego trudno jest określić nawet orientacyjny termin przyjęcia całej ustawy i jej podpisu przez prezydenta.
Instytucje pożyczkowe mogą być jednak spokojne, przepisy najprawdopodobniej będą miały stosownie długie vacatio legis. Przewiduje się bowiem, że większość przepisów projektowanej ustawy wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.
Czy konwersją wierzytelności (np. pożyczki uprzednio udzielonej spółce) można podnieść kapitał?
Przepisy prawne zasadniczo pozostawiają pole do podniesienia kapitału zakładowego w opisany sposób. Jednakże stanowiska orzecznicze na omawianym gruncie ukazują konsekwentne podejście. Konwersja wierzytelności oznacza jej zamianę na inne prawa majątkowe i nie jest wniesieniem wkładu w formie pieniężnej, albowiem tę można zrealizować tylko przez wpłatę pieniądza lub przy użyciu pieniądza bankowego. Tym samym, konwersja wierzytelności na udziały kwalifikuje się jako wkład niepieniężny (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sygn. III SA/Wa 427/12). W określonych przypadkach, jeżeli aportem na pokrycie udziału w spółce ma być wkład niepieniężny, konieczne jest szczegółowe określenie przedmiotu tego aportu w umowie spółki (bądź uchwale zgromadzenia wspólników dotyczącej podwyższenia kapitału zakładowego). W tym aspekcie kluczową funkcję pełni precyzyjne określenie zarówno samego aportu, osobę wspólnika wnoszącego aport, jak i ilość oraz wartość nominalną objętych w zamian udziałów. Warto podkreślić, że decydującym elementem w tym obszarze jest to, że zgodnie z modyfikacją ustawy o kredycie konsumenckim, nie jest dopuszczalne zastosowanie konwersji wierzytelności w zakresie pokrycia nią wkładów w podwyższonym kapitale zakładowym.
Ustawa antylichwiarska – słowem podsumowania
Wdrożenie w życie ustawy antylichwiarskiej co do zasady przyniesie wiele zmian dla instytucji pożyczkowych. Niemniej jednak ocena, czy wprowadzenie ustawy wpłynie na działalność konkretnej firmy udzielającej pożyczki, powinna odbyć się w drodze indywidualnej analizy, najlepiej przeprowadzonej przez kancelarię specjalizującą się w prawie finansowym. Firmy pożyczkowe mają jeszcze jednak trochę czasu- ustawa bowiem jeszcze nie została uchwalona i w dalszym ciągu odbywają się prace nad jej finalnym tekstem.
Pytania i odpowiedzi
Obecnie nie jest przesądzone, czy wprowadzenie ustawy antylichwiarskiej będzie wymagało wdrożenia zmian w każdej instytucji pożyczkowej. Jedno jest pewne- niezależnie od finalnego kształtu ustawy, każda instytucja pożyczkowa będzie musiała przeprowadzić analizę w tym zakresie.
Ustawa antylichwiarska wprowadzi nowe rozwiązania w zakresie przeciwdziałania lichwie, ale już obecnie lichwa jest w Polsce zakazana. Za lichwę w Polsce grozi do 5 lat pozbawienia wolności.
Co do zasady wprowadzenie omawianej regulacji nie będzie wymagało zmiany formy prawnej prowadzonej działalności. Niemniej jednak analiza procesów pod kątem zgodności z ustawą antylichwiarską może być dobrym motywem do rozważenia, czy bardziej korzystna nie będzie zmiana formy prawnej prowadzonej działalności.
Zaufali nam:
