Uproszczona likwidacja spółki

Jakie spółki mogą skorzystać z uproszczonej likwidacji?

Co do zasady z uproszczonej likwidacji mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność w formie:

spółki jawnej;
spółki partnerskiej (przez odesłanie do przepisów o sp.j.);
spółki komandytowej (przez odesłanie do przepisów o sp.j).

Możliwość odpowiedniego stosowanie przepisów w zakresie uproszczonej likwidacji potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 maja 2016 r., sygn. II CSK 573/15 (w stosunku do spółki komandytowej). Model likwidacji uproszczonej nie znajdzie jednak zastosowania w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej, której funkcjonowanie i likwidacja są częściowo regulowane przez przepisy o spółce akcyjnej.

W przypadku spółki jawnej podstawą prawną uproszczonej likwidacji jest art. 67 §1 k.s.h., który stanowi, że wspólnicy mogą przewidzieć inny sposób zakończenia działalności spółki, niż te określone w art. 58 k.s.h, czyli:

przyczyny przewidziane w umowie spółki;
jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;
ogłoszenie upadłości spółki;
śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
prawomocne orzeczenie sądu

Ten „inny sposób” to właśnie podjęcie uchwały o zakończeniu działalności spółki, ale z pominięciem przepisów o likwidacji.

Na czym polega uproszczenie likwidacji?

Wybierając likwidację w trybie uproszczonym, wspólnicy nie muszą zawiadamiać o jej wszczęciu KRS. To dodatkowe ułatwienie dla spółek prowadzących pełną księgowość, ponieważ ciąży na nich mniej wymagań sprawozdawczych.

Nie ma również konieczności posługiwania się zmodyfikowaną nazwą wskazującą na otwarcie likwidacji, pozostaje ona bez zmian.

Kluczowe znaczenie ma fakt, że pominięcie kodeksowej likwidacji pozwala zachować dotychczasowy model reprezentacji spółki oraz utrzymać udzieloną prokurę (która przy standardowej likwidacji wygasa). Oznacza to, że wspólnicy nie muszą typować likwidatorów.

Spółka może zostać wykreślona bez wcześniejszego zaspokojenia wierzycieli (z tzw. długami), co oczywiście nie zamyka im prawa do dochodzenia swoich roszczeń.

Jak przebiega uproszczona likwidacja w spółce jawnej?

Decyzję o rezygnacji z tradycyjnej procedury likwidacyjnej wspólnicy mogą podjąć w dowolnym momencie funkcjonowania spółki. Nie ma przeciwwskazań, aby stosowną uchwałę podjąć nawet po wystąpieniu przesłanki uzasadniającej wszczęcie postępowania likwidacyjnego wskutek wystąpienia jednego ze zdarzeń, o których mowa w art. 58 k.s.h. Przepisy nie wymagają również, aby taki zapis znalazł się w umowie. Kluczowe znaczenie dla powodzenia uproszczonej likwidacji ma jednomyślność wszystkich wspólników.

Co ciekawe Sąd Najwyższy wskazał, że o uproszczonej likwidacji można zadecydować nawet wtedy, gdy podjęto już uchwałę o zakończeniu działalności spółki w drodze likwidacji (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2020 r., sygn. I CSK 552/18).

Należy jednak zwrócić uwagę, że w sytuacji, kiedy umowa spółki została wypowiedziana przez jej wierzyciela lub ogłoszono upadłość wspólnika porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki po zaistnieniu powodu jej rozwiązania, wymaga zgody odpowiednio wierzyciela, lub syndyka, stosownie do art. 67 §2 k.s.h.

Procedura uproszczonej likwidacji opiera się na ustaleniach poczynionych przez wspólników, dotyczących:

sprzedaży majątku spółki;
odzyskania wierzytelności oraz spłaty długów;
zarządzania spółką w okresie kończenia działalności;
podział pozostałego majątku między wspólników.

Oczywiście swoboda w realizacji tych etapów nie oznacza, że wspólnicy mogą działać z pokrzywdzeniem interesu wierzyciela. Nadal więc obowiązują ogólne kodeksowe zasady dotyczące np. osobistej, subsydiarnej i nieograniczonej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Wynika to z faktu, że rezygnacja z pełnej likwidacji to ustalenie mające charakter wewnętrzny, obowiązujący wyłącznie między wspólnikami.

O szczegółowym przebiegu uproszczonej likwidacji wspólnicy decydują każdorazowo, określając zakres czynności, które muszą zostać podjęte, aby osiągnąć cel w postaci wykreślenia podmiotu z KRS. Przykładowe działania mogą prowadzić np. do.:

zbyciu wszystkich składników przedsiębiorstwa osobie trzeciej;
przyznaniu przedsiębiorstwa jednemu ze wspólników z obowiązkiem rozliczenia się względem pozostałych wspólników;
podziale majątku spółki pomiędzy wspólników bez ich sprzedaży.

Jeśli wspólnikom zależy, aby całość przedsiębiorstwa, obejmująca zarówno aktywa jak i pasywa przeszła na jednego ze wspólników lub osobę trzecią należy pamiętać o dochowaniu niezbędnych formalności. Zwykle obejmą one nie tylko umowy przenoszące własność rzeczy lub praw, ale także pasywa. W takiej sytuacji niezbędne jest przejęcie długu przez sukcesora.

Trudno wskazać najlepszą metodę zakończenia działalności, ponieważ wiele zależy od indywidualnej sytuacji spółki, jej zadłużenia, płynności aktywów i dalszych planów biznesowych. Warto zasięgnąć również porady kancelarii prawnej co do ewentualnego przekształcenia podmiotowego, które może okazać się atrakcyjnym wyborem.

O czym trzeba pamiętać, stosują uproszczoną likwidację spółki?

Podział aktywów spółki pomiędzy wspólników lub jego sprzedaż wywołuje określone skutki podatkowe Po stronie osoby, która otrzyma składnik majątku, powstaje zobowiązanie na gruncie podatku PIT. Dodatkowo spółka, która przekazuje wspólnikom majątek, a jest podatnikiem VAT, powinna opodatkować transakcję, jeśli podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego. Z punktu widzenia przepisów prawnopodatkowych taka operacja stanowi odpłatną dostawę towarów (vide: wyrok NSA z dnia 11 września 2018 r., sygn. I FSK 1785/16 – wyrok dotyczy wprawdzie spółki z o.o., ale ze względu na bardzo podobny stan faktyczny można uznać go za aktualny).

Nie można zapominać również o art. 25e ustawy o KRS, który zakłada, że Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie z mocy prawa mienie pozostałe po wykreślonym z KRS podmiocie, bez względu na przyczynę wykreślenia, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ, z chwilą wykreślenia z rejestru.

Zabezpieczenie dokumentacji spółki

Poza czynnościami, które w bezpośredni sposób zmierzają do zakończenia bytu spółki, wspólnicy powinni pamiętać o ciążących na nich obowiązkach archiwizacyjnych względem dokumentacji spółki.

Zgodnie z art. 84§3 i 4 k.s.h. księgi i dokumenty rozwiązanej spółki należy oddać na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż 5 lat (odpowiednio dłużej w przypadku dokumentacji pracowniczej). W przypadku braku zgody wspólnika lub osoby trzeciej, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Jednocześnie wszyscy wspólnicy oraz osoby mające w tym interes prawny mają prawo przeglądać księgi spółki i dokumenty.

Niezależnie od obowiązków wynikających z k.s.h., art. 86 §2 ordynacji podatkowej nakazuje, aby w razie likwidacji lub rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej podmiot dokonujący jej likwidacji lub rozwiązania zawiadomił na piśmie właściwy organ podatkowy o miejscu przechowywania ksiąg podatkowych oraz dokumentów związanych z ich prowadzeniem. Informację należy przekazać nie później niż w ostatnim dniu istnienia osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej.

Uproszczona likwidacja prostej spółki akcyjnej

Na zakończenie można wskazać na konstrukcję prawną wprowadzoną w art. 300122 k.s.h. dotyczącą możliwości przejęcia majątku prostej spółki akcyjnej przez jednego akcjonariusza z obowiązkiem spłaty wierzycieli. To rozwiązanie, choć dotyczy spółki kapitałowej, a nie osobowej również określa się niekiedy jako uproszczoną likwidację. Aby było możliwe skorzystanie z mechanizmu, konieczne jest:

podjęcie uchwały przez walne zgromadzenie większością ¾ głosów, oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę ogólnej liczby akcji;
zgoda sądu rejestrowego na przejęcie majątku;
uprawdopodobnienie przez spółkę, że przejęcie nie doprowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli ani akcjonariuszy.

W razie wątpliwości sąd może żądać od akcjonariusza przejmującego zabezpieczenia. Każdy z wierzycieli ma też prawo do złożenia sprzeciwu, w którym obali uprawdopodobnienie braku pokrzywdzenia.

Takie rozwiązanie może okazać się atrakcyjne w przypadku spółek z niewielką liczbą wierzycieli, ponieważ znacząco skraca czas całej procedury w porównaniu do zwykłej likwidacji.

Uproszczona likwidacja spółki to nie tylko oszczędność czasu, ale także znacznie mniejsze wydatki. Czynności podejmowanych przez wspólników na ogół jest mniej, są one prostsze. Z drugiej strony nie ma jednolitych procedur modelowych, tak jak w przypadku klasycznej likwidacji, które pozwoliłyby wytyczyć ramy działań. Przedsiębiorcy, którzy rozważają skorzystanie z tego trybu powinni skorzystać z porady prawnej doświadczonych specjalistów, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo na drodze formalnoprawnej.

Pytania i odpowiedzi

W jakiej formie należy dokonywać czynności prawnych w ramach uproszczonej likwidacji?

Wszystkie czynności prawne powinny być dokonane w formie przewidzianej przez przepisy prawa cywilnego. Oznacza to, że np. umowa sprzedaż nieruchomości musi być zawarta w formie aktu notarialnego, ale już dla sprzedaży samochodu wystarczy zwykła forma pisemna.

Czy uproszczona likwidacja spółki jest dostępna w przypadku podmiotu, który ogłosił upadłość?

W przypadku ogłoszenia przez spółkę upadłości w dalszej kolejności stosuje się do niej przepisy prawa upadłościowego. Nie jest możliwe przeprowadzenie w takiej sytuacji uproszczonej likwidacji.