Unijna instytucja płatnicza

Usługi płatnicze – uwagi ogólne

W polskim systemie prawnym brak jest definicji legalnej usług płatniczych. Znany jest jedynie zamknięty katalog pewnych typów działalności, które winny być traktowane jako usługi płatnicze. Są to działalności polegającą m.in. na:

1. wykonywaniu transakcji płatniczych, w tym transferu środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy:
   1. przez wykonywanie usług polecenia zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty,
   2. przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego,
   3. przez wykonywanie usług polecenia przelewu, w tym stałych zleceń;
2. przyjmowaniu wpłat gotówki i dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku płatniczego oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku;
3. wydawaniu instrumentów płatniczych;
4. umożliwianiu wykonania transakcji płatniczych, zainicjowanych przez akceptanta lub za jego pośrednictwem, instrumentem płatniczym płatnika, w szczególności na obsłudze autoryzacji, przesyłaniu do wydawcy karty płatniczej lub systemów płatności zleceń płatniczych płatnika, lub akceptanta, mających na celu przekazanie akceptantowi należnych mu środków, z wyłączeniem czynności polegających na jej rozliczaniu i rozrachunku w ramach systemu płatności w rozumieniu ustawy o ostateczności rozrachunku (acquiring);
5. świadczeniu usług związanych z przekazami pieniężnymi;

wykonywaniu transakcji płatniczych, w przypadku których zgoda płatnika na wykonanie transakcji udzielana jest przy użyciu urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego, a płatność przekazywana jest dostawcy usług telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych, działającemu jedynie jako pośrednik pomiędzy użytkownikiem zlecającym transakcję płatniczą a odbiorcą.

Instytucje płatnicze. Czym są? Jakie pełnią funkcje? 

Instytucja płatnicza to osoba prawna z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która może świadczyć wszystkie lub wybrane usługi płatnicze.

Instytucje płatnicze mogą prowadzić działalności zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i na terytorium innych państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, działając na terytorium tych państw w formie oddziału, za pośrednictwem agenta lub w ramach działalności trans graniczne. W przypadku działalności transgranicznej może być ona prowadzona poprzez oddział znajdujący się na terytorium jednego z krajów EOG, za pośrednictwem agentów na terytorium jednego z krajów EOG lub też bez fizycznej obecności w danym państwie (działalność transgraniczna prowadzona zdalnie). 

Jest to możliwe dzięki obowiązywaniu tzw. zasady jednego paszportu, zgodnie z którą podmioty, które uzyskały licencję w kraju macierzystym, mogą, po uprzednim zawiadomieniu oraz dokonaniu przez organ nadzoru stosownej notyfikacji, prowadzić działalność transgranicznie (w ramach swobody przepływu usług), świadczyć usługi poprzez agentów lub też za pośrednictwem oddziałów z siedzibą w innym państwie EOG.

Unijne instytucje płatnicze – charakterystyka

Podstawę regulacji europejskiego rynku usług płatniczych stanowi Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (dalej jako „PSD”). 

Głównym założeniem ww. dyrektywy jest wszystkim otwarcie rynku finansowego na nowe podmioty (różne od banków) w celu umożliwienia im prowadzenia działalności w zakresie usług płatniczych poprzez objęcie tych podmiotów tzw. „nadzorem ostrożnościowym”, jak również zapewnienie ochrony podmiotom, które korzystają z usług takich podmiotów. Do polskiego porządku prawnego przepisy PSD 2 wdrożone zostały w dniu 14 września 2019 r. w ramach nowelizacji ustawy o usługach płatniczych (UUP).

Zakres działalności Krajowych Instytucji Płatniczych

Działalność krajowych instytucji płatniczych jest działalnością koncesjonowaną, co oznacza, że wymaga ona uprzedniego uzyskania zezwolenia właściwego organu – w tym wypadku jest to Komisja Nadzoru Finansowego. Koniecznym jest także uzyskanie wpisu do prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego rejestru dostawcy usług płatniczych. 

Krajowa instytucja płatnicza zamierzająca rozpocząć działalność na obszarze jednego z krajów UE i EOG jest obowiązana przekazać do KNF stosowne zawiadomienie wraz z wnioskiem o dokonanie wpisu do rejestru w przypadku działalności w formie oddziału i działalności transgranicznej.

Zawiadomienie o zamiarze świadczenia usług płatniczych na terytorium innego państwa członkowskiego  

Postępowanie w  przedmiocie zezwolenia na świadczenie usług płatniczych kończy się wydaniem decyzji administracyjnej zezwalającej na świadczenie usług płatniczych w charakterze krajowej instytucji płatniczej albo odmawiającej takiego zezwolenia.

Zezwolenie na świadczenie usług płatniczych w charakterze krajowej instytucji płatniczej może być wydane podmiotowi:

1. Posiadającemu kapitał założycielski co najmniej w wysokości równowartości w walucie polskiej (ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia):
   1. kwoty 125 000 euro – jeżeli wnioskodawca zamierza świadczyć wszystkie lub niektóre z usług płatniczych, 
   2. kwoty 50 000 euro – jeżeli wnioskodawca zamierza świadczyć jedynie usługę płatniczą, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 7 UUP,
   3. kwoty 20 000 euro – jeżeli wnioskodawca zamierza świadczyć jedynie usługę płatniczą przekazu pieniężnego;

przy czym środki finansowe na pokrycie kapitału założycielskiego instytucji płatniczej nie mogą pochodzić:

• z kredytu lub pożyczki ani być w inny sposób obciążone,
• z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.

2. Posiadającemu środki finansowe przeznaczone na fundusze własne w wysokości, która nie może być niższa od wyższej z wartości:

1. minimalnej wartości kapitału założycielskiego, wskazanej w punkcie powyżej albo
2. kwoty obliczonej na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2011 r. w sprawie metody obliczania kwoty, o której mowa w art. 76 ust. 4 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych,

Należy tutaj mieć na względzie fakt, iż udział środków niepieniężnych w środkach finansowych przeznaczonych na pokrycie funduszy własnych krajowej instytucji płatniczej nie może przekroczyć 20%,. 

Jeżeli natomiast instytucja płatnicza udziela kredytów płatniczych, ogólny wymóg wysokości funduszy własnych zwiększa się o 5% całkowitej wartości kredytów udzielonych w ciągu ostatniego roku obrotowego.

3. Zapewniającemu ostrożne i stabilne zarządzanie działalnością objętą wnioskiem o wydanie zezwolenia oraz należyte wypełnianie obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, w szczególności przez posiadanie systemu zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej odpowiedniego do rodzaju, skali i stopnia złożoności świadczonych usług płatniczych;
   1. posiadającym rozwiązania organizacyjne mające służyć ochronie środków pieniężnych użytkowników

Wniosek składany jest w formie pisemnej. Podmiot wnioskujący musi dołączyć do wniosku także takie dokumenty lub informacje, jak:

1. statut, akt założycielski albo umowa spółki;
2. wyciąg z aktualnych informacji z  Krajowego Rejestru Sądowego wnioskodawcy;
3. dane pozwalające na ustalenie tożsamości osób zarządzających oraz wspólników/akcjonariuszy wskazaniem wielkości należącego do nich pakietu akcji lub udziałów;
4. wykaz usług płatniczych, które krajowa instytucja płatnicza zamierza świadczyć;
5. program działalności wnioskującej spółki;
6. plan finansowy wnioskodawcy co najmniej trzyletni na okres;
7. dokumenty potwierdzające posiadanie środków finansowych przeznaczonych na fundusze własne;
8. dokumenty i informacje pozwalające na ocenę, czy wnioskodawca i osoby zarządzające oraz osoby, które bezpośrednio lub pośrednio posiadają znaczny pakiet akcji lub udziałów w spółce/spółdzielni, zamierzającej wykonywać usługi płatnicze) dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą;
9. szczegółowy opis systemu zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej.

Zdarza się, że w trakcie postępowania KNF wzywa wnioskodawców do uzupełnienia określonych dokumentów czy informacji, które KNF uzna za niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy.

KNF może odmówić wydania wnioskodawcy zezwolenia na świadczenie usług płatniczych, między innymi w następujących przypadkach:

1. gdy wnioskodawca lub osoby zarządzające oraz osoby, które bezpośrednio lub pośrednio posiadają znaczny pakiet akcji, lub udziałów podmiotu ubiegającego się o wydanie zezwolenia na świadczenie usług płatniczych nie dają rękojmi ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą,
2. bliskie powiązania między wnioskodawcą a innym podmiotem stanowią przeszkodę w skutecznym wykonywaniu nadzoru nad krajową instytucją płatniczą lub,
3. system zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej wnioskodawcy nie zapewnia ostrożnego i stabilnego zarządzania działalnością objętą wnioskiem o wydanie zezwolenia na świadczenie usług płatniczych oraz należytego wypełniania obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
4. wnioskodawca nie posiada kapitału założycielskiego lub środków finansowych przeznaczonych na fundusze własne w wysokości wymaganej przepisami ustawy o usługach płatniczych,
5. środki finansowe na pokrycie kapitału założycielskiego pochodzą z kredytu, pożyczki albo w inny sposób są obciążone lub pochodzą z nielegalnych, lub nieujawnionych źródeł.

Krajowa instytucja płatnicza może wykonywać usługi płatnicze objęte zezwoleniem na terytorium innego państwa członkowskiego UE, w następujących formach:

1. w formie oddziału, 
2. za pośrednictwem agenta lub
3. w ramach działalności transgranicznej.

W tym celu KIP musi zawiadomić KNF o zamiarze świadczenia usług płatniczych na terytorium innego państwa członkowskiego przez oddział lub za pośrednictwem agenta. Dokonuje tego w formie pisemnej. Do  takiego zawiadomienia warto dołączyć także wniosek  o dokonanie wpisu oddziału lub agenta do rejestru.

Zawiadomienie powinno zawierać:

1. nazwę państwa członkowskiego, na terytorium którego krajowa instytucja płatnicza zamierza świadczyć usługi płatnicze przez oddział lub za pośrednictwem agenta;
2. oznaczenie krajowej instytucji płatniczej oraz jej oddziału lub agenta
3. opis struktury organizacyjnej oddziału, w tym wskazanie osób odpowiedzialnych za zarządzanie oddziałem lub działalnością agenta;
4. wykaz usług płatniczych, które krajowa instytucja płatnicza zamierza świadczyć na terytorium państwa członkowskiego – odpowiednio przez oddział lub za pośrednictwem agenta;
5. opis mechanizmów kontroli wewnętrznej związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;

W przypadku chęci prowadzenia działalności transgranicznej, zawiadomienie składane przez KIP powinno wskazywać:

1. wykaz usług płatniczych, jakie instytucja płatnicza zamierza wykonywać,
2. wskazanie państw członkowskich, w których instytucja płatnicza zamierza prowadzić działalność transgraniczną.

KNF przesyła właściwym organom nadzorczym goszczącego państwa członkowskiego zawiadomienie krajowej instytucji płatniczej albo w drodze decyzji administracyjnej odmawia jego przesłania.  Czynność powyższa dokonywana jest   terminie  miesiąca od dnia otrzymania zawiadomienia.

KNF wpisuje odpowiednio oddział lub agenta do rejestru, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przesłania przez KNF zawiadomienia zastrzeżeń zgłoszonych przez właściwe organy nadzorcze państwa goszczącego. Po dokonaniu wpisu przez KNF, Krajowa instytucja płatnicza może świadczyć usługi płatnicze na terytorium danego państwa członkowskiego.KNF może odmówić dokonania wpisu, jeżeli otrzyma zastrzeżenia od właściwych organów nadzorczych goszczącego państwa członkowskiego.

Instytucje w Wielkiej Brytanii po „Brexicie”

Wraz z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (tzw. Brexit) jednym z istotnych problemów stała się sytuacja brytyjskich instytucji finansowych, które prowadziły działalność na terenie różnych krajów Unii Europejskiej na zasadzie jednolitego paszportu europejskiego. 

Zgodnie z umową o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, w okresie od dnia 31 stycznia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r. trwał tzw. „okres przejściowy”, w którym to Wielka Brytania traktowana była na takich samych zasadach, jak każde państwo członkowskie UE. W Zjednoczonym Królestwie obowiązywało prawo unijne m.in. w zakresie unii celnej, czy wspólnego rynku.

Jednakże, od 1 stycznia 2021 r. relacje Wielkiej Brytanii z Unią Europejską uległy zmianie, ponieważ z tym momentem Zjednoczone Królestwo zaczęło być traktowane, jak państwo trzecie, natomiast brytyjskie instytucje płatnicze – jak zagraniczne instytucje finansowe, czyli pochodzące spoza Unii Europejskiej. Od tego czasu, aby móc nadal świadczyć usługi finansowe w UE, brytyjskie instytucje finansowe zobowiązane są do uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności płatniczej od organu nadzoru państwa goszczącego (w Polsce od KNF).

Odnosząc się do sytuacji polskich krajowych instytucji płatniczych, które chciałby rozpocząć lub kontynuować działalność płatniczą na terenie Wielkiej Brytanii od 1 stycznia 2021 r. – one również muszą uzyskać stosowne zezwolenie od organu nadzoru finansowego Zjednoczonego Królestwa, albowiem – w braku obowiązywania zasady jednego paszportu – polskie instytucje płatnicze traktowane są w Wielkiej Brytanii, jak instytucje z państwa trzeciego. 

Rozwiązaniem, które może ułatwić polskim krajowym instytucjom płatniczym funkcjonowanie na terenie Zjednoczonego Królestwa, jest założenie oddziału lub spółki córki w Wielkiej Brytanii i uzyskanie przez nią zezwolenia na wykonywanie usług płatniczych.

Pytania i odpowiedzi