Unieważnienie znaków towarowych. Czy jest możliwe? Jak przebiegają sprawy sporne?

Mówiąc o unieważnieniu znaku towarowego, stosujemy tak naprawdę pewien skrót myślowy. W rzeczywistości chodzi bowiem nie tyle o unieważnienie znaku jako takiego, co o unieważnienie decyzji, która przyznaje określonej jednostce prawo ochronne na dany znak towarowy. Zagadnieniu unieważnienia znaku towarowego oraz wygaśnięcia ochrony do znaku poświęcony jest Rozdział 6 Ustawy Prawo własności przemysłowej. W art. 164 ust. 1 Ustawy znajdziemy wskazanie, że prawo ochronne na znak towarowy może być unieważnione na wniosek. Oznacza to, że aby przed Urzędem Patentowym zostało wszczęte postępowanie o unieważnienie znaku musi pojawić się impuls zewnętrzny – wniosek. Urząd nie rozpocznie procedury unieważniania znaku na mocy własnej, arbitralnej decyzji.

Przywołany wcześniej art. 164 ust. 1 wskazuje dalej, że z wnioskiem o unieważnienie znaku można wystąpić wtedy, gdy nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania tego prawa. Oznacza to, że aby dochodzić unieważnienia znaku muszą zaistnieć okoliczności wskazane jako przeszkody w rejestracji. O tych okolicznościach wspomniane zostało już wcześniej. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że unieważnienie znaku jest czym innym aniżeli złożenie sprzeciwu – ten bowiem składa się, zanim Urząd dokona wpisu do rejestruznakówtowarowych. Tymczasem unieważnienie znaku towarowego jest procesem, który służy unieważnieniu prawa już po dokonaniu rejestracji.

Złożenie wniosku o unieważnienieznakutowarowego obwarowane jest pewnymi warunkami. Po pierwsze, jeżeli minęło pięć lat odkąd osoba składająca wniosek, powzięła wiedzę, że przedmiotowy znak towarowy narusza jego prawa, jest w konflikcie ze znakiem, do którego prawa posiada już wnioskodawca, lub znakiem powszechnie znanym, a wnioskodawca nie sprzeciwił się jego rejestracji, unieważnienie znaku nie będzie możliwe. Nadto, jeżeli osoba lub podmiot składał już sprzeciw wobec rejestracji znaku, a sprzeciw ten został oddalony, nie może złożyć wniosku o unieważnienie znaku, powołując się na taką samą podstawę prawną jak w sprzeciwie.

Innym przypadkiem będzie z kolei sytuacja, w której znak towarowy rzeczywiście w trakcie rejestracji nie odróżniał się wystarczająco od innych znaków funkcjonujących w obrocie, ale na przestrzeni czasu nabył takie cechy. W takim przypadku – jeżeli znak dopiero z czasem staje się rozpoznawalny i identyfikowalny – mówimy o wtórnej zdolności odróżniającej. Doskonałym przykładem takiego znaku jest liliowy kolor charakterystyczny dla słodyczy marki Milka. Kolor – specyficzny odcień fioletowego – przy rejestracji znaku nie spełniał przesłanek dla uznania, że w sposób wyczerpujący identyfikuje markę. Tymczasem na przestrzeni lat, większość konsumentów zdążyła już utożsamić charakterystyczny kolor z krową pojawiającą się na opakowaniach czekolady.

Komu przysługuje prawo do unieważnienia znaku towarowego?

Do 2016 roku postępowanie o unieważnienie znaku towarowego mogło zostać wszczęte przez każdy podmiot, który miał w tym interes prawny.Co to oznaczało? Najprościej rzecz ujmując, jeżeli rejestracja znaku towarowego uniemożliwiała innej osobie lub podmiotowi realizację jego praw, lub w sposób negatywny wpływała na jego położenie, taki podmiot miał interes prawny w tym, aby dochodzić unieważnienia znaku towarowego. Po 2016 roku, a więc także obecnie, co do zasady każdy zainteresowany może złożyć wniosek o unieważnienie znaku, pod warunkiem, że podstawą, dla której dochodzi unieważnienie, jest wystąpienie przeszkody o charakterze bezwzględnym.

Jeżeli zaś przyczyną złożenia wniosku o unieważnienie jest istnienie wcześniejszego prawa tj. w sytuacji gdy przedsiębiorca uważa, że nowo zarejestrowany znak narusza prawo do ochrony jego zarejestrowanego wcześniej znaku, legitymacja do wystąpienia z wnioskiem należy się tylko osobie uprawnionej do wykonywania praw wynikających ze znaku. Dodatkowo Prokurator Generalny Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prezes Urzędu Patentowego także mogą, w interesie publicznym, wystąpić z wnioskiem o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy albo przystąpić do toczącego się postępowania w sprawie.

Wniosek o unieważnienie i co dalej?

Jeżeli podmiot postanowi złożyć wniosek o unieważnienieznakutowarowego, musi zapoznać się z warunkami formalnymi, które wniosek powinien spełnić. W tym celu należy sięgnąć do art. 255¹ Prawa własności przemysłowej. Wniosek taki bowiem przede wszystkim powinien mieć formę pisemną oraz być stosowanie opłacony. Dalej, powinien zawierać takie elementy jak: oznaczenie stron, ich adresów, sprecyzowane żądanie, podstawę prawną, wskazane dowody, a na koniec podpis i datę.

Należy także zwięźle opisać stan faktyczny sprawy, której dotyczy wniosek. Do samego wniosku należy załączyć również pełnomocnictwo (jeżeli podmiot jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika) dowód uiszczenia opłaty od wniosku oraz odpowiednią liczbę odpisów. Zachowanie wszystkich wymogów formalnych zostanie zbadane przez Urząd Patentowy RP przed wszczęciem postępowania. Jeżeli wykryte zostaną na tym etapie jakieś nieprawidłowości, Urząd wezwie wnioskodawcę do usunięcia usterek lub braków w terminie 30 dni pod rygorem umorzenia postępowania. Jeżeli wniosek sporządzono prawidłowo, Urząd nada sprawie dalszy bieg. Złożenie wniosku o unieważnienieznakutowarowego wpisuje się do rejestru.

W następnej kolejności Urząd wzywa strony postępowania do udzielenia odpowiedzi na wniosek. Dopiero w kolejnym kroku ustalony zostaje termin rozprawy, o czym powiadomione zostają strony lub ich pełnomocnicy. Urząd czyni to minimum na siedem dni przed rozprawą, jednocześnie informując uczestników postępowania o czasie i miejscu rozprawy. Tym samym, umożliwia stronom odpowiednie przygotowanie się. Z ramienia Urzędu Patentowego wszystkie postępowania w zakresie unieważniania znaków prowadzone są przez kolegium do spraw spornych, zgodnie z art. 255 ust. 1 Ustawy. Kolegium dąży do rozstrzygnięcia w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku.

Spór o unieważnienie znaku towarowego

Postępowanie w sprawie unieważnienia znaku towarowego ma charakter sporny. Jest także postępowaniem kontradyktoryjnym, co oznacza, że uczestniczą w nim zwaśnione strony, a Urząd Patentowy RP odgrywa rolę sędziego – arbitra, którego zadaniem jest sprawiedliwe rozstrzygnięcie sporu. Stronami postępowania będą zatem przynajmniej dwa podmioty: podmiot, który złożył wniosek i żąda unieważnienia znaku, oraz jednostka będąca uprawnioną z zarejestrowanego znaku. Urząd Patentowy rozstrzyga sprawy w granicach złożonego wniosku i jest związany podstawą prawną wskazaną przez wnioskodawcę.

Nawet jeżeli w toku postępowania Urząd dojdzie do wniosku, że podstawą do unieważnienia znaku mogą być inne okoliczności niż wynikające z wniosku, sam nie będzie mógł zainicjować żadnych czynności wykraczających ponadto, o co wnosił wnioskodawca. Urząd bowiem nie rozstrzyga de facto o tym, czy dany znak towarowy rzeczywiście powinien zostać unieważniony, ale rozpatruje żądanie objęte wnioskiem.

Co do zasady, sprawy zawisłe przed Urzędem Patentowym RP, poza wyjątkami zawartymi w Ustawie, rozpoznawane są na rozprawach. Rozprawa w takim przypadku jest jawna, chyba że postępowanie sporne dotyczy wynalazku tajnego lub wzoru użytkowego tajnego. Do postępowania spornego przed Urzędem Patentowym w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Ustawa przewiduje kilka wyjątków. Jednym z nich jest wyłączenie stosowania przepisów KPA w zakresie terminów załatwiania spraw, drugim zaś stosowanie przepisów o kosztach postępowania. Prawo własności przemysłowej stanowi, że w ich miejsce stosować przepisy o kosztach w postępowaniu cywilnym.

Co daje unieważnienie znaku towarowego?

Decyzja Urzędu, w przypadku gdy Urząd podzieli pogląd co do zasadności unieważnienia znaku, będzie wywoływała skutek ex tunc – wstecznie, tak jakby prawo ochrony danego znaku nigdy nie zostało przyznane. Jest to znacząca różnica względem sytuacji wygaśnięcia prawa do znaku – w której prawo wygasa z chwilą uprawomocnienia się decyzji, a więc następczo, ex nunc. Po uprawomocnieniu się decyzji Urząd Patentowy dokonuje odpowiedniego wpisu do rejestru znaków towarowych. Jak wskazuje art. 164 ust. 1 Ustawy – unieważnienie może dotyczyć całości prawa lub jego części. W przypadku wniosku o częściowe unieważnienie znaku towarowego należy mieć na uwadze, że prawo samo w sobie będzie nadal istniało. Zmianie ulegnie jedynie zakres relacji tego prawa wobec towarów i usług nim objętych. Z takim przypadkiem będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy znak nie spełnia przesłanek rejestracji jedynie względem niektórych towarów, a realizuje je w odniesieniu do pozostałych.