Umowa sponsoringu ze sportowcem

Sportowiec, jak każda inna osoba fizyczna korzysta z ochrony prawa do wizerunku na gruncie kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jeżeli sponsor chce wykorzystywać taki wizerunek komercyjnie, powinien uzyskać zgodę danej osoby. Nie może być to jednak zgoda abstrakcyjna, a naruszenie tego wymogu jest równoznaczne z naruszenie dóbr osobistych osoby fizycznej.

W literaturze wskazuje się też, że nawet w przypadku przesłanki wyłączającej bezprawność rozpowszechniania wizerunku, o której mowa w art. 81 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim dopuszczalne jest jedynie rozpowszechnianie wizerunku sportowca biorącego udział w rywalizacji sportowej lub przygotowującego się do niej. Inna tematyka materiałów, jeśli nie ma oparcia umownego, prowadzi do naruszenia dóbr osobistych.

Prawo do wizerunku a uczestnictwo w kadrze narodowej

O ile w przypadku indywidualnych sportowców nie ulega wątpliwości, że to dana osoba jest dysponentem prawa do wizerunku, o tyle w przypadku członków kadry narodowej pojawia się wyjątek od tej reguły.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o sporcie członek kadry narodowej udostępnia, na zasadach wyłączności, swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju, polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez przepisy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danym sporcie. Analogiczne rozwiązanie przewidziano dla członków reprezentacji olimpijskiej powołanych przez Polski Komitet Olimpijski.

Takie rozwiązania mogą budzić kontrowersje, ponieważ sprowadzają się do tego, że osoba traci kontrolę na tym kto i kiedy posługuje się jej wizerunkiem (wykładnię przepisu potwierdził m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16grudnia 2009, sygn. I CSK 160/09).

Zakaz działalności konkurencyjnej

Umowy sponsoringu zawierane ze sportowcami, które mają na celu promowanie określonych towarów lub usług powinny skutecznie blokować działania konkurencji w tym zakresie. Dlatego w kontrakcie warto przewiedzieć klauzule antykonkurencyjne, które dokładnie określą:

• jakich marek nie może równolegle promować dana osoba;
• czy zakaz konkurencji obowiązuje jedynie na czas trwania współpracy, czy również po jej zakończeniu i jak długo;
• obszar geograficzny obowiązywania zakazu (ma to kluczowe znaczenie w przypadku zawodników startujących w zawodach rangi międzynarodowej);
• jakich towarów nie może reklamować sportowiec (zazwyczaj będą to produkty będące w asortymencie sponsora).

Zakaz konkurencji może przybrać postać pojedynczej klauzuli, choć w przypadkach umów opiewających na duże kwoty zwykle sporządza się odrębne umowy NDA zabezpieczone obowiązkiem zapłaty kary umownej. Im dokładniej będą wyszczególnione przypadki uzasadniające żądanie zryczałtowanego odszkodowania, tym łatwiej będzie je wyegzekwować. Warto pamiętać, aby sponsor zastrzegł sobie prawo do dochodzenia odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary.

Sponsoring produktów i usług w mediach społecznościowych

Warunki współpracy należy dobrze przemyśleć, ponieważ obowiązujące przepisy uznają np. kryptoreklamę w mediach społecznościowych za działania naruszające zasady uczciwej konkurencji. Jeżeli więc sportowiec promuje na Instagramie nowe buty do biegania, które otrzymał w ramach umowy sponsoringu, powinien uwzględnić ten fakt w swojej wypowiedzi.

Ukrywanie promocyjnej treści stanowi naruszenie art. 7 pkt 11 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym jako kryptoreklama (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2006 r., sygn. VI ACa 543/06).

Wytyczne Prezesa UOKiK-u z września 2022 roku są w tym zakresie jasne, promocyjny charakter treści należy oznaczyć zarówno z poziomu funkcjonalności danej platformy (np. za pomocą hashtagów), jak i w treści samego materiału. Choć dotyczą one przede wszystkim influencerów, w drodze ekstrapolacji można uznać je za adekwatne również dla innych form marketingu z wykorzystaniem portali społecznościowych.

Sponsoring a podatek VAT

W świetle prawa podatkowego rozróżnia się:

• sponsoring właściwy –osoba otrzymująca świadczenie, np. sprzęt sportowy, jest zobowiązana do świadczeń wzajemnych, np. startu w określonych zawodach lub imprezach sponsorowanych, promowania obecności sponsora w mediach społecznościowych, korzystanie wyłącznie ze sprzętu danej marki;
• sponsoring niewłaściwy – osoba otrzymująca świadczenie nie jest zobowiązana do żadnych świadczeń.

Dokonanie rozróżnienia ma doniosłe znaczenie z punktu podatku VAT. W przypadku sponsoringu właściwego, kiedy sponsor wystawia faktury VAT ma prawo do odliczenia podatku naliczonego pod warunkiem, że usługa reklamy nie jest wykorzystywana do czynności zwolnionych od podatku VAT lub niepodlegających temu podatkowi. Takie stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Izby Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 5 sierpnia 2020 r., sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.294.2020.2.JS.

Z kolei przy sponsoringu niewłaściwym, który de facto jest najbardziej zbliżony do umowy darowizny świadczenie jest wyłączone spod podatku VAT i nie stanowi wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług (vide: interpretacja indywidualna Dyrektora izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 20 grudnia 2016 roku, sygn. 3063-ILPP1-2.4512.155.2016.2.MR.

Umowy to niezwykle ważna część prawa sportowego, która niestety nie doczekała się na dzień dzisiejszy ustawowej regulacji. Z tego względu budując kontrakt sponsoringu strony powinny rozważyć skorzystanie ze wsparcia kancelarii prawnej z wieloletnim doświadczeniem w negocjowaniu warunków współpracy oraz tworzeniu umów.