Rewolucja w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – jakie czekają nas zmiany?

Jedną z nowości ma być zapewnienie udziału obywateli w procesie tworzenia aktów planowania przestrzennego. Regulacje te znajdą się w nowo projektowanym rozdziale 1a zatytułowanym „partycypacja społeczna”. Inicjatywa oddolna ma polegać na dopuszczeniu do procesu prawotwórczego tzw. interesariuszy, czyli:

• osób fizycznych;
• osób prawnych;
• jednostek organizacyjnych;
• jednostek samorządu terytorialnego oraz ich jednostek organizacyjnych;
• organów władzy publicznej;
• innych podmiotów, w tym jednostek pomocniczych gminy oraz organów doradczych i konsultacyjnych.

Partycypacja ma odbywać się poprzez szereg działań, w tym zapewnienie udziału interesariuszy w przygotowywaniu aktów planowania przestrzennego poprzez możliwość wypowiedzenia się, składania wniosków lub uczestnictwa w konsultacjach społecznych. Zgodnie z zamiarem ustawodawcy, wskazane przejawy udziału społeczeństwa mają przyczynić się do właściwego zidentyfikowania potrzeb, zebrania stanowisk i pomysłów w celu wspólnego wypracowania kompromisu, jak również prowadzenia działań edukacyjnych i informacyjnych.

Wnioski do projektu aktu planowania przestrzennego będą wnoszone w postaci papierowej lub elektronicznej. Z kolei konsultacje społeczne są realizowane w jednej z form przewidzianych przez ustawodawcę. Nowa ustawa daje bardzo szerokie pole do manewru w tym zakresie i dopuszcza:

• zbieranie uwag;
• spotkania otwarte, panele eksperckie, warsztaty;
• spotkania plenerowe lub spacery studyjne;
• ankiety lub geoankiety;
• wywiady, punkty konsultacyjne lub dyżury.

Wyniki konsultacji powinny być utrwalone w postaci protokołu, a same działania konsultacyjne prowadzone są przez co najmniej 28 dni. Daje to odpowiednio dużo czasu, aby zainteresowane podmioty podjęły inicjatywę w celu ukształtowania treści aktu planowania przestrzennego.

Czym jest plan ogólny gminy?

Projektowany w nowelizacji art. 13a wprowadza pojęcie planu ogólnego, który ma zastąpić studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. W założeniu plan ogólny ma objąć teren całej gminy z wyłączeniem terenów zamkniętych innych niż ustalane przez ministra właściwego do spraw transportu, co z kolei ma dokonać przełomu

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji podkreślono, iż studium cechuje aktualnie duża niespójność w zakresie przyjmowanego stopnia szczegółowości w formułowaniu ustaleń, przyjmowanej terminologii, układu tekstu i te czynniki stanowią barierę na drodze do integracji informacji o ustaleniach tego dokumentu na poziomie kraju. Dodatkowo wskazano, że studium to bardzo obszerny dokument, o różnym stopniu szczegółowości w poszczególnych gminach, a do tego często niezrozumiały dla odbiorców. Z powyższych względów w miejsce obecnego aktu planistycznego jakim jest studium zaproponowano plan ogólny, który ma charakteryzować się zwięzłą formą i niewielką liczbą ustaleń. Te cechy pozwolą na ujednolicenie treści planów ogólnych na poziomie gmin, porównywanie tych aktów i ich standaryzację.

W przeciwieństwie do obecnego studium, plan ogólny ma mieć charakter aktu prawa miejscowego, a jego zapisy będą wiążące dla ustaleń planów miejscowych jak i decyzji o warunkach zabudowy (w planie ogólnym wyznacza się jednocześnie obszary na których wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest w ogóle dopuszczalne).

W nowym akcie planistycznym, obszar nim objęty ma dzielić się w sposób rozłączny na 13 stref planistycznych. Nadto, w planie ogólnym ustalane będą tzw. gminne standardy urbanistyczne. Standardy te dzielić się będą na: przyjmowany obligatoryjnie gminny katalog stref planistycznych i fakultatywne standardy dostępności infrastruktury społecznej.

Co z dotychczasowymi aktami planistycznymi?

Wejście w życie nowelizacji ustawy, w tym planu ogólnego nie pociągnie za sobą utraty mocy przez uchwalone wcześniej miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli jednak gminy nie uchwalą planu ogólnego do 1 stycznia 2026 roku, utracą możliwość wydawania od tego czasu decyzji o warunkach zabudowy, a także decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego (jak już wskazywano, decyzje o warunkach zabudowy będą mogły być wydawane tylko dla obszarów, dla których plan ogólny to przewiduje).

W interesie jednostek samorządu terytorialnego leży więc, aby zachować dynamikę zmian legislacyjnych na szczeblu lokalnym.