Czyny nieuczciwej konkurencji – definicja, przykłady, sankcje

Katalog czynów nieuczciwej konkurencji ma charakter otwarty, tj. nie stanowi wyczerpującego wyliczenia czynów, które mogą być traktowane jako nieuczciwa konkurencja. Mimo to, wyliczenie z pewnością zawiera w sobie większość możliwych czynów nieuczciwej konkurencji, które występują w życiu gospodarczym.

Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

Pierwszym z czynów nieuczciwej konkurencji jest posługiwanie się wprowadzającym w błąd oznaczeniem przedsiębiorstwa. Chodzi tu o takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

Warto pamiętać, że chroniona jest nie tylko sama zarejestrowana nazwa przedsiębiorstwa, ale też każde oznaczenie stosowane w obrocie gospodarczym. Przykładowo, jeżeli firma o nazwie Kowalski, Nowak i Lewandowski posługuje się w obrocie skrótem ,,KNL”, również wprowadzające w błąd używanie tego skrótu może zostać potraktowane jako czyn nieuczciwej konkurencji. Formą używania oznaczenia przedsiębiorstwa jest m.in. umieszczanie danej nazwy w reklamach i ofertach handlowych lub rozpowszechnianie w związku ze świadczeniem usług (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 kwietnia 2002 r., sygn. akt I ACa 1182/01).

Co ważne, do wprowadzenia w błąd nie musi dojść w rzeczywistości. Wystarczy bowiem sama możliwość, że klienci ulegną błędnemu mniemaniu co do oznaczenia przedsiębiorstwa. Znaczenie zwiększa to zatem zakres potencjalnej odpowiedzialności za czyn.

Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także posługiwanie się fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym, jeżeli wprowadza ono w błąd co do kraju, regionu lub miejscowości pochodzenia towarów albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach.

Zafałszowanie to polega na wywołaniu niezgodnego z rzeczywistością wyobrażenia odnoszącego się, przykładowo, do kraju pochodzenia towaru lub usługi. Podobnie jak w przypadku oznaczenia przedsiębiorstwa, wystarczy sama możliwość wprowadzenia klienta w błąd, a nie faktyczne oszukanie klienta.

Jak wskazuje ponadto ustawa o ZNK, jeżeli towar lub usługa w miejscu pochodzenia korzysta z ochrony, a z pochodzeniem z określonego regionu lub miejscowości są związane ich szczególne cechy lub właściwości, czynem nieuczciwej konkurencji jest fałszywe lub oszukańcze używanie takich chronionych oznaczeń geograficznych i chronionych nazw pochodzenia. Oznacza to, że np. niedozwolone byłoby oznaczenie wyprodukowanego w Wielkopolsce sera jako oscypka, nawet jeżeli jego skład byłby identyczny z prawdziwym, prawnie chronionym oscypkiem.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich.

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

Ustawa poświęca wiele miejsca naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa. Czynem nieuczciwej konkurencji jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.

Ustawa definiuje tajemnicę przedsiębiorstwa: rozumie się przez to informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.

Tajemnicą przedsiębiorstwa nie jest zatem informacja powszechnie znana osobom, które zajmują się daną działalnością. Muszą to być informacje specyficzne, wypracowane lub nabyte przez przedsiębiorstwo w toku swojej działalności.

Kolejne przepisy ustawy o ZNK precyzują kwestią naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa. Zachodzi ono w szczególności gdy:

• ujawnienie tajemnicy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i wynika z nieuprawnionego dostępu, przywłaszczenia, kopiowania dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie o ich treści;

• wykorzystanie lub ujawnienie informacji następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający z ustawy, czynności prawnej lub z innego aktu albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji;

• ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji także wówczas, gdy w chwili ich ujawnienia, wykorzystania lub pozyskania osoba wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć, że informacje zostały pozyskane bezpośrednio lub pośrednio od tego, kto wykorzystał lub ujawnił je w okolicznościach określonych powyżej.

Nakłanianie pracowników, klientów lub kontrahentów do rozwiązania lub niewykonania umowy

Tego typu działanie może przybrać jedną z dwóch form: związaną z pracownikami konkurenta albo jego klientami i kontrahentami. Po pierwsze, czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę (zarówno na podstawie umowy o pracę jak i umowy cywilnoprawnej) do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.

W stosunku do klientów, czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie klientów konkurenta lub innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Również tutaj istotny jest cel w postaci przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.

Obok klientów zakres tego czynu obejmuje również np. dostawców przedsiębiorcy. Czyn taki może zajść przykładowo w sytuacji, gdy pracownik odchodzi od danego przedsiębiorcy i zakłada własną działalność gospodarczą. Jeżeli towarzyszy temu jakiś nacisk i zniechęcenie innych osób do dotychczasowego pracodawcy albo np. pracownik wykorzystuje bazę danych pracodawcy do oczerniania lub zniechęcania jego klientów, mamy do czynienia z formą nieuczciwej konkurencji.

Naśladownictwo produktów

Czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Może to rodzić wątpliwości. Często bowiem pewne produkty sąd do siebie bardzo podobne (np. dwie czekolady o tym samym smaku, wiodące marki coli). Wyjaśnić należy, że nie chodzi o każdą sytuacje naśladownictwa (wiadomo, iż niektóre produkty mało się od siebie różnią), lecz o sytuacje tzw. niewolniczego naśladownictwa, gdy kopii nie da się odróżnić od oryginału, co może skutkować wprowadzeniem klienta w błąd.

Ustawa wskazuje ponadto, iż nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność. Jeżeli jednak naśladowanie cech funkcjonalnych gotowego produktu wymaga uwzględnienia jego charakterystycznej formy, co może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, naśladowca jest zobowiązany odpowiednio oznaczyć produkt.

Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie

Czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody.

Ustawa wprost wymienia przykłady takich zachowań. W szczególności są to nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje o:

• osobach kierujących przedsiębiorstwem;

• wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach;

• stosowanych cenach;

• sytuacji gospodarczej lub prawnej.

Zatem, jeżeli nasz konkurent rozpowszechnia nieprawdziwe informacje dot. naszego nadchodzącego bankructwa, złej sytuacji finansowej lub podaje nieprawdziwe informacje o zarządzie spółki, popełnia on czyn nieuczciwej konkurencji.

Rozpowszechnianiem nieprawdziwych lub fałszywych wiadomości, jest również posługiwanie się:

• nieprzysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi informacjami o kwalifikacjach pracowników;

• nieprawdziwymi atestami;

• nierzetelnymi wynikami badań;

• nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów lub usług.

Utrudnianie dostępu do rynku

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez:

• sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców;

• nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców;

• rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów;

• pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży;

• działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy. Może to polegać na:

  • ograniczeniu w istotny sposób lub wyłączeniu możliwości dokonywania przez klienta zakupu u innego przedsiębiorcy;

  • stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucenie klientom przez podmioty trzecie konieczności dokonania zakupu u danego przedsiębiorcy lub u przedsiębiorcy, z którym dany przedsiębiorca pozostaje w związku gospodarczym

  • emisji, oferowaniu oraz realizacji znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane przez jednego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców pozostających w związku gospodarczym, w okolicznościach wskazujących na sprzedawanie towaru poniżej kosztów.

Tego typu działania mogą prowadzić do utrudnienia swobody wejścia na rynek, wyjścia z niego, a także oferowania na nim swoich towarów lub usług. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także utrudnianie małym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez sprzedaż towarów lub usług w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m² po cenie nieuwzględniającej marży handlowej.

Za czyn nieuczciwej konkurencji uważa się także:

• emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych (np. bonów) podlegających wymianie na towary lub usługi, oferowanych poniżej ich wartości nominalnej;

• emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi o cenie przewyższającej wartość nominalną znaku.

Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną

Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, oprócz tego, że stanowi przestępstwo, jest także czynem nieuczciwej konkurencji. Dotyczy to przekupstwa dokonanego przez:

• przedsiębiorcę;

• osobę działającą na rzecz przedsiębiorcy w ramach uprawnienia do jego reprezentowania albo podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania nad nim kontroli (członków zarządu, rad nadzorczych);

• działającą na rzecz przedsiębiorcy, za zgodą osoby, o której mowa w punkcie wyżej (najczęściej pracowników, prokurentów, kontrahentów).

Zakazana lub wprowadzająca w błąd reklama

Ustawa typizuje także niektóre formy reklamy. Czynem nieuczciwej konkurencji jest:

• reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka;

• reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi;

• reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci;

• wypowiedź, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji;

• reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji

Reklamą wprowadzającą w błąd może być reklama, która zawiera informacje obiektywnie prawdziwe, ale niepełne, dwuznaczne, trudno sprawdzalne, podane w sposób skomplikowany. Większość odbiorców nie ma bowiem możliwości lub zdolności do zweryfikowania podanych w reklamie informacji.

Ponadto, osobno uregulowano tzw. reklamę porównawczą. Jest to reklama umożliwiająca bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów lub usług oferowanych przez konkurenta. Nie każda reklama porównawcza jest czynem nieuczciwej konkurencji: tylko, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. Reklama porównawcza nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jeżeli łącznie spełnia szereg przesłanek:

• nie jest reklamą wprowadzającą w błąd;

• w sposób rzetelny i dający się zweryfikować na podstawie obiektywnych kryteriów porównuje towary lub usługi zaspokajające te same potrzeby lub przeznaczone do tego samego celu;

• w sposób obiektywny porównuje jedną lub kilka istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech tych towarów i usług, do których może należeć także cena;

• nie powoduje na rynku pomyłek w rozróżnieniu między reklamującym a jego konkurentem, ani między ich towarami albo usługami, znakami towarowymi, oznaczeniami przedsiębiorstwa lub innymi oznaczeniami odróżniającymi;

• nie dyskredytuje towarów, usług, działalności, znaków towarowych, oznaczeń przedsiębiorstwa lub innych oznaczeń odróżniających, a także okoliczności dotyczących konkurenta;

• w odniesieniu do towarów z chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia odnosi się zawsze do towarów z takim samym oznaczeniem;

• nie wykorzystuje w nieuczciwy sposób renomy znaku towarowego, oznaczenia przedsiębiorstwa lub innego oznaczenia odróżniającego konkurenta ani też chronionego oznaczenia geograficznego lub chronionej nazwy pochodzenia produktów konkurencyjnych;

• nie przedstawia towaru lub usługi jako imitacji czy naśladownictwa towaru lub usługi opatrzonych chronionym znakiem towarowym, chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia albo innym oznaczeniem odróżniającym.

Spełnienie wszystkich tych warunków może okazać się trudne. Z tego względu należy raczej unikać reklamy porównawczej w swojej działalności.

Organizowanie systemu sprzedaży lawinowej;

Czynem nieuczciwej konkurencji jest organizowanie tzw. systemu sprzedaży lawinowej. Polega ona na proponowaniu nabywania towarów lub usług poprzez składanie nabywcom tych towarów lub usług obietnicy uzyskania korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji, które to osoby uzyskałyby podobne korzyści materialne wskutek nakłonienia kolejnych osób do udziału w systemie.

Chodzi tu zatem o formę piramidy, w której osoba A sprzedaje osobie B pewne produkty i obiecuje jej, iż zapłaci jej, jeżeli ta nakłoni osoby C i D to dokonania takiej samej transakcji oraz do nakłaniania kolejnych osób (E, F, G, H…) do tego samego.

Nie jest jednak formą sprzedaży lawinowej takie działanie, jeżeli:

• korzyści materialne uzyskiwane z uczestnictwa w systemie sprzedaży pochodzą ze środków uzyskiwanych z zakupu lub ze sprzedaży dóbr i usług po cenie, której wartość nie może rażąco przekraczać rzeczywistej wartości rynkowej tych dóbr i usług;

• osoba rezygnująca z udziału w systemie sprzedaży ma prawo do odprzedaży organizatorowi systemu za co najmniej 90% ceny zakupu wszystkich nabytych od organizatora nadających się do sprzedaży towarów, materiałów informacyjno-instruktażowych, próbek towarów lub zestawów prezentacyjnych zakupionych w przeciągu 6 miesięcy poprzedzających datę złożenia rezygnacji organizatorowi systemu sprzedaży

Nieuczciwa konkurencja prowadzone przez dyskonty

Jeden czyn nieuczciwej konkurencji przewidziany został specjalnie z myślą o dyskontach. Czynem tym wprowadzanie do obrotu przez sieci takich sklepów towarów w ilości przewyższającej 20% wartości obrotów z markami stanowiącymi własność właściciela sieci lub podmiotów zależnych.

Nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, polegające w szczególności na:

• naruszeniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych;

• rażącym odstępstwie od dobrych praktyk handlowych, które narusza zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności;

• niedostosowaniu do harmonogramu dostawy towarów lub harmonogramu wykonania usługi;

• nieuwzględnieniu właściwości towaru lub usługi, które są przedmiotem umowy;

Wytwarzanie lub handel urządzeniami niedozwolonymi w rozumieniu ustawy o ochronie usług świadczonych drogą elektroniczną

Ostatnim czynem nieuczciwej konkurencji jest wytwarzanie, import, dystrybucja, sprzedaż, najem lub oddawanie do używania pod innym tytułem prawnym oraz posiadanie, w celach zarobkowych, urządzeń niedozwolonych, w rozumieniu przepisów o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym.

Za urządzenie niedozwolone w rozumieniu ww. ustawy, uważa się sprzęt lub oprogramowanie, które zostały zaprojektowane lub przystosowane w celu umożliwienia korzystania z usług chronionych bez uprzedniego zezwolenia usługodawcy. Chodzi tutaj o taki rodzaj sprzętu, którego celem jest odwrócenie działania zabezpieczeń usługi chronionej przed nieuprawnionym z niej korzystaniem.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także instalacja, serwis lub wymiana takich urządzeń w celach zarobkowych, oraz wykorzystywanie przekazu informacji handlowej do promocji tych urządzeń lub związanych z nimi usług.