Postępowanie w sprawie porozumień ograniczających konkurencję

Jak wynika z art. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, lub zbytu oraz postępu technicznego, lub inwestycji, podziale rynków zbytu lub zakupu, stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem i uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny. Porozumienia takie są w całości lub w odpowiedniej części nieważne.

W przypadku stwierdzenia naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-6 ustawy lub w art. 101 ust. 1 lit. a-e Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, odpowiedzialności podlega również osoba zarządzająca, która w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia tych zakazów umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez tego przedsiębiorcę wymienionych zakazów.

Przepis ten ma na celu utrzymanie na rynku statusu, w którym przedsiębiorcy mają możliwość podejmowania autonomicznych decyzji, co następnie prowadzi do walki konkurencyjnej pomiędzy przedsiębiorcami. Naturalna konkurencja pomiędzy przedsiębiorcami w większości przypadków prowadzi do polepszania jakości oferowanych przez nich towarów, przy jednoczesnym utrzymywaniu cen za te produkty na poziomie, który jest akceptowalny dla nabywców.

Porozumienia ograniczające konkurencję są rodzajem niebezpiecznej dla rynku praktyki antykonkurencyjnej. Są one najczęściej wynikiem nieformalnie zawartych umów, które są trudne do wykrycia i do udowodnienia, co powoduje, iż mogą one funkcjonować na rynku przez długi czas.

Cywilnoprawnym skutkiem takiego porozumienia jest jego nieważność z mocy samego prawa. Do stwierdzenia nieważności takiego porozumienia nie jest zatem wymagana decyzja odpowiedniego organu administracyjnego.

Porozumienia takie niosą za sobą również skutki administracyjnoprawne – Prezes UOKiK uznaje je za praktykę ograniczającą konkurencję i kieruje do stron porozumienia nakaz zaniechania jego stosowania (jeżeli do czasu wydania przez Prezesa UOKiK decyzji w tym zakresie jest ono nadal stosowane).

Rodzaje postępowań prowadzonych przez Prezesa UOKiK

Postępowanie przed Prezesem Urzędu jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające, postępowanie antymonopolowe, postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszczęcie postępowania antymonopolowego, postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Postępowanie antymonopolowe, postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, a także postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej zmierzają do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty w formie decyzji. Natomiast inny charakter ma postępowanie wyjaśniające, które stosowane jest do wyjaśnienia okoliczności sprawy.

Postępowanie wyjaśniające

Prezes Urzędu może wszcząć z urzędu, w drodze postanowienia, postępowanie wyjaśniające, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy, w sprawach dotyczących określonej gałęzi gospodarki, w sprawach dotyczących ochrony interesów konsumentów oraz w innych przypadkach, gdy ustawa tak stanowi. Postępowanie wyjaśniające może mieć na celu w szczególności wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania antymonopolowego, w tym, czy sprawa ma charakter antymonopolowy; wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone; wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów; badanie rynku, w tym określenie jego struktury i stopnia koncentracji; wstępne ustalenie istnienia obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji; ustalenie, czy miało miejsce naruszenie chronionych prawem interesów konsumentów uzasadniające podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach.

Postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 4 miesiące, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – nie dłużej niż 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. Postępowanie to prowadzone jest w sprawie, a nie przeciwko konkretnym podmiotom. W toku tego postępowania nie są formułowane zarzuty w odniesieniu do przedsiębiorców ani osób zarządzających. W postępowaniu takim nie ma stron, a przedsiębiorcom nie przysługuje prawo wglądu do akt.

W ramach postępowania wyjaśniającego organ administracyjny może wzywać przedsiębiorców do przedstawienia dokumentów czy informacji, jak również może zdecydować o przeprowadzeniu kontroli lub przeszukania pomieszczeń i rzeczy przedsiębiorcy. Jeżeli przeprowadzone przez UOKiK postępowanie wyjaśniające potwierdzi podejrzenia co do naruszenia reguł konkurencji, jego rezultatem może być wszczęcie postępowania antymonopolowego.

Postępowanie antymonopolowe

Postępowanie antymonopolowe może zostać wszczęte z urzędu, bądź też na podstawie zawiadomienia dotyczącego podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję. Każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję wraz z uzasadnieniem. Zawiadomienie to może zawierać w szczególności wskazanie przedsiębiorcy, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję; opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia; wskazanie przepisu ustawy lub TFUE, którego naruszenie zarzuca zgłaszający zawiadomienie; uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy lub TFUE; dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie.

Do zawiadomienia dołącza się wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód naruszenia przepisów ustawy. Prezes Urzędu przekazuje zgłaszającemu zawiadomienie, w terminie określonym w art. 35-37 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, informację na piśmie o sposobie rozpatrzenia zawiadomienia wraz z uzasadnieniem.

Jeżeli w toku postępowania antymonopolowego zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie zarzucanej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla konkurencji, Prezes Urzędu przed zakończeniem postępowania antymonopolowego może, w drodze decyzji, zobowiązać przedsiębiorcę, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki, do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia tym zagrożeniom. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Przed wydaniem decyzji stronie nie przysługuje prawo do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.

Przed zakończeniem postępowania antymonopolowego Prezes Urzędu może wystąpić, z urzędu lub na wniosek strony, do wszystkich stron z propozycją przystąpienia do procedury dobrowolnego poddania się karze pieniężnej, jeżeli uzna, że zastosowanie tej procedury przyczyni się do przyspieszenia postępowania. Przedsiębiorca uzyskuje możliwość obniżki kary pieniężnej o 10 proc. w stosunku do kary, jaka byłaby nałożona, gdyby strona nie brała udziału w procedurze, pod warunkiem, że złoży oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się karze, potwierdzi jej wysokość określoną przez Prezesa UOKiK oraz fakt, że został poinformowany o zarzutach i miał możliwość ustosunkowania się do nich. Procedura ta zakłada, że przedsiębiorca rezygnuje z odwołania się od decyzji do sądu, co powoduje szybsze zakończenie postępowania.

Na każdym etapie postępowania przedsiębiorca może przedstawić UOKiK propozycję podjęcia konkretnych działań, które doprowadzą do usunięcia negatywnych skutków zarzucanej mu praktyki ograniczającej konkurencję. Po zaakceptowaniu treści zobowiązania przez Prezesa UOKiK wydawana jest decyzja, w której na przedsiębiorcę nakładane są określone warunki, do wykonania których się zobowiązał. Podstawową korzyścią dla przedsiębiorcy jest to, że nie stwierdza się wówczas stosowania przez niego zarzucanej mu praktyki i nie jest nakładana kara finansowa.