Dlaczego warto zastanowić się nad prawnym zabezpieczeniem wzorów przemysłowych w przemyśle modowym? Otóż stanowią one pewien fundament przy kreowaniu marki, fundament gwarantujący jej bezpieczny biznesowy rozwój. W niniejszym artykule zastanowimy się nad zasadnością zabezpieczania wzorów w przemyśle modowym, opiszemy przebieg rejestracji oraz poruszymy kwestię samej istoty designu.
Czym jest wzór przemysłowy?
Wzory przemysłowe otaczają nas w każdej sferze życia, czy to w pracy, w sklepie, czy we własnym zaciszu domowym spotykamy się z nimi. Choć nie zawsze zwracamy na nie uwagę odgrywają one bardzo ważną rolę dla przedsiębiorców, którym ułatwiają prowadzenie i rozwijanie biznesu, bowiem od tego zależy sukces danej marki. Wzorem przemysłowym może być design na tkaninie, kształt kubka, stolika, torebki czy etykieta słoiczka kremu. Co istotne wzornictwo znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach, a w tym artykule skupimy się na ich ochronie w przemyśle modowym.
Zanim przedstawimy najlepsze rozwiązania dla wzorów przemysłowych z prawnego punktu widzenia, wyjaśnijmy czym tak naprawdę jest wzór przemysłowy. Zgodnie z art. 102 ustawy o Prawie własności przemysłowej wzorem jest postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Samą postać niekiedy definiuje się jako wygląd, czyli uzewnętrznione, postrzegalne właściwości produktu.
Tym samym ochrona wzorów jest ograniczona do samego wyglądu zewnętrznego produktu przemysłowego lub rzemieślniczego. Przykładami, które świetnie to obrazują są produkty dwuwymiarowe np. etykiety, wzory graficzne, logo lub przedmioty przestrzenne takie jak buty, meble czy zabawki. Natomiast w przypadku branży modowej takim wzorem może suknia haute couture lub oryginalne wzornictwo na tkaninie. Odwołując się do samego wyglądu, trzeba wskazać iż składają się na niego wszystkie cechy zewnętrzne, czyli takie które każdy człowiek jest w stanie zauważyć podczas codziennego użytkowania. Oznacza to, że wzorem przemysłowym trudno, aby było np. wnętrze buta dlatego, że w trakcie noszenia butów element ten jest niewidoczny.
Obecnie rynek mody oferuje ogromną liczbę produktów co powoduje, że przedsiębiorcy muszą nieustannie śledzić zmieniające się trendy, ale również projektować nowe wzory ubrań, aby spełnić oczekiwania nawet najbardziej wymagających klientów. Rynek ten nie należy do najłatwiejszych, ze względu na szeroką konkurencję, która prowadzi nieuczciwe praktyki rynkowe. W celu zapewnienia ochrony prawnej wzorów przemysłowych, takowy wzór powinien spełniać następujące wymagania:
- Nowość wzoru – należy zweryfikować czy dany wzór nie został nigdy wcześniej przedstawiony publicznie, co więcej nie jest podobny do wzoru już istniejącego i objętego ochroną prawną. Celem tej przesłanki jest uniemożliwienie rejestracji wzoru będącego jedynie kopią wzoru, który jest już zarejestrowany.
- Indywidualny charakter – przez to rozumie się, iż określony wzór wywołuje wrażenie inne, różniące się od ogólnego wrażenia spowodowanego przez wzór, który był wcześniej udostępniony publicznie.
- Postać wytworu lub jego części – wzór musi odwoływać się do zewnętrznych elementów, takich jak kształt, struktura, układ linii, kontury czy kolorystyka. Warto podkreślić, że w przypadku wzoru przemysłowego ochrona dotyczy samego wyglądu zewnętrznego przedmiotu, a nie jego cech technicznych czy użytkowych.
Warto mieć na uwadze, iż każdy wzór, który byłby wykorzystywany sprzecznie z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami nie może zostać zarejestrowany. Odnosi się to do wzorów, które przedstawiają treści zakazane przez prawo np. skłaniające do nienawiści, popełniania przestępstw czy też o charakterze nazistowskim.
Ciekawym przykładem w tym zakresie jest np. sprawa dotycząca wzoru przemysłowego Pumy i Dzikiego kota. Według Sądu Unii Europejskiej, do którego trafił spór wzoru Pumy, kwestionowany wzór nie wywołuje u odbiorcy odrębnego całościowego wrażenia w porównaniu do wzoru wcześniejszego. Całkowite wrażenie, bez względu na to, czy mamy do czynienia z kotem domowym czy z dziką pumą jest bardzo do siebie zbliżone, ponieważ zarówno kot, jak i puma pochodzą z tej samej rodziny zwierząt. W tej sprawie Sąd podkreślił, iż różnice w obrębie uszu, łap i ogona nie są w wystarczającym stopniu uwydatnione, aby podważyć ocenę podobieństwa wzorów.
Proces rejestracji wzoru przemysłowego
Rejestracja wzoru przemysłowego jest możliwa wtedy, gdy wzór spełnia jednocześnie wszystkie przesłanki, które zostały wyżej wymienione. Biorąc pod uwagę możliwość formalnej drogi rejestracji wzoru do wyboru są:
- Rejestracja krajowa – dzięki niej możliwe jest uzyskanie ochrony wzoru tylko na terenie państw, w których wzór zostanie zarejestrowany np. rejestracja wzoru przemysłowego w polskim Urzędzie Patentowym RP (UPRP) zapewnia ochronę tylko w Polsce.
- Rejestracja regionalna – powoduje, że wzór zostaje zarejestrowany w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) w Alicante i zapewnia ochronę we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. W tym przypadku zaletą jest zasięg ochrony, ponieważ nie ma konieczności składania pojedynczych zgłoszeń w poszczególnych państwach członkowskich. Analogicznie, jak przy procesie rejestracji na terytorium Polski, ochrona wzoru trwa 25 lat i podzielona jest na pięcioletnie okresy.
- Rejestracja międzynarodowa – polega na tym, że za pomocą jednego zgłoszenia możliwe jest ubieganie się o ochronę wzoru w wybranych państwach świata.
W wyniku rejestracji wzoru przemysłowego prawo ochronne udzielane jest na 25 lat, jeżeli wniesione zostaną opłaty za kolejny 5-letni okres ochrony. Proces ten związany jest z następującymi opłatami:
-
Urząd Patentowy RP:
Opłata za zgłoszenie wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym RP wynosi 300 zł. Dodatkowo do tego trzeba doliczyć opłatę za ochronę (w przypadku I okresy ochronnego 150 zł), a również 70 zł za publikację.
Opłata za ochronę:
- Za I okres ochronny ( 1 – 5 rok) – 150 złotych
- Za II okres ochronny (6 – 10 rok) – 250 złotych
- Za III okres ochronny (11 – 15 rok) – 500 złotych
- Za IV okres ochronny (16 – 20 rok) – 1000 złotych
- Za V okres ochronny (21 – 25 rok) – 2000 złotych
Tym samym całkowite koszty rejestracji wzoru przemysłowego na terenie Polski na okres 5 lat wyniesie 520 złotych.
Urząd Patentowy RP nie przeprowadza badania, którego celem jest zweryfikowanie wzoru, jednak może odmówić rejestracji wzoru jeżeli w sposób oczywisty nie posiada on cech nowości lub indywidualnego charakteru.
- Opłata za rejestrację wzoru w EUIPO i 5-letni okres ochrony wynosi 350 Euro, w tym 230 euro tytułem opłaty za rejestrację oraz 120 euro tytułem publikacji. W przypadku zgłaszania wielu wzorów można uzyskać w EUIPO upust. W tym przypadku można dość łatwo i szybko zarejestrować wzór, bowiem zgłoszenie badane jest tylko pod kątem spełnienia przesłanek formalnych. Co więcej EUIPO nie sprawdza czy wzór rzeczywiście jest nowy albo czy posiada indywidualny charakter.
Ochrona wzoru przemysłowego bez rejestracji
Na podstawie Rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych wzór może być także chroniony bez rejestracji, wówczas istnieje jako niezarejestrowany wzór wspólnotowy. W tym przypadku nie ma obowiązku dopełniania jakichkolwiek formalności, ale wzór musi być również nowy i posiadać indywidualny charakter. Ochrona takiego wzoru trwa 3 lata, czyli zdecydowanie krócej niż ochrona zarejestrowanego wzoru, co istotne trwa ona od daty pierwszego publicznego udostępnienia wzoru na terenie Unii Europejskiej.
Publiczne udostępnienie wzoru może nastąpić poprzez opublikowanie wzoru w czasopismach, katalogach, broszurach, Internecie czy też wykorzystaniu wzoru w handlu. W zakresie tej ochrony właściciel wzoru nie jest zobowiązany do ponoszenia opłat, bowiem ochrona ta odnosi się do wzorów ulegających częstym zmianom, niewymagających długoletniej ochrony. Należy zaznaczyć, że założenie tej ochrony zostało przewidziane w znacznej mierze dla branży modowej dlatego, że w tej dziedzinie wzornictwo ulega nieustannym zmianom. Dodatkowo ochrona ta obejmuje wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreśla, że właściciel wzoru powinien wskazać, kiedy miało miejsce publiczne udostępnienie wzoru oraz wskazać jego indywidualność.
Rejestracja wzorów przemysłowych w przypadku branży modowej
Najdogodniejszą opcją w przypadku rejestracji jest objęcie ochroną najbardziej charakterystycznych, flagowych produktów marki, wówczas istnieje duża szansa, że cały proces przebiegnie bez żadnych przeszkód. Warto pamiętać, że przedmiot wyróżniający się na tle pozostałych, na podstawie którego z łatwością jesteśmy wskazać cechy indywidualności łatwiej jest zarejestrować, gdyż istnieje możliwość wskazanie przesłanek które są wymagane do zarejestrowania wzoru przemysłowego. Należy zdać sobie sprawę z tego, iż rejestrując wzór nie uzyskujemy monopolu na wytwarzanie sukienek czy torebek dlatego, że przyznawane ochrona dotyczy wytwarzania produktów wyglądających identycznie lub bardzo podobnie do naszego.
Ochrona na gruncie wzornictwa przemysłowego pozwoli nam skutecznie walczyć z nieuczciwym naśladownictwem. Niestety, ale kopiowanie i wykorzystywanie cudzych pomysłów, wzorów czy projektów ma miejsce na co dzień, wobec tego warto skorzystać z prawnej ochrony wzornictwa, aby móc zapobiegać działaniom nieuczciwej konkurencji.
Należy również pamiętać, że rejestrując wzór nie uzyskujemy monopolu na wytwarzanie butów czy sukienek. Prawo z rejestracji przyznaje ochronę na wytwarzanie produktów wyglądających identycznie lub łudząco podobnie.
Korzyści rejestracji wzoru przemysłowego
Jakie korzyści niesie za sobą zarejestrowanie wzoru przemysłowego? Poniżej lista tych najważniejszych z biznesowego punktu widzenia:
- Posiadanie wyłącznego prawa do korzystania ze wzoru, w celach zarobkowych lub zawodowych na objętym ochroną terytorium.
- Możliwość zakazania osobom trzecim bezprawnego wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu bądź też używania zarejestrowanego wzoru.
- Bez uzyskania licencji od uprawnionego inne podmioty nie mogą wytwarzać, oferować, wprowadzać do obrotu ani importować takiego produktu.
- Uzyskanie dodatkowych korzyści wynikających ze sprzedaży prawa z rejestracji.
- Podnosi konkurencyjność na rynku.
- Ułatwia zwrot kosztów poniesionych w związku z tworzeniem i wypromowaniem danego produktu, a finalnie zwiększa zyski danego przedsiębiorstwa.
- Podnosi całkowitą wartość marki, ponieważ zarejestrowane wzory przemysłowe traktowane są jako jego aktywa.
Podsumowując powyższy paragraf, jedną z wielu korzyści wynikających z rejestracji jest przede wszystkim łatwiejsza sytuacja dowodowa osoby uprawnionej w przypadku naruszenia praw do wzoru. Posiadając urzędowe potwierdzenie prawa do konkretnego wzoru, bardzo łatwo można wykazać w jaki sposób doszło do naruszenia oraz jakim monopolem dysponuje uprawniony. Właściciel praw do wzoru przemysłowego ma możliwość skorzystania z określonych roszczeń takich jak roszczenie o zakazanie produkcji określonego wzoru przemysłowego.
Istota designu
Design z języka angielskiego oznacza ,,wzór’’ albo ,,projekt’’ i odnosi się do wyglądu przedmiotów. Jest on nieodłącznym elementem branży modowej, ale nie tylko. Nawet w dziedzinach, w których wydaje się, że wygląd zewnętrzny nie odgrywa znaczącej roli okazuje się że ma miejsce rywalizacja o design przykładowo w branży elektronicznej czy samochodowej. W dzisiejszych czasach, kiedy nie możemy narzekać na niedobór innowacyjnych projektów ubrań dość trudno stworzyć coś nowego, coś czego jeszcze nie było. Oznacza to, że aby korzystać z ochrony na gruncie wzornictwa nasz wzór musi być nietypowy i różnić się od tych, które już funkcjonują na rynku.
Konsumenci bardzo często kupują produkty, ponieważ to właśnie wygląd zewnętrzny przykuwa ich uwagę, zachęca do zakupu. Tym samym nic dziwnego w tym, że to design produktu jest odpowiedzialny za wywołanie tzw. pierwszego wrażenia, które albo przyciągnie potencjalnego klienta albo nawet może zniechęcić. Należy pamiętać, że posłużenie się przez konkurencję naszymi wzorami może doprowadzić do znacznych strat finansowych po naszej stronie, dlatego warto mieć narzędzie dzięki któremu będziemy mogli realnie walczyć ze wszystkimi naruszycielami.
Podsumowanie
W dzisiejszych czasach rejestracja wzorów przemysłowych zabezpiecza markę przed stratami finansowymi, jak również chroni przed bezprawnym kopiowaniem produktów. Jeżeli przedsiębiorcy zależy na atrakcyjnym postrzeganiu jego marki przez konsumentów, powinien rozpatrzyć rejestrację wzoru przemysłowego, który stanowi stosowne zabezpieczenie designu i będzie stanowił źródło dochodu przedsiębiorstwa. Podsumowując, przy wprowadzaniu produktu na rynek, zwłaszcza w branży modowej warto zainteresować się prawami własności przemysłowej, w tym ochroną wzorów przemysłowych.
Anna-Maria Sobczak
Zaufali nam:
