Zarząd majątkiem wspólnym a postępowanie restrukturyzacyjne
Bardzo duże znaczenie w kontekście restrukturyzacji, w przypadku majątku wspólnego małżonków ma treść Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (KRO). Jak wynika z art. 36 tej ustawy, oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Co do zasady każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy stanowią inaczej.
Pewien wyjątek dotyczy przedmiotów służących małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej – tymi przedmiotami małżonek zarządza samodzielnie. Czym jest zarząd? Obejmuje on przede wszystkim czynności (zarówno faktyczne jak i prawne) zmierzające do zachowania tego majątku – są to więc przede wszystkim czynności o charakterze zachowawczym, zmierzające do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym.
Jakie są skutki restrukturyzacji? W takim wypadku to zarządca lub nadzorca układu wstępuje w miejsce jednego z małżonków i samodzielnie zarządza przedmiotami służącymi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej. W pozostałym zakresie: musi współpracować z drugim małżonkiem w zarządzie majątkiem wspólnym.
Co istotne, zarządcy (lub nadzorcy układu) przysługuje także prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec czynności zarządu wynikające z art. 361 KRO i w drugą stronę: sprzeciw wobec działań zarządcy albo nadzorcy może zgłosić drugi małżonek. Sprzeciw obejmuje czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny. Sprzeciw nie może także dotyczyć czynności zarządu podejmowanej w ramach działalności zarobkowej – zatem przykładowo mąż nie może sprzeciwić się czynności zarządu związanej z przedsiębiorstwem żony, wobec której wszczęto postępowanie restrukturyzacyjne. Warto pamiętać jednak, że sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej tylko wtedy, gdy o nim wiedziała przed dokonaniem danej czynności.
Sprzedaż lub obciążenie składników majątku a restrukturyzacja
Zgodnie z art. 37 KRO zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do:
- dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków (np. oddania w dzierżawę);
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal (np. ustanowienia służebności, hipoteki);
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
- darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka, inaczej jest nieważna. Problemu tego nie ma gdy zachodzi rozdzielność majątkowa.
Co to oznacza? Po pierwsze, jeżeli nadzorca lub zarządca chcą dokonać jednej z ww. czynności, czynność ta wymaga uzyskania zgody drugiego z małżonków w przypadku likwidacji majątku dłużnika i masy upadłości w postępowaniu upadłościowym należności. Pod rygorem nieważności, zarządca lub nadzorca nie może zatem np. sprzedać nieruchomości, zawrzeć umowy dzierżawy albo ustanowić hipoteki. Oznacza to, że małżonek może skutecznie sprzeciwić się czynności podjętej w postępowaniu restrukturyzacyjnym, jeżeli mieści się w katalogu wskazanym w art. 37 KRO. Natomiast, w przypadku, gdyby to drugi z małżonków chciał dokonać jednej z ww. czynności – wymagana jest zgoda nie małżonka, lecz zarządcy lub nadzorcy.
Sądowa zgoda na dokonanie czynności pomimo sprzeciwu małżonka
Może się zdarzyć, że zaistnieje spór między nadzorcą (zarządcą) a współmałżonkiem odnośnie możliwości wyrażenia zgody na dokonanie czynności albo – porozumienie ze współmałżonkiem napotyka na trudne do przezwyciężania przeszkody.
W takim wypadku drugi małżonek za zgodą nadzorcy (zarządcy) może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie danej czynności. Jeśli dobro rodziny tego wymaga, sąd wyrazi odpowiednią zgodę. Warto wskazać, że za dobro rodziny sądy uważają często także zabezpieczenie dłużnika przed upadłością.
Zarządca lub nadzorca a majątek wspólny małżonków
W przypadku postępowania restrukturyzacyjnego nadzorca lub zarządca mają wiele do powiedzenia w zakresie zarządzania majątkiem wspólnym. Mogą oni sprzeciwić się niektórym czynnościom wykonywanym przez drugiego małżonka, wspólnie z małżonkiem restrukturyzowanego sprawują zarząd nad majątkiem wspólnym, a dokonanie niektórych czynności wymaga uzyskania ich zgody.
Pytania i odpowiedzi
Tak. Sprzedaż nieruchomości, nawet wykorzystywanej tylko do działalności gospodarczej męża, stanowi jedną z czynności, która wymaga zgody żony. Sprzedaż nieruchomości bez jej zgody będzie nieważna.
Tak. Oddanie działki w dzierżawę osobie trzeciej wymaga uzyskania zgody zarządcy, pod rygorem nieważności.
Nie. Samochód wykorzystywany jest do działalności zarobkowej, zatem małżonek zarządza nim samodzielnie i współmałżonek nie ma prawa zgłosić sprzeciwu wobec takiej czynności.
Zaufali nam: