Co to jest lista ostrzeżeń publicznych KNF i na jakiej podstawie jest tworzona?
Materialnoprawną podstawą utworzenia listy ostrzeżeń publicznych Komisji Nadzoru Finansowego jest art. 6b ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Według stanu na początek czerwca 2023 roku baza danych liczyła ponad 560 wpisów, ale jest ona na bieżąco aktualizowana. Lista ma służyć podaniu do publicznej wiadomości informacji o złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstw wymienionych enumeratywnie w ustawie. Pełna lista ostrzeżeń znajduje się pod adresem: https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/ostrzezenia_publiczne.
Celem ostrzeżeń jest zaalarmowanie uczestników rynku i skłonienie ich do zachowania większej czujności (konieczności zachowania większej ostrożności) przy nawiązywaniu współpracy (i obrocie instrumentami finansowymi) z podmiotami, które komisja nadzoru finansowego wpisała do rejestru. Warto uwzględnić listę ostrzeżeń KNF jako stały element wywiadu gospodarczego poprzedzający np. podpisanie umowy z konkretnym podmiotem, szczególnie w warunkach wprowadzania instrumentów finansowych czy przy podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w odrębnych przepisach w zakresie świadczenia usług płatniczych czy ustawy o obrocie instrumentami lub usługach płatniczych. Baza danych jest jawna, a korzystanie z niej całkowicie legalne.
Obok polskiej listy ostrzeżeń, Komisja Nadzoru Finansowego publikuje również ostrzeżenia organizacji międzynarodowych oraz zagranicznych organów nadzoru. Jako przykłady krajowych podmiotów publikujących ostrzeżenia można wskazać np.:
- Financial Conduct Authority (FCA) dla Wielkiej Brytanii;
- The Financial Supervisory Authority of Norway w przypadku Norwegii;
- Commission de Surveillance du Secteur Financier dla Luksemburga.
Osobna lista ostrzeżeń jest publikowana przez Międzynarodową Organizację Komisji Papierów Wartościowych (ang. International Organization of Securities Commisions, IOSCO).
Zagraniczne listy podmiotów publikujących ostrzeżenia są istotne przede wszystkim dla osób, które planują lokować swoje środki za granicą. W takiej sytuacji warto zasięgnąć porady prawników doświadczonych w obsłudze zagranicznych rynków regulowanych, a nie jedynie rodzimego rynku polskiego. Specjaliści pomogą zidentyfikować potencjalne zagrożenia dla inwestora i doradzą jakie środki zapobiegawcze warto powziąć w szczególności przyjmowanie wkładów pieniężnych czy jeśli chodzi o wykonywanie czynności bankowych lub przy pracowniczych programach emerytalnych czy w zakresie wydawania pieniądza elektronicznego.
Jakie podmioty trafiają na listę ostrzeżeń publicznych KNF?
Na polską listę ostrzeżeń trafiają podmioty, względem których do właściwych organów ścigania zostało skierowane zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wymienionych w ustawach sektorowych regulujących branże objęte kognicją Komisji Nadzoru Finansowego. Katalog tych czynów został wymieniony w art. 6b ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym i obejmuje m.in.:
- art. 215 i 216 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (użycie w nazwie firmy, do określonej przez siebie działalności albo w reklamie określenia zarezerwowanego dla funduszy emerytalnych oraz prowadzenie działalności funduszu emerytalnego bez zezwolenia);
- art. 171 ust. 1-3 ustawy prawo bankowe (prowadzenie bez zezwolenia działalności polegającej na gromadzeniu środków innych uczestników rynku w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania tych środków ryzykiem pieniężnym w inny sposób; prowadzenie działalności zarobkowej wbrew warunkom określonym w ustawie i posługiwanie się określeniami „’bank”’ lub „’kasa”’);
- art. 56a i 57 ustawy o giełdach towarowych (prowadzenie bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom giełdy, giełdowej izby rozrachunkowej lub towarowego domu maklerskiego);
- art. 430 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (wykonywanie czynności ubezpieczeniowych lub działalności reasekuracyjnej bez wymaganego zezwolenia);
- art. 89 i 90 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń (wykonywanie działalności agencyjnej, czynności agencyjnych, działalności brokerskiej lub czynności brokerskiej bez upoważnienia; korzystanie w reklamie własnej działalności z określeń wskazujących na wykonywanie dystrybucji ubezpieczeń lub reasekuracji);
- art. 50 ustawy o pracowniczych planach emerytalnych (posługiwanie się przez osobę nieuprawnioną określeniem program emerytalny);
- art. 40 ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (korzystanie przez osoby nieuprawnione z określeń indywidualne konto emerytalne lub indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego albo odpowiednich skrótów IKE lub IKZE);
- art. 287 oraz 290-296 ustawy o funduszach inwestycyjnych (lokowanie aktywów innych osób w papiery wartościowe, instrumenty rynku finansowego lub inne prawa majątkowe bez zezwolenia; podejmowanie działań bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia polegających na: zbywaniu tytułów uczestnictwa funduszów zagranicznych, zbywania tytułów uczestnictwa wspólnego inwestowania, tworzenie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oddziałów spółek zarządzających lub zarządzanie nimi);
- art. 178 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (prowadzenie działalności w zakresie obrotu instrumentami finansowymi bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia.
Ustawowy katalog czynów, których popełnienie uzasadnia wpisanie podmiotu na listę ostrzeżeń, jest znacznie szerszy, ale nietrudno zauważyć, że przede wszystkim trafiają na nią podmioty, które działają bez odpowiedniego zezwolenia lub wbrew jego warunkom. Czyny, których popełnienie stanowi podstawę do wpisu podmiotu na listę, są też sankcjonowane niezależnie, na podstawie odpowiednich przepisów (np. prowadzenie działalności funduszu emerytalnego bez wymaganego zezwolenia jest zagrożone karą grzywny do 5 milionów złotych lub karze pozbawienia wolności do lat 5).
Warto pamiętać, że ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym przewiduje wpis na listę podmiotu, który popełnił jedno z enumeratywnie wymienionych, a nie jakichkolwiek czynów zabronionych. Brak wpisu nie oznacza, że uczestnik rynku swoim działaniem nie narusza prawa.
Jakie informacja znajdują się na liście ostrzeżeń publicznych KNF?
Zgodnie z art. 6b ust. 2 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym informacja o publikacji ostrzeżenia nie może zawierać danych osobowych podmiotu za wyjątkiem imienia i nazwiska przedsiębiorcy prowadzącego indywidualną działalność gospodarczą. Do publicznej wiadomości podaje się nazwę podmiotu w związku, z którego działalnością zostało złożone zawiadomienie podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność również pod innym oznaczeniem, na liście podaje się też to oznaczenie. Obok nazwy podmiotu informacja zamieszczane na liście obejmują:
- numer identyfikacyjny podmiotu (KRS, NIP lub REGON);
- prokuraturę właściwą do prowadzanie postępowania przygotowawczego;
- wzmianki o prawomocnych orzeczeniach wydanych w toku postępowania karnego;
- informacje istotne;
- datę złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub datę złożenia wniosku o korzystanie z uprawnień pokrzywdzonego;
- datę rozstrzygnięcia w sprawie.
Czym są informacje istotne? W sekcji poświęconej informacjom istotnym znajdują się informacje proceduralne o tym, czy postępowanie zostało wszczęte w związku ze skierowaniem zawiadomienia przez KNF, czy też Komisja Nadzoru Finansowego przystąpiła do postępowania wszczętego przez inny organ.
Informacje o prawomocnej odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego albo jego prawomocnym umorzeniu oraz o wydaniu prawomocnego rozstrzygnięcia przez sąd KNF pozyskuje z właściwej prokuratury, od prokuratora prowadzącego postępowanie.
Jak zostać skreślonym z listy ostrzeżeń publicznych KNF?
Przesłanki wykreślenia z listy zostały wskazane w art. 6b ust. 7 ustawy. Wykreślenie jest dokonywane na pisemny wniosek podmiotu, w związku, z którego działalnością zostało złożone zawiadomienie, jeżeli:
- organ ścigania wydał prawomocne postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego albo o jego umorzeniu;
- sąd orzekający w sprawie wydał prawomocny wyrok inny niż skazujący lub warunkowo umarzający postępowanie karne.
Jeżeli względem danego podmiotu zgłoszono kilka zawiadomień, ale postępowania wszczęto w stosunku do wybranych zawiadomień (nie wszystkich), wykreślenie informacji jest możliwe dopiero z momentem zakończenia wszystkich wszczętych postępowań. Usunięcie informacji z listy może nastąpić wyłącznie w sytuacji, kiedy KNF dysponuje zawiadomieniem otrzymanym od prokuratora. Brak takiego zawiadomienia spowoduje pozostawienie wniosku o wykreślenie bez rozpoznania i zawiadomienie wnioskodawcy o tym fakcie.
Wykreślenie z listy następuje również z urzędu, ale wymagany jest upływ długiego, 10-letniego terminu.
Lista ostrzeżeń KNF. Jak wykorzystać ją w procedurze oceny ryzyka AML?
Lista ostrzeżeń KNF może stanowić wartościowe narzędzie przy ocenie ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy AML instytucje obowiązane identyfikują i oceniają ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszące się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących:
- klientów;
- państw lub obszarów geograficznych;
- produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw.
Ustawodawca nie precyzuje jakimi danymi ma posłużyć się instytucja obowiązana, więc warto korzystać z jak największej liczby źródeł, które razem tworzą kompleksowy obraz sytuacji. Dane zgromadzone na liście KNF pozwalają ocenić, czy dany podmiot działa z poszanowaniem przepisów prawa, regulującego dany sektor rynku. Warto pamiętać, że przepisy AML nakładają obowiązek aktualizacji procedury oceny ryzyka nie rzadziej niż raz na 2 lata, a w każdym razie po spełnieniu przesłanek ustawowych (np. wprowadzenie przez klienta nowego rodzaju usługi lub rozszerzenia zakresu geograficznego świadczonych usług).
Niedochowanie przez instytucję obowiązaną środków ostrożnościowych może stanowić podstawę zarzutu naruszenia jej obowiązków na gruncie AML, w tym nieprzekazania stosownych informacji do GIIF.
Listę ostrzeżeń można potraktować również jako jeden z etapów stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, o których mowa w art. 34 pkt 3 i 4 ustawy AM, tj. ocena stosunków gospodarczych oraz bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta.
Co warto wiedzieć o liście ostrzeżeń KNF?
Na liście publikowanej przez KNF mogą znaleźć się nie tylko podmioty operujące w jednym z sektorów kontrolowanych przez Komisję, ale także inni przedsiębiorcy, którzy dopuścili się określonych naruszeń wymienionych w ustawie. Warto mieć na względzie, że publicznie dostępny wykaz pełni przede wszystkim funkcję ostrzegawczą – uczestnicy rynku nadal mogą korzystać z usług podmiotów gospodarczych, które trafiły na „’czarną listę”’, choć robią to na własne ryzyko.
Konsument lub przedsiębiorca, który rozważa zainwestowanie kapitału we współpracę z firmą widniejącą na liście ostrzeżeń dla bezpieczeństwa, powinien zaczekać, aż toczące się przeciwko przedsiębiorcy postępowanie zostanie zakończone, a firma zostanie wykreślona z listy ostrzeżeń.
Samo korzystanie z listy jest proste – baza danych ma wbudowaną wyszukiwarkę, która pozwala zastosować jeden z dwóch filtrów:
- według nazwy podmiotu;
- według rodzaju zawiadomienia, czyli typu czynu zabronionego zarzucanego danej firmie.
Trudności może nastręczyć jednak analiza otrzymanych wyników. Baza odsyła użytkownika to konkretnych przepisów z ustaw obejmujących rynek regulowany. Aby lepiej zrozumieć czy w danych okolicznościach współpraca rodzi ryzyko, warto skonsultować swoje wątpliwości z prawnikami doświadczonymi w obsłudze podmiotów rynku regulowanego.
Pytania i odpowiedzi
Zgodnie z art. 6b ust. 8 ustawy informacje zamieszczoną na liście, dotyczącą danego podmiotu wraz ze wszystkimi wzmiankami usuwa się po zakończeniu wszystkich wszczętych postępowań.
Tak, wpis na liście jest usuwany przez KNF po upływie 10 lat od dnia złożenia zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa albo złożenia przez Przewodniczącego Komisji wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze pokrzywdzonego w sprawach, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy (np. czyn skierowane przeciwko interesom uczestników rynku pozostających w związku z działalnością podmiotów wykonujących działalność na tym rynku). Jeżeli w 10-letnim terminie postępowanie karne nie zostało zakończone, wpis jest usuwany po upływie 1 roku od dnia jego prawomocnego zakończenia.
Zaufali nam: