Lista ostrzeżeń KNF – czym jest i jak zostać z niej skreślonym?

Na polską listę ostrzeżeń trafiają podmioty, względem których do właściwych organów ścigania zostało skierowane zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wymienionych w ustawach sektorowych regulujących branże objęte kognicją Komisji Nadzoru Finansowego. Katalog tych czynów został wymieniony w art. 6b ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym i obejmuje m.in.:

• art. 215 i 216 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (użycie w nazwie firmy, do określonej przez siebie działalności albo w reklamie określenia zarezerwowanego dla funduszy emerytalnych oraz prowadzenie działalności funduszu emerytalnego bez zezwolenia);
• art. 171 ust. 1-3 ustawy prawo bankowe (prowadzenie bez zezwolenia działalności polegającej na gromadzeniu środków innych uczestników rynku w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania tych środków ryzykiem pieniężnym w inny sposób; prowadzenie działalności zarobkowej wbrew warunkom określonym w ustawie i posługiwanie się określeniami „’bank”’ lub „’kasa”’);
• art. 56a i 57 ustawy o giełdach towarowych (prowadzenie bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom giełdy, giełdowej izby rozrachunkowej lub towarowego domu maklerskiego);
• art. 430 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (wykonywanie czynności ubezpieczeniowych lub działalności reasekuracyjnej bez wymaganego zezwolenia);
• art. 89 i 90 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń (wykonywanie działalności agencyjnej, czynności agencyjnych, działalności brokerskiej lub czynności brokerskiej bez upoważnienia; korzystanie w reklamie własnej działalności z określeń wskazujących na wykonywanie dystrybucji ubezpieczeń lub reasekuracji);
• art. 50 ustawy o pracowniczych planach emerytalnych (posługiwanie się przez osobę nieuprawnioną określeniem program emerytalny);
• art. 40 ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (korzystanie przez osoby nieuprawnione z określeń indywidualne konto emerytalne lub indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego albo odpowiednich skrótów IKE lub IKZE);
• art. 287 oraz 290-296 ustawy o funduszach inwestycyjnych (lokowanie aktywów innych osób w papiery wartościowe, instrumenty rynku finansowego lub inne prawa majątkowe bez zezwolenia; podejmowanie działań bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia polegających na: zbywaniu tytułów uczestnictwa funduszów zagranicznych, zbywania tytułów uczestnictwa wspólnego inwestowania, tworzenie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oddziałów spółek zarządzających lub zarządzanie nimi);
• art. 178 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (prowadzenie działalności w zakresie obrotu instrumentami finansowymi bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia.

Ustawowy katalog czynów, których popełnienie uzasadnia wpisanie podmiotu na listę ostrzeżeń, jest znacznie szerszy, ale nietrudno zauważyć, że przede wszystkim trafiają na nią podmioty, które działają bez odpowiedniego zezwolenia lub wbrew jego warunkom. Czyny, których popełnienie stanowi podstawę do wpisu podmiotu na listę, są też sankcjonowane niezależnie, na podstawie odpowiednich przepisów (np. prowadzenie działalności funduszu emerytalnego bez wymaganego zezwolenia jest zagrożone karą grzywny do 5 milionów złotych lub karze pozbawienia wolności do lat 5).

Warto pamiętać, że ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym przewiduje wpis na listę podmiotu, który popełnił jedno z enumeratywnie wymienionych, a nie jakichkolwiek czynów zabronionych. Brak wpisu nie oznacza, że uczestnik rynku swoim działaniem nie narusza prawa.

Przesłanki wykreślenia z listy zostały wskazane w art. 6b ust. 7 ustawy. Wykreślenie jest dokonywane na pisemny wniosek podmiotu, w związku, z którego działalnością zostało złożone zawiadomienie, jeżeli:

• organ ścigania wydał prawomocne postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego albo o jego umorzeniu;
• sąd orzekający w sprawie wydał prawomocny wyrok inny niż skazujący lub warunkowo umarzający postępowanie karne.

Jeżeli względem danego podmiotu zgłoszono kilka zawiadomień, ale postępowania wszczęto w stosunku do wybranych zawiadomień (nie wszystkich), wykreślenie informacji jest możliwe dopiero z momentem zakończenia wszystkich wszczętych postępowań. Usunięcie informacji z listy może nastąpić wyłącznie w sytuacji, kiedy KNF dysponuje zawiadomieniem otrzymanym od prokuratora. Brak takiego zawiadomienia spowoduje pozostawienie wniosku o wykreślenie bez rozpoznania i zawiadomienie wnioskodawcy o tym fakcie.

Wykreślenie z listy następuje również z urzędu, ale wymagany jest upływ długiego, 10-letniego terminu.

Na liście publikowanej przez KNF mogą znaleźć się nie tylko podmioty operujące w jednym z sektorów kontrolowanych przez Komisję, ale także inni przedsiębiorcy, którzy dopuścili się określonych naruszeń wymienionych w ustawie. Warto mieć na względzie, że publicznie dostępny wykaz pełni przede wszystkim funkcję ostrzegawczą – uczestnicy rynku nadal mogą korzystać z usług podmiotów gospodarczych, które trafiły na „’czarną listę”’, choć robią to na własne ryzyko.

Konsument lub przedsiębiorca, który rozważa zainwestowanie kapitału we współpracę z firmą widniejącą na liście ostrzeżeń dla bezpieczeństwa, powinien zaczekać, aż toczące się przeciwko przedsiębiorcy postępowanie zostanie zakończone, a firma zostanie wykreślona z listy ostrzeżeń.

Samo korzystanie z listy jest proste – baza danych ma wbudowaną wyszukiwarkę, która pozwala zastosować jeden z dwóch filtrów:

• według nazwy podmiotu;
• według rodzaju zawiadomienia, czyli typu czynu zabronionego zarzucanego danej firmie.

Trudności może nastręczyć jednak analiza otrzymanych wyników. Baza odsyła użytkownika to konkretnych przepisów z ustaw obejmujących rynek regulowany. Aby lepiej zrozumieć czy w danych okolicznościach współpraca rodzi ryzyko, warto skonsultować swoje wątpliwości z prawnikami doświadczonymi w obsłudze podmiotów rynku regulowanego.