Licencjonowanie jako usługa (Laas)

Tradycyjny model licencjonowania oprogramowania polega na tym, że dostawca i nabywca zawierają między sobą umowę określającą:

• dopuszczalny zakres korzystania z oprogramowania (tzw. pola eksploatacji);
• czas korzystania z licencji;
• opłatę za dostęp do oprogramowania;
• przekazane wersje software’u i obowiązek jego aktualizacji.

Zasadniczo taka współpraca bazuje na zaufaniu licencjodawcy, że licencjobiorca swoim działaniem nie naruszy postanowień umowy. Kontrakt licencji może jednak przewidywać prawo licencjodawcy do okresowego audytowania sposobu wykorzystania.

W praktyce zdecydowana większość umów licencyjnych w IT dotyczących usług chmurowych bazuje na tzw. licencji ciągłej. Korzystający wnosi opłatę początkową, a następnie odnawia ją co miesiąc, płacąc subskrypcję.

Niestety klasyczna licencja jest związana z szeregiem ograniczeń. Przede wszystkim umowa między stronami jest zawierana w formie pisemnej. Choć obecnie uczestnicy obrotu mają już możliwość korzystania z kwalifikowanego podpisu elektronicznego, który zastępuje formę pisemną, nadal nie jest to sposób, który oferowałby pełną swobodę działania i szybką skalowalność usługi.

Kolejną wadą jest ryzyko pozyskania kopii oprogramowania przez osobę nieuprawnioną. Taka kradzież jest praktycznie niemożliwa do wyśledzenia, co dla twórcy oprogramowania oznacza duże straty zarówno finansowe, jak i wizerunkowe. Wreszcie trudno sformułować prawo licencjodawcy do audytu wykorzystania software’u w taki sposób, aby nie naruszało ono w nadmiernym stopniu interesów korzystającego.

Idea LaaS zasadza się na szeroko znanym modelu Software as a Service (SaaS) z tą różnicą, że zakresu usług jest nakierowany na licencjonowanie software’u. Zazwyczaj LaaS polega na oferowaniu uczestnikom rynku odpłatnego, gotowego do użycia silnika licencyjnego, który pozwala na szybkie zarządzanie uprawnieniami on-line w czasie rzeczywistym. Usługa ma charakter chmurowy co oznacza, że klient ma do niej dostęp z dowolnego miejsca i dowolnego komputera, a korzystanie z LaaS bazuje na miesięcznych płatnościach subskrypcyjnych, ewentualnie powiązaniu wynagrodzenia z wolumenem świadczonych usług (np. zakres licencji, liczba udostępnionych kluczy). Elementy, które najczęściej znajdują się w modelu LaaS obejmują szereg wariantów licencji do wyboru oraz możliwość indywidualnego doboru pól eksploatacji na jakich użytkownik może korzystać z licencji.

Przed podpisaniem umowy warto upewnić się co do następujących jej elementów:

• technologii stosowanej przez dostawcę usługi do zabezpieczenia aplikacji przed nieautoryzowanym dostępem do software’u oraz danych osobowych klientów użytkownika;
• warunki odpowiedzialności dostawcy LaaS oraz warunki utrzymania usługi;
• przesłanki uprawniające do wypowiedzenia oraz rozwiązania umowy;
• określenie prawa właściwego w przypadku usługi świadczonej przez dostawcę zagranicznego.

Silnik udostępniany w ramach LaaS daje daleko większą elastyczność niż tradycyjne umowy papierowe i większą kontrolę nad uprawnieniami niż klucze fizyczne. Jest jednak tańszy niż tworzenie takiej aplikacji, ale na własny koszt. Poszczególne elementy związane z licencją, a także pula użytkowników, którzy z niej korzystają, powinna być możliwa do skonfigurowania bezpośrednio z poziomu strony internetowej.

Przed skorzystaniem z LaaS należy zwrócić uwagę na to, w jaki sposób dochodzi do zawarcia umowy licencji z użytkownikiem. Może on np. otrzymywać wraz z cyfrowym produktem cyfrowo wygenerowaną umowę licencji do podpisu elektronicznego i odesłania.

Omawiając korzyści płynące z modelu LaaS nie sposób pominąć tematyki ochrony danych osobowych. Korzystanie z silnika licencyjnego innej firmy może powodować, że zyska ona dostęp do danych klientów przedsiębiorstwa zajmującego się wytwarzaniem oprogramowania. W takiej sytuacji z wyprzedzeniem należy ustalić standardy ochrony tych danych, zakres ich przetwarzania oraz czas retencji oraz upewnić się, że dostawca silnika jest w stanie zagwarantować wypełnienie tych obowiązków na odpowiednio wysokim poziomie.

Dotyczy to zwłaszcza podmiotów, które są ulokowane poza terytorium wspólnoty europejskiej, np. Stanów Zjednoczonych. Przede wszystkim należy ustalić czy w danym przypadku Komisja Europejska uznała, że dane państwo gwarantuje bezpieczeństwo ochrony danych. Uchybienia na tym tle mogą prowadzić do bardzo wysokich kar finansowych nakładanych na mocy rozporządzenia. Jeżeli państwa nie ma na liście Komisji podmiot może przekazać dane, jeżeli uwzględni odpowiednie zabezpieczenia, m.in.:

• obowiązujące klauzule ochrony danych osobowych;
• reguły korporacyjne i kodeksy postępowania –

– jeżeli gwarantują odpowiednio wysoki standard ochrony. Alternatywą jest wykazanie przesłanek legalizujących przekazanie danych, o których mowa w art. 49 RODO, np. wyraźnej zgody lub niezbędności do wykonania umowy.

Jako kancelaria prawna z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze podmiotów z branży IT wspieramy zarówno producentów oprogramowania, jak i twórców różnego rodzaju usług optymalizujących. Nasi specjaliści wspomogą wdrożenie modelu LaaS w przedsiębiorstwie, zaopiniują umowę developera z dostawcą silnika i przyjrzą się konstrukcji oferowanych licencji od strony prawnej.